Ànno
perîodo de ténpo / From Wikipedia, the free encyclopedia
'N ànno o l'é l'intervàllo de ténpo che ghe métte 'n còrpo celèste pe conpî 'n'òrbita. Prezénpio, l'ànno in sciâ Tæra o l'é pægio a-o ténpo che ghe métte o pianêta pe finî 'na rivoluçión intrêga in gîo a-a sò stélla, o Sô[1]. Dæto che l'àsse terèstre o l'é inclinòu, o pasâ de l'ànno o pòrta a-o pasâ de stagioìn ascì, cangiaménto marcòu da variaçioìn into ténpo atmosférico e inte ôe de lûxe e, de consegoénsa, inta vegetaçión e a fertilitæ do seu. Inte regioìn do móndo a clìmma tenpiòu e subpolâre se peu de sòlito trovâ quàttro stagioìn: a primavéia, l'estæ, l'ötùnno e l'invèrno. Pe de ciù, inte regioìn tropicâli e subtropicâli no gh'é de sòlito de stagioìn bén definîe e, in càngio, a-i tròpichi stagionâli, a stagión ùmida e quélla sécca se pêuan bén distìngoe e controlâ.
ZE |
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
'N ànno solâre o l'é 'n'aproscimaçión do nùmero de giórni do perîodo òrbitâle da Tæra, dêuviòu inte 'n çèrto lunâio. O lunâio gregoriàn, sàiva a dî quéllo ciù modèrno, o se conpónn-e de 'n ànno solâre ch'o peu êse de 365 giórni, into câxo di ànni òrdenâi, ò de 366, inti ànni bizestîli, coscì cómme o l'acàpita co-o lunâio giuliàn. In particolâ, a duâta média de l'ànno solâre, ciamâ ànno médio, pe tùtto o cîclo bizestîle de 400 ànni do lunâio gregoriàn a l'é de 365,2425 giórni. Segóndo l'Anésso C do standàrd ISO 80000-3 o scìnbolo de l'ànno o l'é a, pigiòu da-o latìn annus, e o l'é dêuviòu ségge pe-i ànni òrdenâi che pe quélli bisèsti. Cómme scìnbolo l'é dêuviòu e abreviaçioìn y e yr ascì, da l'ingléize year.
Inte l'astronomîa, l'ànno giuliàn o l'é 'n'unitæ de ténpo definîa cómme pægia a 365,25 giórni ò, pi-â precixón, 86.400 segóndi (unitæ de bâze do SI), pe 31.557.600 segóndi in tùtto inte 'n ànno giuliàn astronòmico[2].
A despêto de diferénse into scignificâto, a pòula ànno a l'é dêuviâ pe di perîodi despægi ch'én ligæ ségge a-o lunâio che a l'ànno astronòmico, cómme l'ànno stagionâle, l'ànno fiscâle, l'ànno académico, etc... Pe de ciù, a pòula ànno o poriéiva indicâ o perîodo òrbitâle de 'n quæ se sæ pianêta ascì, pigiàndo prezénpio o nómme de ànno marçiàn ò de ànno venusiàn. O tèrmine o peu êse dêuviòu ànche pe ògni perîodo ò cîclo ciutòsto lóngo, cómme l'ànno platònico, ò "grànde ànno".