Scignorîa de Scîo
Stâto feodâle zenéize From Wikipedia, the free encyclopedia
Stâto feodâle zenéize From Wikipedia, the free encyclopedia
A Scignorîa de Scîo (in grêgo Ηγεμονία της Χίου; Ēgemonía tēs Chíou) a l'é stæta 'n Stâto feodâle outònomo da-a cùrta existénsa, creòu e controlòu da-a famìggia zéneize di Zacàia. O capolêugo da scignorîa o l'êa l'îzoa grêga de Scîo, co-o sò contròllo ch'o s'estendéiva a numerôze îzoe lóngo e cóste de l'Àzia Minô. Scibén ch'o l'êa, in teorîa, 'n teritöio vasàllo de l'Inpêro bizantìn, in pràtica a famìggia Zacàia a l'avéiva creòu 'n domìnio indipendénte, duòu da-a sò conquìsta, avegnûa inte l'ànno 1304, scìnn-a-a nêuva òcupaçión bizantìnn-a, avegnûa into 1329 con l'arénbo da popolaçión do pòsto d'etnîa grêga.
ZE |
Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize
 A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno |
| Scignorîa de Scîo (EL) Ηγεμονία της Χίου | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Dæti aministratîvi | |||
| Léngoe parlæ | Chiotìco, Grêgo | ||
| Capitâle | Scîo | ||
| Dipendénte da |  Repùbrica de Zêna Inpêro bizantìn
| ||
| Polìtica | |||
| Fórma de Stâto | Stâto feodâle | ||
| Scignôro | Véddi a lìsta | ||
| Nàscita | màrso 1304 | ||
| Caxón | Conquìsta de l'îzoa da pàrte de Benéito I Zacàia | ||
| Fìn | 12 lùggio 1329 | ||
| Caxón | Riconquìsta bizantìnn-a | ||
| Teritöio e popolaçión | |||
| Baçî giögràfico | Mâ Egêo | ||
| Religión e socjêtæ | |||
| Religioìn prinçipæ | Catolicêximo, Ortodoscîa | ||
| Evoluçión stòrica | |||
| Precedûo da | Inpêro bizantìn
| ||
| Sucedûo da | Inpêro bizantìn
| ||
| Òua pàrte de |  Grêcia,  Turchia
| ||
A Scignorîa a l'é stæta fondâ into 1304, quànde Benéito I Zacàia, nòbile çitén da Repùbrica de Zêna, o l'à pigiòu o contròllo de l'îzoa bizantìnn-a de Scîo (ò Chios). O Benéito, ch'o l'êa za o scignôro de dôe Fêugge e de âtre îzoe lóngo a cósta de l'Àzia Minô, depoî a-a córte bizantìnn-a o l'à giustificòu o sò àtto cómme necesâio pe evitâ a chéita de îzoe inte moén di pirâti tùrchi. L'inperatô bizantìn Andronìco II Paleologo, ch'o no l'avéiva a poscibilitæ d'intervegnî militarménte, o l'à a-a fìn acetòu o fait accompli e concèsso a-o Zacàia o contròllo de l'îzoa cómme 'n féodo pe 'na duâta iniçiâle de dêx'ànni ma ch'a saiâ progrescivaménte estéiza ògni çìnque ànni[1][2].
O Benéito o l'é mòrto inte l'ànno 1307, co-o sò pósto ch'o l'é stæto pigiòu da-o fìggio Paleologo Zacàia. A-a sò mòrte, into 1314 e sénsa nisciùn erêde, l'îzoa a l'é pasâ a-o Martìn e a-o sò fræ Benéito II[2]. Scîo o l'êa 'n domìnio de dimenscioìn picìnn-e ma asæ rìcco, ch'o dâva 'na réndia anoâle de 120.000 hyperpyra d'öo. Inti ànni sucescîvi o Martìn Zacàia o l'à trasformòu Scîo into cheu de 'n régno picìn, incorporàndo inti sò domìnni vàrie îzoe che se trêuvan lóngo a cósta de l'Àzia Minô, cómme Sâmo e Cóo ascì[3]. Co-a sò flòtta e i sò òmmi, o scignôro de Scîo o l'à òtegnûo di gréndi sucèsci cóntra i pirâti tùrchi, goâgnàndose e löde di sò contenporànni de tùtto o móndo latìn, cómme o Pàppa e Féipo I d'Angiò, inperatô titolâre de Costantinòpoli, da-o quæ o l'à riçevûo into 1325 o tìtolo de "Rè e Despóta de l'Àzia Minô"[4][5].
A despæto do ligàmme tra o Martìn e l'inperatô latìn, e relaçioìn con l'inperatô bizantìn Andronìco II són restæ bónn-e, co-a concesción de l'îzoa ch'a l'é stæta renovâ into 1324. Però, into mæximo moménto, o scignôro de Scîo o l'êa diventòu sénpre ciù outoritâio, arivàndo a spodestâ o sò fræ da-a càrega de co-regénte do féodo into 1325[6]. Into 1328 o nêuvo e enèrgico inperatô bizantìn Andronìco III Paleologo, sucedûo a-o sò mesiâvo a-o tröno de Costantinòpoli, o l'à però incontròu un di nòbili de l'îzoa, o Lìon Kalothetos, ch'o l'à propòsto a l'inperatô e a-o sò prìmmo minìstro Zâne Kantakouzenos d'òrganizâ a conquìsta de l'îzoa. Andronìco III o l'à fîto acetòu e, co-a scûza da costruçión no aotorizâ de 'na fortéssa da pàrte do Martìn, a sarpâva 'na grànde flòtta a l'atàcco de Scîo[7]. O Zacàia o s'é dónca baricòu into sò castéllo ma, dòppo a defeçión da popolaçión grêga e a réiza do fræ, o s'é aréizo. A-o Benéito II o l'é stæto òfèrto o govèrno de l'îzoa in nómme de l'inperatô ma, dæta a sò domànda d'avéi mæxima outonomîa e dirìtti do sò fræ, e sò condiçioìn saiàn ritegnûe inacetàbili da l'Andronìco III e a-o pòsto de l'ùrtimo Zacàia o l'é stæto nominòu cómme governatô pròpio o Kalothetos[3][8].
Scîo a l'é dónca ritornâ sott'a-o dirètto contròllo bizantìn scìnn-a-o 1346, quànde a l'é stæta caturâ da l'amiràlio Scimón Vignôzo, aprofitàndo da goæra civîle bizantìnn-a do 1341-1347. L'îzoa a saiâ dónca pe tànto ténpo a sêde da Maónn-a de Scîo e de Fêugge, controlâ da-a poténte famìggia zéneize di Giustinién, ch'a restiâ chi pe ciù de doî sécoli, scìnn-a l'invaxón de l'Inpêro òtomàn into 1566.
