Carlofòrte
comùn in Sardegna From Wikipedia, the free encyclopedia
Carlofòrte (Carlufórte in tabarchìn[3]), conosciûo comme O Paize ascì (U Pàize in tabarchìn), o l'é un comùn da Sardegna, inta provinsa do Sud Sardegna, un di doî dond'o l'é parlòu o tabarchin.
ZE |
Sta pàgina a l'é scrîta in zenéize |
| Carlofòrte comùn | |
|---|---|
| (LIJ-TB) U Pàize (SC) Carlufòrti (IT) Carloforte | |
.jpg) | |
| Localizaçión | |
| Stâto |  Itàlia
|
| Región |  Sardégna
|
| Provìnsa | Sùd Sardégna |
| Aministraçión | |
| Scìndico | Stefano Rombi (lìsta cìvica) da-o 13-6-2022 |
| Teritöio | |
| Coordinæ: | 39°08′42.02″N 8°18′19.62″E |
| Altitùdine | 10 m s.l.m. |
| Superfìcce | 51,1 km² |
| Abitanti | 5 909[1] (31-5-2023) |
| Denscitæ | 115,64 ab./km² |
| Comùn confinanti | nisciùn |
| Âtre informaçioìn | |
| CAP | 09014 |
| Prefìsso | 0781 |
| Fûzo oràrio | UTC+1 |
| Còdice ISTAT | 111010 |
| Cod. cadastrâ | B789 |
| Targa | SU |
| Cl. scìsmica | zöna 4 (sismicitæ tànto bàssa)[2] |
| Nomme abitanti | tabarchin (sc) carlufortinus (it) carlofortini |
| Sànto patrón | Carlo Borromeo |
| Giórno festîvo | 4 de novénbre |
| Cartògrafîa | |
  Carlofòrte | |
_-_2016.svg) | |
| Scîto instituçionâle | |
Carlofórte o se trêuva in sce 'n'izoa da Sardegna, l'izoa de San Pé, inta Provìnsa do Sùd Sardégna.
Gh'é doî centri inta Sardegna do ponente che parlan Tabarchìn, 'n antigo dialetto lìgure zenéize. O Tabarchìn o l'e parlòu a Carlofòrte e inta zöna de Cädasedda. O nomme de Tabarchìn o vegne da l'izoa de Tabarca, zû in Àfrica, sùbito de d’âto a-a Tunizîa, dove stava di pegeixi, ciù che âtro apreuvo a pescâ o coâlo. Gh'en stæti da-o 1540 a-o 1742.
Dòppo chò-u piràtta Dragut, inte l’ànno 1540[4] o l'êa stæto fæto prexonê da-o Gianetìn Döia e portòu a Zêna, o Carlo V, rè de Spàgna, o l’àvéiva òtegnûo Tabarca, in’izoétta rìcca de coâlo no goæi distànte da-a costêa africànn-a e in fàccia a Tùnixi.
Into 1544, pe concesción da Spàgna, i Lomelìn, Scignôri de Pêgi, devéntan padroìn de l’îzoa. Pe colonizâla, i Lomelìn trasferìscian la 'n mùggio de pêgin e coménsan o comèrcio do coâlo ch’o i faiâ diventâ rìcchi, tànto rìcchi da poéi destinâ ’na sómma consciderévole a-a costruçión da gêxa da Nonçiâ.
Ma inti prìmmi ànni do Seiçénto e cöse divéntan difìçili pe-a concorénsa françéize e pe-e contìnoe incurscioìn di piràtti barbaréschi. Inte l'anno 1738, 600 abitànti de l’îzoa de Tabarca (són dîti apónto Tabarchìn), minaciæ da-e invaxoìn barbarésche, làscian e sò câze e se rifùgian in sce l’îzoa de Sàn Pê in Sardégna. Li fóndan a çitæ de Carlofòrte. Inte l'anno 1740, i Lomelìn tràtan co-a Conpagnîa Françéize pe cêde o dirìtto da pésca do coâlo. Ma són prevegnûi da-o Bêy de Tùnixi che inte l'ànno 1741 o l'òcupa l'îzoa faxéndo scciâvi i 900 abitànti ch'êan ancón li. Saiàn liberæ, pagàndo 'n rescàtto, dêx’ànni dòppo da-o Carlo Emanuele de Savöia ch'o i portiâ in Sardégna a Carlofòrte, in sce l'izoa de San Pê, dónde gh'êa za quélli scapæ dôz'ànni prìmma.
E coscì i Tabarchìn, pegeixi d’orìgine e nòrdaficæn de proveniensa, an pigiòu e strasse e a léngoa e e an portæ inte n'âtra izoa dove no gh'ea ninte, ma a l'êa tæra di cristien, e an comensòu torna a travagiâ.
Come o diva anche l'Anònimo, i zeneixi lì donde van, pe primma cösa n'âtra Zena ghe fan. Defæti i Tabarchìn pe primma cösa an fondòu 'na nêuva çitæ con dâghe o nomme do Re ch'o î aveiva liberæ, e ciù tardi ascì a çitæ de Cädasedda. E coscì ancón a-a giornâ d'ancheu a Carlofòrte se parla a léngoa lìgure.
Architetûe religiôze
Binelàggi
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
