Schengen-acquis

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

De Schengenruimte (liechblauw) en de len die op termijn dao ouch deil vaan motte weure vaanwege hun EU-lidmaotsjap.

't Schengen-acquis^[1], ouch-wel 't Schengen-akkoord of de akkoorde vaan Schengen, is 'n serie aon euvereinkomste en oetveuringsbeslissinge vaan 1997 bis 1999 tösse individuele Europese len euver de aofsjaffing vaan controles aon de interne sjraome (landsgrenze) vaan, wat later bekind zou staon es, de Schengenruimte. 't Acquis waor dus in ierste instantie 'n serie aon euvereinkomste gebasseerd op internationaol rech. Op 1 mei 1999 woort 't Schengen-acquis, es gevolg vaan 't Verdraag vaan Amsterdam evels deil vaan 't rech vaan de Europese Unie (EU): 't Europees rech.

't Schengen-acquis is verneump nao 't Luxembörgs pläötske Schengen, boe de akkoorde zien geteikend.

't Schengen-acquis is 'n verzaomeling aon reigels en veursjrifte die de Schengenzone 'n "ruimte vaan vrijheid, veilegheid en rechveerdegheid" make. Die umvatte:

• Reigels um d'r veur te zörge tot börgers vaan de EU en oonderdaona vaan daarde len neet weure gecontroleerd bij 't euversjrieje vaan de binnesjraome (interne landsgrenze);
• Reigels in verband mèt 't euversjrieje vaan de boetegrenze vaan de Schengen-lidstaote - in aander wäörd, 'n poging um extern sjraombeleid te harmonisere in, beveurbeeld, de oetveuring vaan identiteitscontroles, 't oetgeve vaan e visum, etc.;
• Reigels um de veurweerde te bepaole boe-oonder oonderdaone vaan daarde len gedäörende 'n periood vaan maximaol drei maond kinne reize.

't Twiede pönt (beleid roontelum de externe sjraome vaan de Schengenruimte) waor bis 2015 get wat wieneg aondach kraog binne de EU en häör lidstaote. Pas mèt de Europese migrantecrisis, die dat jaor oontstoond, goof 't 'n laankzaom versjuiving binne 't Europees asielbeleid, wat oetindelek leide tot de hervörming vaan Frontex tot 'n deepgeïntegreerde Europese sjraombewaking.

Schengenruimte

De versjillende polletieke liechaome binne Europa en de positie vaan Europese len binne die liechaome

EU-lidstaote in de Schengenruimte (blauw), EU-lidstaote die deil motte weure vaan de Schengenruimte (geel), Ierland wat 'n oetzoonderingspositie heet gekrege en d'n einsegsten euvergebleven EU-lidstaot is dee gein deil hoof oet te gaon make vaan de Schengenruimte (roed), neet-EU-lidstaote die deil zien vaan de Schengenruimte (greun), Monaco die in de praktiek wel mètdeit in de Schengenruimte mer officieel neet (oranje), neet-EU-lidstaote die hun sjraom ope hawwe veur 'nen aongrenzende Schengen-lidstaot en daodoor in de praktiek deil oetmake vaan de Schengenruimte (paors).

De Schengenruimte, 't Schengengebeed of de Schengenzone is 't gans gebeed binne Europa boe 't Schengen-acquis gilt.

EU-oetzoonderinge

In de praktiek motte alle EU-lidstaote deil weure vaan de Schengenruimte. Toch bestaon gief 't ouch EU-lidstaote die gein deil zien vaan de ruimte.



't VK en Ierland

Vaanaof 't begin kroogte 't Vereineg Keuninkriek en Ierland es EU-lidstaote 'n oetzoonderingspositie es 't um 't sjraombeleid góng. Dit kaom veural umtot 't iersgeneumde land gein deil wilde oetmake vaan 't Acquis. Umtot 't VK 'n eige sjraomakkoord heet mèt Ierland, en dit op gespanne voot is mèt 't Schengen-acquis, kos Ierland ouch gein deil oetmake vaan de ruimte.

't Vereineg Keuninkriek is, es gevolg vaan 't Brexit-referendum in 2015 oet de EU gestap en heet daomèt ouch zien oetzoonderingspositie verlore. Heimèt is 't VK los gewore vaan welk raomwèrk daan ouch mèt 't Schengen-Acquis. Gesprekke tösse Ierland en de EU um noe toch deil te weure vaan 't Schengengebeed zien al sinds 2002 aon de geng.

Kroatië, Bulgarije en Roemenië

De EU-lidstaote Kroatië, Bulgarije en Roemenië motte op de lange termijn wel deil gaon oetmake vaan 't Schengengebeed. Zie motte daoveur evels nog aon versjillende condities gaon voldoen.

Neet-EU-oetzoonderinge

Ouch Liechtenstein, Zweitserland, Noorwege en Iesland zien deil vaan de Schengenruimte, zelfs al zien ze eigelek gein lid vaan EU.

Umtot San Marino en Vatikaonstad ope grenze höbbe mèt Schengen-lidstaot Italië make zie in de praktiek ouch deil oet vaan de Schengenruimte. Op papier zien ze dat evels neet.

Monaco heet alle reigels euvergenomme vaan 't Schengen-Acquis zoonder dao op welke meneer daan ouch vaan lid te zien. Heimèt zien de sjraome vaan Monaco mèt Fraankriek gans ope.

Andorra is op gein inkele meneer deil vaan de Schengenruimte en pas nog altied grenscontroles touw op Fraankriek en Spanje.

1. officieel ouch es zoedaoneg geneump op 't Ingels, Nederlands en Duits en op 't Frans es acquis de Schengen; mer in de volksmoond op 't Duits bekinder es 't Schengen-Besitzstand en op 't Nederlands es de Verdragen van Schengen