Roems-Kathelieke Kèrk
From Wikipedia, the free encyclopedia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Roems-Kathelieke Kèrk (vaan Grieks katholikos, "algemein"), ouch-wel 't Kathelicisme geneump, is de groetse vaan de Kathelieke Kèrke en ouch vaan alle Christeleke kèrkgenootsjappe. Ze heet mie es ein miljard lede. In de Limbörge en de Euregio Maos-Rien is 't Kathelicisme vaanaajds de religie vaan de euverweldegende mierderheid vaan de bevolking. Ouch binne de Europese Unie is 't nog altied de groetse religie.
De Roems-Kathelieke Kèrk claimp de einege orzjineel christeleke kèrk te zien, die rechstreeks aofstamp vaan de lier vaan Zjezus Christus en de door häör volgelinge gestiechde kèrk ('n claim die evels ouch weurt gemaak door de Orthedox-Christeleke kèrk). Inderdaod waor d'n apostel Petrus d'n ierste paus en daomèt de veurluiper vaan de huidege kèrkprins. De paus resideert sinds de daog vaan Christus in Roeme. De paus is op dit momint Franciscus. 't Machscentrum vaan de Roems-Kathelieke Kèrk weurt 't Vaticaan geneump.
In 't jaor 1054, mèt 't Groet Sjisma, splitsde de Christeleke kèrk in Europa in 'n oosteleke en westeleke kèrk. De westeleke kèrk woort de allewijle Roems-Kathelieke kèrk, wijl de oosterse bekind gong stoon es de Orthedox-Kathelieke kèrk (al weurt zie allewijl meistes de Orthedox-Christeleke kèrk geneump). Heinao oontstoond 'n min of mie geografisch te definiëre breuk tösse 't Roems-Kathelieke Wes-, Noord- en Zuid-Europa en 't Orthedox-Christeleke Oos-Europa, mèt Centraol-Europa es 'n religieus gemengde regio.
Tijes en nao 't Westers Sjisma (1378-1417) en de Riffermatie (vaanaof 1517) begos de Roems-Kathelieke Kèrk aon 'n niergaank in terme vaan religieuze autoriteit in Europa. Daomèt zou door de iewe heer de Roems-Kathelieke monopolie op religie in Wes-, Noord- en Centraol-Europa (en mèt minder maote ouch Zuid-Europa) vervaange weure door 'n religieuze dualiteit tösse Kathelicisme en 't opkommend Prottestantisme. De positie die de Roems-Kathelieke Kèrk veur de Prottestante opkoms had, heet zie daonao noets mie trök kinne kriege ondaanks versjèllende poginge um dat wel te doen. Allewijl zien de ban tösse Kathelieke en Prottestante, boete de Kèrk vaan Roeme um, evels sterk verbeterd. De opkoms vaan christendemocratische polletieke partije in Europa nao de Twiede Wereldoorlog, 'n bewöste polletieke alliantie tösse Kathelieke en Prottestante, is dao 'n good veurbeeld vaan.
De basis vaan de religie is, wie bij de aander christeleke genootsjappe, de Biebel. Umtot de kèrk evels in de loup vaan de iewe veur väöl praktische probleme kaom te stoon, hèlt me ouch oetsprake vaan 't Vaticaan, zoegeneumde dogmata, es riechsnoer veur de religie aon. Dao-in versjèlt de kèrk vaan 't protestantisme. De lier sjrief veur tot Zjezus de lede vaan de kèrk opreup ziech op 'n zeker meneer te gedrage nao de medemins touw.
De Roems-Kathelieke Kèrk kint zeve zoegeneumde sacreminte. Dat zien rituele die betrèkking höbbe op veurnaom gebäörtenisse in 't leve die d'n aondach vaan de geluivege verdene en boebij dee bij zien religie betrokke weurt. De sacreminte weure ummer door 'ne preester aofgenome. De zeve sacreminte zien:
Lui die ziech hendeg verdeenstelek höbbe gemaak veur de religie en door de kèrk geach weure einege mirakele te höbbe laote gebäöre, kinne heileg verklaord weure. Dat hèlt in tot dee persoen in de kèrk verierd maag weure. Heilege höbbe ummer 'ne fiesdaag veur ziech. De paus deit de heilegverklaoringe, die nao 'n gecompliceerde proceduur gedoon weure. Iers moot de persoen zaoleg verklaord weure. Daan doen twie functionarisse, promotores fides, hun werk: d'n eine zeuk groonde veur de zaolege heileg te verklaore, d'n aandere brink zoeväöl meugelek arguminte bijein boeveur dee neet heileg verklaord maag weure. Officieus weure ze avvekaot vaan God en avvekaot vaan d'n Duvel geneump. Daonao nump de paus e besluut.
De Roems-Kathelieke Kèrk is hiërarchisch opgebouwd. Bovenaon steit, wie gezag, de paus. Rech oonder häöm stoon de kardinaole, die deil oetmake vaan de Romeinse Curie. Kèrkprovincies, boe-in de gaanse wereld is ingedeild, weure bestuurd door eertsbisjoppe. Kèrkprovincies zien zelf in bisdomme verdeild, die alle door bisjoppe bestuurd weure. Ouch de eertsbisjoppe en de paus höbbe hun eige bisdom; de paus is bisjop vaan Roeme. Bisjoppe zien formeel de opvolgers vaan de apostele. 'n Bisdom is verdeild in dekenaote boe 'nen deke de leiing gief. 'n Dekenaot besteit oet mierdere parochies. De pestoer is 'ne preester dae leiing gief in 'n parochie. Heer weurt geassisteerd door ein of mierder kepläöns of diakes. 'ne Keplaon is 'ne gewijde preester. 'ne Diake heet de ierste van de drei preesterwijinge gehad. Dewijl alle geisteleke ziech aon 't celibaat mote hawwe, maag 'ne getrouwde man wel diake weure.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
