From Wikipedia, the free encyclopedia
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Korewouf (Nederlands: Korenwolf) ies de Limburgse naam veur de graanhamster. In Nederland de gewone hamster, veldhamster of zwartbuikhamster geneump. Weitesjappelike naam ies Cricetus cricetus. Oarsjprónkelik kump de korewouf oet Rusland en ies via Pole en Duutsjland mèt de landboew mètgetrokke. Vanaaf de 17e ièw ies ‘r inheems in Zuud Limburg.
De korewouf haet ziene naam te danke aan ’t feit, dat ‘r hièl väöl graan kènt verzamele in zien leve. Hae waor daorum 'n plaog veur de boer. Wouf (Nederlands wolf) weurt gezag tege emes, dae al te väöl op (geldelik) gewin oet ies. De korewouf kènt waal 10 jaor oud weure en zien óndergrónds verblief ies sóms lestig te vinge. Dat bevingk ziech dèks miè dan eine maeter deep.
’t Opelègke van ’n verbliefplaats waor vreuger neet verbao. Wae ’t opelag moch de inhoud houte.
’t Bièske ies noe besjermp. Van de ins reigelmaotig veurkómmende soort waore d’r in 2000 nog mer ’n paar exemplare euver en de kans op oetsjterve waor aanwezig. Nao acties es ’t oetzètte van gefokde dere en ander besjermende maotreigele weure in 2006 400 börchte getèld in de besjermde laefgebiede in ’t mergelland: in Sub (Sibbe), Hièr (Heer) en Amie (Amby).
De korewouf ies klein knaagdeerke, óngevaer 20-30 cm groat mèt 'n sjteertsje van 3 tot 6 cm, gewiech 150 gram tot 450 gram. De bovekant ies roesbroen, mèt wiette vlekke op zien sjnoets, sjouwers en hangwange. De onderkant ies zjwart. De oare zint in verhouding groater en zónder haore.
Hae laef allein en haet ‘ne natuurlike drang um te hamstere veur de wintermaonde. Veural in ’t sjièmerduuster en sjnachs geit ‘r op paad um ete te vinge. 't Ete weurt bewaard in zien hangwange, dat later mèt zien veurpuètsjes verplaats weurt in de veurraodkamersj.
Veural in de Zuud Limburgse lössgrónd veult’r ziech thoes. Umdat ’t kore in vreuger jaore mèt de hand in de sjtoeppel woort gelag (mèt de ziech gemièjd), woort vanzelf de verbliefplaats opgemerk. Die besjteit oet ’n börch, ‘ne berg opgegoajde drek, woa-in loker gegrave zint zoa groat es ’n voes. Dat zint de vlöchgeng van ’t ónderaerds verblief besjtaonde oet veurraodkamersj en ’n nès. ’t Nès liek op de deepste plek. ’n Hoeveelheid verzameld graan van 10 kilo ies normaal. Daoneve hamstert hae boane, zaod, wortele, vröchte en sjtengele van ónkroed, zoa es Piesbloom, Mèlkdiestel en Hazegerf. Daoneve deerlik voor es insecte, sjlekke; wörm en zelfs kwakkerte, muus en jóng veugelkes.
Es 't herfs weurt maak de korewouf alle loker toe mèt drek en grave hun weenterbörch, die tot dreij meter deep kan zeen. Deep ónder in 't nès zal 'r tot april ziene wintersjlaop houte. Zien liechaamstemperatuur daalt daobie tot 5 °C. De sjlaop weurt um de 5 tot 7 daag ónderbroke um get te ete oet ziene veurraod.
In april briek de paartied aan. Dan prietsje de mennekes 't nès in, binne 't territorium van 't wiefke, woa ze nao de paartied metein wir d'r oet weure gejaag. 2 of 3 Jónge weure in eine wörp gebore, sóms drie kièr per jaor. Nao eine maond zint die volwasse. Ze verlaote dan ’t nes um ’n eige te sjtiechte.
Um te zörge dat kinger ziech neet in 't koreveld zouwe ophouwe dreigde me mèt de korewouf es kingersjriek. Dit vèlt ónder Volksgeluif.
't Jaorbook van de vereiniging Heem en Natuur Voeren heesj d'r Koeënwoof, in 't Oost-Voeres d'r Kaoënwoof geneumd.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
