Ал-Каида (ар. - негиз, өзөк) - эл аралык исламчыл террордук уюм. 1988-ж. Сауд Аравиясынан чыккан Усама Бен Ладен тарабынан түзүлгөн. Ал-Каиданын максаты - мусулман өлкөлөрүн жарандык өкмөттөрдөн куткаруу жана ислам мамлекеттерин түзүү, мусулмандардын душмандары деп эсептешкен өлкөлөргө (АКШ, Израиль ж. б.) каршы согуш жүргүзүү (жихад), дүйнөдөгү бардык исламчыл согуштук уюмдарга колдоо көргөзүү.
.jpg)
Ал-Каиданын өзөгүн 1979—89-ж. СССРге каршы күрөшкөн Афганстандагы араб ыктыярдуулары (моджахеддер) түзгөн. Алардын аракеттери Бен Ладен тарабынан каржыланып турган жана көпчүлүгү Сомали, Тоолуу Карабак (армян-азербайжан чатагы), Босния, Косово, Тажикстан, Чеченстандагы (Хаттаб жетектеген можахеттер) ж. б. согуштук окуяларга катышышкан. 1990-ж. А.-К. уюму «Афган Жихадынын Энциклопедиясын» басып чыгарып, анда террордук аракеттерди жүргүзүү тактикасы, жардыруучу куралдарды жасоо жана пайдалануу ыкмалары камтылган. 1997-ж. АКШнын Борбордук Чалгындоо Кызматы Бен Ладенди «№ 1 террорчу» деп жарыялаган. Бен Ладен Афганстандагы талибдер көзөмөлдөгөн аймактарда жашырынып жүргөн жана «Талибан» кыймылы аны Америкага берүүдөн баш тарткандан кийин, АКШ Афганстандагы антитеррордук компаниясын баштаган. Анын жүрүшүндө Ал-Каиданын жетекчилеринин көпчүлүгү жок кылынган, бирок Бен Ладен кармалган эмес. 1998-ж. Ал-Каида уюму Найробидеги (Кения), Дар-Эс-Саламдагы (Танзания) АКШнын элчиликтериндеги жардырууларды (300гө жакын киши өлүп, 5 миңге жакыны жарадар болгон) уюштургандыгын билдирди. Тунисте, Йеменде, Кувейтте, Индонезияда, Кенияда, Сауд Аравиясында, Испанияда, Түркияда ж. б. өлкөлөрдө Ал-Каиданын мүчөлөрү уюштурган террордук актылардан жүздөгөн адамдар курман болду. 1998-ж. Ал-Каида «Иудейлерге жана кресттүүлөргө каршы бүткүлдүйнөлүк ислам фронтунун» түзүлгөндүгүн жарыялады. 11. 9. 2001-ж. террорчулардын Нью-Йорктогу Дүйнөлүк соода борборуна жана Вашингтондогу Пентагондун имараттарына жасаган авиачабуулунан 3 миң киши курман болуп, бир нече миң адам жарадар болду.
Колдонулган адабияттар
- “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 1-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2006. ISBN 9967—14—046—1
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
