From Wikipedia, the free encyclopedia
Archaea yw bagas a organedhow ungell. An hanow a dheu dhyworth an Greka αρχαία, "an huni koth". I yw isrannans posek a organedhow bew.
| Archaea | |
|---|---|
 | |
| Halobakteria | |
| Klassans bewoniethek | |
| Arlotteth: | |
Archaea yw organedhow byghan, sempel. Diskudhys vons yn kynsa yn kerghynedhow pella (pellgares po extremophiles), mes lemmyn y tybir aga bos kemmyn yn studhyow kresek ynwedh. Lies unn a yll treusvewa yn tempredhow pur ughel (dres 80°C) po isel, po yn dowr pur holanek, trenk po lisliwek. Kevys yw re anedha yn geysers, tell tanvorel hidrothermel, ha fentynnyow oyl. Hwithrans a-dhiwedhes re dhiskudhas archaea dhe dhybri ammonya yn gweres ha dowr mor.
Y'n termyn eus passyes, klassys vons war-barth ha bakteria avel prokaryotes po monera, henwys archaebakteria, mes hedhyw aswonnys yw henna avel kammgemeryans. Yma dhe Archaea istori esplegyansek anserghek, hag ymons i ow tiskwedhes lies dyffrans yn aga bewgymygieth dhyworth furvow erel a vewnans. Klassys yns i lemmyn avel arlotteth diblans y'n Wedhen Bewnans. Y'n system ma, an teyr skorren diblans a esplegyans yw Archaea, Bakteria hag Eukaryota.
Archaea yw, kepar ha bakteria, prokaryotes: organedhow ungell na's teves sprusennow nag organellow kell a'n eghen eukaryote.
An vosen a sew a gehevel gnasennow an teyr arlotteth.
| Gnasen | Archaea | Bakteria | Eukarya |
|---|---|---|---|
| Kennen kell | Lipidow ether-kelmys, pseudopeptidoglycan | Lipidow ether-kelmys, peptidoglycan | Lipidow ether-kelmys, divers kesweythow |
| Kesweyth genyn | Chromosomow kylghek, treylyans ha treusskrifa hevelep dhe Eukarya | Chromosomow kylghek, treylyans ha treusskrifa dibarow | Chromosomow linek liesplek, treylyans ha treusskrifa hevelep dhe Archaea |
| Kesweyth kell pervedhek | Nyns eus organellow kelmys dhe gennen po sprusen kell | Nyns eus organellow kelmys dhe gennen po sprusen kell | Organellow kelmys dhe gennen po sprusen kell |
| Metaboledh | Liesplek, gans methanogenesis dibarow dhe Archaea | Liesplek, gans fotosynthesis, anallans ayrobek hag anayrobek, bragesyans hag awtotrofi | Fotosynthesis, anallans kellek ha bragesyans |
| Dinythyans | Dinythyans direydhel, treusworrans genyn gorwelyek | Dinythyans direydhel, treusworrans genyn gorwelyek | Dinythyans reydhel ha direydhel |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
