tîr

 Binêre herwiha: TIR, Tîr, tir, û -tir

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): //
• (Navdêr) Deng (Bidlîs)^ⓘ
• (Rengdêr) Deng (Bidlîs)^ⓘ
• Kîtekirin: tîr

Navdêr 1

Tewandina tîr
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tîr	tîr
Îzafe	tîra	tîrên
Çemandî	tîrê	tîran
Nîşandera çemandî	wê tîrê	wan tîran
Bangkirin	tîrê	tîrino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	tîrek	tîrin
Îzafe	tîreke	tîrine
Çemandî	tîrekê	tîrinan

tîr mê

1. (çek) Çekek seriktûj e ku ji kevanê tê avêtin.
   • Eger ku awir tîr bin, çav û birû jî kevan in. Di helbestan de wekî evîndar birûyên xwe xwar bike ev mîna kevanê vedikişe, tê pejirandin. Birû ji ber ku tîra herî dijwar biaveje xwe vedikişîne. — (Di Helbestên Melayê Bateyî de Evîn û Hezkirin, Reşît Rojdar Yildiz, Bingöl Üniversitesi Yaşayan Diller Enstitüsü Dergisi)
   • Ji wê rojê dizanî min
     Ko yar ew tîr li cergê da
     Gelo dîsa bibînim ez — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

   Reş e weke qîrê,
   Rast e weke tîrê.

Bi alfabeyên din

Bide ber

• rim

Jê

• sertîrik
• sertîrikî
• tîravêj
• tîravêjî
• tîrik
• tîrk

Etîmolojî

Hevreha soranî ‎ (), farisî ‎ (), tacikî тир (tîr), pehlewî tigr, avestayî tiẍre-, tiẍri-, ji zimanên îranî. Herwiha bide ber sûmerî 𒋾 (ti: tîr)

Bi zaravayên din

• Soranî: ‎ ()

Werger

tîr wek çek yan nîşan

• Abazayî: ()
• Abxazî: ()
• Adîgeyî: ()
• Afrîkansî: ,
• Akanî:
• Albanî:  →  m,  →  n
• Almanî:  →  n
• Amanabî:
• Amharî: (), (), ()
• Apaçî:

  Apaçiya rojava:

• Aramî:

  Siryaniya klasîk: ‎ ()

• Arawak:
• Aromanî:
• Asamî: ()
• Astûrî:  m
• Avarî: (), ()
• Avestayî: ‎ ()
• Aymarayî:
• Azerî:  → 

  Kirîlî:

  Azerî: ‎ ()

• Baskî:  → 
• Başkîrî: ()
• Belarusî:  m ()
• Bengalî:  →  ()
• Bîslamayî:
• Bororoyî:
• Bulgarî:  →  m ()
• Burmayî:  →  ()
• Çamicuroyî:
• Çeçenî: ()
• Çekî:  →  n,  →  m
• Çerokî: ()
• Çeyenî:
• Çînî:

  Kantonî: (), ()

  Dunganî: ()

  Mandarînî:  →  (),  →  (),  →  ()

  Minnanî: (), ()

  Wuyî: ,

• Çîpewî:
• Çoktawî:
• Çuvaşî: ()
• Danmarkî:  g
• Dargwayî: ()
• Divehî: ‎ ()
• Dongşîangî:
• Elfdalî:  n
• Endonezyayî:  → 
• Erebî: ‎ →  n ()

  Erebiya misrî: ‎ n ()

  Erebiya hîcazî: ‎ n ()

• Ermenî:  →  ()
• Erzayî: (), ()
• Esperantoyî:  → 
• Estonî:  → 
• Evenkî: ()
• Eweyî:  nt
• Farisiya navîn: ‎ ( /tigr/)
• Farisî: ‎ →  ()
• Ferî:  n,  n,  m
• Fînî:  → 
• Fransî:  →  m
• Friyolî:  m
• Frîsiya saterlandî:  n
• Frîsî:  nt
• Gaelîka skotî:  m,  m
• Galîsî:  m,  m,  →  m
• Gotî:  m ()
• Gujaratî: ()
• Gurcî: ()
• Hawayî: ,
• Hawsayî:
• Hindî:  →  n (),  →  ()
• Holendî:  →  n
• Hunsrikî:  n
• Îbranî: ‎ →  n ()
• Îdoyî:  → 
• Îgboyî:
• Îngilîziya kevn:  n
• Îngilîzî:  → 
• Îngûşî: ()
• Înterlîngua: ,
• Îrlendî:  m
• Îsthmus zapotekî: ,
• Îtalî:  →  m
• Îzlendî:  →  m
• Japonî:  →  ()
• Jarayî:
• Javayiya kevn:
• Javayî:  → 
• Kabardî: ()
• Kalalîsûtî:
• Kannadayî:  →  (),  →  ()
• Karaçay-balkarî:
• Karelî:
• Katalanî:  →  m,  →  m
• Keçwayî:
• Ketî:
• Kirgizî:  →  ()
• Kîkûyûyî:  3
• Kîngalî: ()
• Komî-permyakî: ()
• Koreyî:  →  ()
• Kornî:
• Kumikî: ()
• Lakî: ()
• Lakotayî:
• Latgalî:  m
• Latînî:  →  m
• Latviyayî:  m,  m,  m
• Lawsî: (), ()
• Lingalayî:
• Lîtwanî:  m
• Lueyî: (), ()
• Luksembûrgî:  n
• Makedonî:  m ()
• Malayalamî:  →  ()
• Malezî:  → 

  Malezî: ‎

• Maltayî:  m
• Mançûyî: (), ()
• Mansî: ()
• Maorî: ,
• Maratî: ()
• Marî:

  Mariya rojhilatî:

• Mecarî:  → 
• Misrî: ( n), ( n)
• Mohawkî:
• Mokşayî: ()
• Mongolî:

  Kirîlî:  →  ()

  Mongolî: ()

• Monî:
• Nahwatliya klasîk:
• Nahwatlî:  → 
• Nanticokeyî:
• Navajoyî:
• Nedersaksî:  n,  n
• Norsiya kevn:  m
• Norwecî:  → 

  Norweciya bokmålî:  →  n an m

  Norweciya nînorskî:  m

• Nottoway-meherrînî:
• Ojibweyî: , , , ,
• Oksîtanî:  →  m,  →  m
• Oneidayî:
• Oriyayî:  →  ()
• Osetî: ()
• Osmanî: ‎ (), ‎ (), ‎ ()
• Oygurî: ‎ ()
• Ozbekî:  → ,  → 
• Palî: ,  n,  n
• Peştûyî: ‎ ()
• Pîrahayî:
• Plodîşî:  m
• Polonî:  →  m,  n
• Portugaliya kevn:
• Portugalî:  →  m,  →  m
• Puncabî: ()
• Qazaxî: (), ()
• Rajasthanî: ()
• Rohingyayî:
• Romancî:  m
• Romanyayî:  →  m

  Kirîlî:  m

• Rusî:  →  m ()
• Samiya bakurî:
• Sanskrîtî:  →  n (),  →  (),  →  n ()
• Sicîlî:  m
• Sindhî: ‎ →  ()
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî:  m,  m,  m,  m,  m

  Latînî:  m,  →  m,  →  m,  m,  m

• Slaviya kevn:

  Kirîlî:  m ()

  Glagolîtîk:  m ()

• Slaviya rojavayî ya kevn:  m ()
• Slovakî: ,  m
• Slovenî:  →  m
• Slovînsî:  m
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn:  n,  m

  Sorbiya jorîn:  n,  n

• Sotoyiya başûr:
• Spanî:  →  m,  →  m
• Sûdovî:  m
• Sûmerî: ()
• Svanî: ()
• Swahîlî:  → 
• Swêdî:  →  g
• Şawneeyî:
• Şerpayî: ()
• Tabasaranî: ()
• Tacikî:  →  ()
• Tagalogî:  → , ,
• Tamîlî:  →  ()
• Taosî:
• Tatî:
• Tayî: , ()
• Telûgûyî:  →  (),  →  ()
• Teteriya krîmî:
• Teterî:  →  ()
• Tetûmî:
• Tigrînî: (), (), ()
• Tirkî:  → 
• Tirkmenî: ,
• Tîbetî: ()
• Tlingitî:
• Toxarî B: ,
• Tuteloyî: ,
• Tuvanî: ()
• Udmurtî: ()
• Ugarîtî: ()
• Urdûyî: ‎ n ()
• Ûkraynî:  m ()
• Viyetnamî:  → ,  → 
• Volapûkî:  → 
• Walonî:  →  m,  →  m
• Weylsî:  →  m
• Wolofî:  → ,
• Ximêrî:  →  (),  →  ()
• Xosayî:
• Yakutî: (), ()
• Yidîşî: ‎ m ()
• Yorubayî:
• Yupîkiya navendî:
• Yûnanî:  →  nt (),  →  m ()

  Kevn:  n (),  nt (),  n ()

• Zhuangî: , ,
• Zuluyî:  3 an 4
• ǃXóõ:

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

tîr mê

1. Erd û zeviyên teng û dirêj.

   Tîra felankeso îsal beyar maye.

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Werger

Rengdêr

tîr, t-ya nerm, r-ya nerm

1. şileya ne zelal, şileya bihêz, şileya xurt
   şileya kêm av û zêde tiştek din tê de heye
   • Xwîna ku jê dihat sorereş û tîr bû. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
   • (...) carina jî bi hemû dengan ko hungiva tîr û xwîna ron tevî hev dikirin. — (Mehmed Uzun, Hawara Dîcleyê 1, Weşanên Nefel, 2003)
2. sift; tiştên req, hişk; dijberê ronatî
   • (...) di devê deriyê odê de dûmaneke tîr û tûj li ruyê wî dikeve (...) — (Hesenê Metê, Labîrenta Cinan, Weşanên Welat, 1994)
3. xestî. Mirovên bi nexweşiya şekir ketine, xestiya glukozê di nav xwîna wan de bilind e, ji ber wê yekê xwîna wan piçek tîr e.
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Dijmane

• ruhn

Bide ber

• dijwar
• sûr
• tirş
• tûj

Bikaranîn

Lêker:

• tîr bûn
• tîr kirin

Navdêr:

• tîrbûn
• tîrkirin

Rengdêr:

• tîrbûyî
• tîrkirî

Jê

• tîrahî
• tîratî
• tîrayî
• tîrî
• tîrîtî
• tîrtî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî , hevreha peştûyî ‎ (), ermenî թանձր (tencir), albanî thuk, îngilîzî thick, almanî dick, holendî dik...

Werger

• Adîgeyî: ()
• Almanî:  → 
• Azerî: ,
• Başkîrî: ()
• Belarusî:  →  ()
• Bulgarî:  →  n ()
• Burmayî:  →  ()
• Çekî:  →  n
• Çînî:

  Kantonî: (), (), ()

  Mandarînî:  →  (),  →  (),  →  ()

• Danmarkî:  → 
• Endonezyayî:  → 
• Erebî: ‎ ()
• Ermenî:  →  ()
• Farisî: ‎ →  (), ‎ →  (), ‎ →  (), ‎ →  ()
• Fînî:  → ,  → 
• Fransî:  → 
• Gaelîka skotî:
• Galîsî:  →  n,  →  n
• Gurcî: ()
• Haîtî:
• Holendî:  → ,  → 
• Îngilîzî:  →  (having viscous consistency),  → 
• Japonî:  →  ()
• Kabardî: ()
• Katalanî:  → 
• Koreyî:  →  (),  →  ()
• Makedonî:  n ()
• Malezî:  → 
• Mançûyî: ()
• Mecarî:  → 
• Normandî:
• Oksîtanî:  → 
• Osmanî: ‎ ()
• Peştûyî: ‎ ()
• Polonî:  → 
• Portugalî:  → 
• Rusî:  →  ()
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî:

  Latînî:  → 

• Slovakî:
• Slovenî:  → 
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn:

• Spanî:  → 
• Swêdî:  → 
• Tacikî: ()
• Tayî:  →  ()
• Telûgûyî:  →  ()
• Tirkî:  → 
• Ûkraynî:  →  ()
• Viyetnamî:  → 
• Weylsî:  → 
• Zhuangî: , ,

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.