From Wikipedia, the free encyclopedia
Ji bilî Afrîkaya Başûr û Kap Verde, mafên kesên êlcîbîtî (LGBT, lezbiyen, gay, bîseksuel û transgender) li Afrîkayê li gorî Dewletên Yekbûyî, Kanada, Ewropaya Rojava, Awistiralya û Zelandaya Nû sînordar in. Ji 55 dewletên ku ji aliyê Neteweyên Yekbûyî an Yekîtiya Afrîkayê an jî herduyan ve hatine naskirin, Komeleya Gey û Lezbiyenan a Navneteweyî di sala 2015an de diyar kir ku hevzayendîtî li 34 welatên Afrîkayê qedexe ye.[1] Çavdêriya Mafên Mirovan dide zanîn ku du welatên din, Bênîn û Komara Afrîkaya Navend, hevzayendî qedexe nakin, lê hin qanûn hene ku li hember kesên hevzayend cihêkariyê dikin.[2] Gelek qanûnên ku hevzayendîtiyê sûcdar dikin qanûnên serdema kolonyalîzmê ne.[3]
Mafên kesên LGBT li Afrîkayê | |
|---|---|
| Parzemîn | Afrîka  |
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Li Bênîn, Burkîna Faso, Komara Afrîkaya Navend, Cîbûtî, Perava Diranfîl, Komara Demokratîk a Kongoyêyê, Komara Kongoyê, Gîneya Ekvator, Madagaskar, Malî, Nîjer û Rwanda, hevzayendîtî qet nehat sûcdarkirin. Li Angola, Botswana, Kap Verde, Gabon, Guinea-Bissau, Lesoto, Mozambîk, Sao Tomé û Prînsîpe, Seyşel û Afrîkaya Başûr de krîmînalîze kirin. Afrîkaya Başûr pêncemîn welatê cîhanê bû ku zewaca hevzayendan di mijdara 2006an de qanûnî kir. Zagonên dijî-cudakariyê yên LGBT li heft welatên Afrîkayê hene: Angola, Botswana, Kap Verde, Maurîtîus, Mozambîk, Seyşel, û Afrîkaya Başûr. Digel ku hikûmet her ku diçe zagonê bicîh dikin, gelek qanûndaner vê dawiyê cezayên tundtir ji bo çalakiya hevzayendan pêşniyar kirine. Ji 2009 û 2014, Qanûna dij-hevzayendîtiyê ya Ûgandayê, ku di forma xwe ya orîjînal de destûr dida cezayê darvekirinê ji bo hin sûcên hevzayend, bala navneteweyî kişand.[4]
Ji sala 2011an vir ve, hin welatên pêşkeftî qanûnan dinirxînin an jî bicih dikin, da ku piştgiriya budceya giştî ji bo welatên ku mafên kesên LGBT bisînor dikin an jî qedexe dikin sînordar bikin.[5] Li gel vê yekê, gelek welatên Afrîkayê zêdekirina mafên LGBTyê red kirine[6], û di hin rewşan de jî ji bo zêdekirina cezayên li dijî kesên LGBTê qanûn amade kirine.[7] Rêberên berê yên Afrîkî yên wekî Robert Mugabe yê Zîmbabwe û Yoweri Museveni yê Ûgandayê îdia kirin ku tevgera LGBT ji deverên din ên cîhanê derbasî parzemînê bûye. Digel vê yekê, gelek zanistvan û lêkolîn destnîşan dikin ku hevzayendîtî demek dirêj e beşek ji çandên cûda yên Afrîkî ye.[8][9][10]
Di sala 2011an de di deklerasyoneke Civata Giştî ya Neteweyên Yekbûyî ya ji bo mafên LGBT de, şansek hat dayîn ku partiyên dewletê piştgirî, dijberî an jî betalbûna xwe li ser mijarê diyar bikin. Tenê Kap Verde, Komara Afrîkaya Navîn, Gabon, Gîne-Bissau, Maurîtîus, Rwanda, São Tomé û Prînsîpe, Seyşel, Sierra Leone, û Afrîkaya Başûr piştgirî dan. Piraniya welatên Afrîkayê nerazîbûna xwe nîşan dan. Partiyên dewletan ku bêalî bûn Angola, Botswana, Burkina Faso, Burundi, Komara Demokratîk a Kongoyê, Gîneya Ekvatorîal, Gana, Lesoto, Lîberya, Madagaskar, Mozambîk, Namîbya, Komara Kongo û Zambiya bûn.
Li başûrê Somalya, Somalîlenda, Morîtanya û bakurê Nîjeryayê, hevzayendî bi îdamê tê cezakirin.[11] Li Sûdan, Gambiya, Uganda, Tanzanya û Sierra Leone, sûcdar ji ber kiryarên hevzayend dikarin cezayê hepsa heta hetayê bistînin, her çend qanûn li Sierra Leone nayê bicîh kirin. Digel krîmînalîzekirina hevzayendîtiyê, Nîjerya qanûnek derxistiye ku dê neqanûnî bike ku endamên malbata heteroseksuel, hevalbend û hevalên LGBT bibin piştgirî. Li gorî qanûnên Nîjeryayê, hevalbendek heteroseksuel yê ku her şêwe "çalakiya hevzayend îdare dike, şahidî lê dike, bextewar dike an alîkariyê dike", dikare 10 sal cezayê girtîgehê bistîne.[12]
Komara Afrîkaya Başûr xwedî helwestên herî lîberal li hember hevzayendan û lezbiyenan e, ji ber ku welat zewaca hevzayendan qanûnî kiriye û Destûra Bingehîn a wê maf û parastina hevzayendan û lezbiyenan garantî dike. Afrîkaya Başûr yekane welat e li Afrîkayê ku bi destûrî her cûre cûdakariya li dijî civaka LGBT qedexe ye. Di sala 2006an de, Afrîkaya Başûr bû welatê yekem li Afrîka û pêncemîn li cîhanê ku zewaca hevzayendan pêk tîne. Lêbelê cihêkarî li bajarên mezin pir kêm e, û li bajarên wekî Johannesburg, Cape Town, Durban, Pretoria, Port Elizabeth, East London, Bloemfontein, Nelspruit, Pietermaritzburg, Kimberley û George, civakên LGBT yên mezin hene. Sê bajarên herî mezin ên Afrîkaya Başûr, Johannesburg, Durban û Cape Town, bi awayekî adil civaka LGBT qebûl dikin û ji bo kesên LGBT wekî cihên geştyarî têne nasîn. Lêbelê, tevî naskirina qanûnî, cihêkariya civakî li dijî kesên LGBT yên Afrîkaya Başûr hîn jî diqewime, nemaze li deverên gundewarî, ku ew ji hêla hejmarek kesayet û kevneşopên olî ve tê geş kirin. Herêmên spanî, portekîzî, brîtanî û frensî zewacên hevzayendan qanûnî kirin.[13][14]
Şêwirmendiyên rêwîtiyê rêwiyên hevzayend û lezbiyen teşwîq dikin ku dema ku li Afrîkayê ne, ji bo ewlekariya xwe ya kesane, bi dûrketina ji nîşandana hezkirinê ya giştî (şîretên ku hem ji bo hevzayend û hem jî ji heteroseksuel re derbas dibe) hişyariyê bikar bînin.[15] Afrîkaya Başûr bi gelemperî di warê statûya qanûnî ya mafên LGBT de wekî welatê afrîkî yê herî dostê hevzayend tê hesibandin, her çend Kap Verde jî bi gelemperî wekî ku ji hêla civakî ve pir mafên LGBT qebûl dike tê hesibandin.[16]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
