![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Koendamademar%25C3%25AA_ku.png/640px-Koendamademar%25C3%25AA_ku.png&w=640&q=50)
Koendama demarê
Kontrola çalakiyên hizirî (bîr û hiş) û laşî ji aliyê koendema demar ve tê bi rêvebirîn. Koendama demar(Demarekoendam) li dij guherînan, hevsengiya navîn a laş diparêze / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ji bilî isfencên deryayê, hemû ajal xwediyê koendama damrê ye[1]. Koendama demarê ya şîrdaran (guhandar) ya herî aloz e.Hemû zîndewer dikarin ji guherînên nav laşê wan an jî yên li hawîrdora wan rû dide pê bihesin. Mirov jî bi alîkariya koendama demarê hay ji hawirdora xwe dibe. Ji xeynî wî, endam û şaneyên laş jî bi navbeynkariya koendama demarê bi hev re di nav têkiliyêde ne. Koendama demar ragihandinan ji beşek laş ber bi beşa din a laş ve diguhêzîne, bi vî awayê çalakiyên mirov rêk dixe[2]. Koendama demarê guherînên hawirdorê yên li ser laşê mirov de bandordar in tespît dike, guherîn ji aliyê koendama demarê ve tê analîzkirin paşê bi gelemperî bi alîkariya koendama hormonan, li dij guherînê bersîva laş ava dike[3]. Guherînên wekî ronahî, germahî, deng, bêhn û livîn guherînên hawîrdorî ne. Guherînên li rêjeya dillêdanê, li rejaya oksîjena nav xwînê, li leza heriskirinê, li leza henasedanê hwd. mînak in ji bo guherînên li nav laş. Çav, guh,ziman, difin û pêstê(çerm) mirov hestewergir lixwe digire. Mirov bi alîkariya van wergiran pê kartekirên hawirdorê dihese. Kartêkir ne tenê ji derveyî laş lê dibe ko di nav laş de jî peyda bibe. Wekî mînak, zêdebûna karbonadîoksîda xwînê, an jî zêdebûna pileya germahiya laş (ta) .Bi kurtasî; Kontrola çalakiyên hizirî (bîr û hiş) û laşî ji aliyê koendema demar ve tê bi rêvebirîn. Koendama demar (Demarekoendam) li dij guherînan, hevsengiya navekî ya laş diparêze. Di jiyana rojane de, mirov çi ji nava laş, çi jî ji hawirdorê gellek kartêkir û hêst digire, piştê nîrxandinê, berteka demarekoendamê bi bersivek guncaw, bi navbeynkariya masûlke û rijênan tê nîşankirin. Bertek dibe ko bi hemdê mirov be, li hin caran bertekên bêhemd jî çêdibe, refleks bertekên wisa ne.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Koendamademar%C3%AA_ku.png/640px-Koendamademar%C3%AA_ku.png)
Koendama demarê ji xaneyên demarê û xaneyên glîa pêk tê. Xaneyên demarê sînyalên kîmyayî an jî elektrîkî digirin û dişînin. Xaneyên glîa destek didin xaneyên demarê û çalakiya wan[4]. Li gor anatomiya pêkhateyên wê, demarekoendam dabeşî du beşên serekî dibe, demarekoendama navendî û demarekoendama çêwe.