From Wikipedia, the free encyclopedia
Черкеслиле — къабартылылагъа, черкеслилеге[7], убыхлагъа, адыгейлилеге эм шапсыгълагъа бёлюннген миллетни орта атыды. Кеслерини тиллеринде атлары — адыгэ (бирлик санда), адыгэхэр (кёблюк санда).
Черкеслиле Адыгэхэр | |
Черкеслилени Шимал Кавказда джашагъан джерлери | |
Миллетни саны | |
---|---|
Миллетни бютеулей саны | ~ 5 млн |
Джашагъан джерлери | |
2,5 — 3 млн[1][2]
712 000[3] | |
Башха билгиле | |
Тиллери | черкес тил |
Расалары | европеоид раса |
Динлери | ислам (суннитле) эм православие[6] |
Джууукъ миллетле | хачыпсылыла, абазалыла, убыхла. |
Къуралгъанлары | зихледен, меотладан, керкетледен. |
Археология культуралары | майкоп культура, меот культура |
тюрлендириу |
2002 джылгъы санаугъа кёре черкеслилени Россия Федерацияда бютеулей санлары 712 мин адам бола кетеди, ала кёб санда къралны алты субъектинде джашайдыла: Адыгеяда, Къабарты-Малкъарда, Къарачай-Черкесияда, Краснодар крайда, Шимал Тегейде, Ставрополь крайда.
Тыш къраллада эм уллу черкес диаспора Тюркдеди, бир-бир багъа бериулеге кёре Тюркдеги диаспораны саны 2,5 млн-дан 3 млн адамгъа дери джетеди[1]. Израилдеги черкес диаспора 4 минг адам чакълы бир барды. Дагъыда Сирияда, Мисирде, Иорданияда черкес диаспорала бардыла, андан сора да черкеслиле Европаны къралларында, АБШ-да эм Джууукъ Кюнчыгъышны башха къралларында да джашайдыла, алай а бу къралланы кёбюсюню статистикалары черкес диаспораны саныны юсюнден тюз билгиле бермейдиле. Сириядагъы черкеслилени саны бир багъа бериуге кёре — 80 минг адам чакълы бирди[8].
Бираз черкесли БКъБ-ни къралларында да джашайды, сёз ючюн, Къазахстанда.
Бусагъатха дери черкес тилни эки литература диалекти сакъланнганды: шималкавказ тил юйюрню хачыпсы-черкес къауумуна кирген адыгей эм къабарты-черкес тилле.
Черкеслилени кёбюсю экитиллиди, ана тиллеринден сора да джашагъан джерлерини кърал тилин биледиле: Россияда — орус тилни, Тюркде — тюрк тилни, д. а. к.
Антиклик замандан башлаб, черкеслилени ата-бабалары тюрлю-тюрлю атла бла (этнонимле бла) танылгъандыла, аланы ичинде: зихле, меотла, синдле, дандарийле, досхла, керкетле, касогла, каскала эм башхала.
XIII ёмюрден башлаб, башха атланы орнуна «черкес» деген экзоэтноним келеди[9].
Бусагъат заманда черкес субэтносланы белгилеген быллай атла джюрюйдюле:
Адыгейлилени санына дагъыда бу субэтнонимлени къошадыла: абадзехле, адамийле, бесленейле, бжедугла, егерукайла, мамхегле, махошла, гемиргеуле (кIэмгуй), натухайла, шапсыгъла (аланы ичинде — хакучла), хатукайла, хегайкла, жанейле (жанэ), гуайеле, чебсинле (цопсынэ), адалеле.
Черкеслилени ата-бабалары — зихле, меотла, керкетле эм башхала бизни эрагъа дери VI ёмюрден башлаб тарихге чыкъгъандыла[10], буруннгу грек тарихчиле бла суратланнгандыла, аланы культураларыны кёче барыуун а уа майкоп, дольмен, меот эм башха археология культураланы эсгертмелери керти этиб чыгъарадыла.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.