Джюзджыллыкъ къазауат
From Wikipedia, the free encyclopedia
Джюзджыллыкъ къазауат (фр. Guerre de Cent Ans, ингил. Hundred Years' War) — Ингилиз бла Франция эмда ала джанлы къралланы арасында 1337 джылдан башлаб 1453 джылгъа дери баргъа талай къазауатды. Бу къазауатланы баш чуруму Плантагенетле ингилиз патчах династияны, алгъын ингилиз патчахланыкъы болгъан континентде джерлерин къайтарыргъа излем болгъанды. Плантагенетле француз династия Капетингле бла джууукълукълары болгъанды. Франция эсе уа, 1259 джылгъы Париж кесамат бла аннга бегитилген Гиенден ингилизлилени къыстаргъа излегенди. Аллында хорламла болгъанлыкъгъа, Ингилиз къазауатда салыннган нюзюрлерине джетелмегенди, эсебинде эсе уа континентде къуру Калепорту къалгъанды, аны ол 1558 къолунда туталгъанды.
Джюзджыллыкъ къазауат | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Жанна д'Арк Орлеанны къуршалауну заманында | |||||||||
| |||||||||
Къаршчыла | |||||||||
Ингилиз Королевство Португалия Королевство Наварра Королевство Аквитания Герцоглукъ Бургундия Герцоглукъ Бретань Герцоглукъ (Монфор-л’Аморини Юйю) Люксембург Герцоглукъ Фландрия Герцоглукъ Геннегау Графлыкъ |
Франция Королевство Арагон Королевство Кастилия эм Леон Королевство Майорка Королевство Шотландия Королевство Богемия Королевство Генауаз республика Бретань Герцоглукъ (де Шатильонну Юйю) | ||||||||
Къазауат аралыкъла бла бирге 116 джылны баргъанды. Тюзюн айтылса бу бир къазуат тюл, талай къазуат болгъанды:
- биринчи (Эдвардиан къазауат) 1337—1360,
- экинчи (Каролинг къазауат) — 1369—1389,
- ючюнчю (Ланкастер къазауат) — 1415—1428,
- тёртюнчю — 1428—1453.
«Джюзджыллыкъ къазаут» термин кечирек чыгъады. Династияла арасында согъушладан башланыб, къазауат артында ингилиз эмда француз миллетлени къуралыулары бла бирге миллетле арасы къазуат магъана алгъанды. Сауутлу сермешиулени, эпидемияланы, ачлыкъны, мурдарлыкъланы эсебинде Францияны халкъыны саны юч этиб экиге азайгъанды[1]. Аскер ишни оюму бла къарасакъ, къазауатны кёзюуюнде, сауутну эмда аскер техниканы джангы тюрлюлери чыкъгъанды, джангы тактика эмда стратегия лагъымла къуралгъандыла, ала барысы да эски феодал аскерлени тамалларын ойгъандыла. Джангы дайым аскерле къуралгъандыла.