ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ

ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ (ಹಿಂದಿ: संतोषी माता) ಅಥವಾ ಸಂತೋಷಿ ಮಾ (संतोषी माँ) ಒಬ್ಬ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಯಾಗಿದ್ದು, ಆಕೆಯನ್ನು "ತೃಪ್ತಿಯ ತಾಯಿ" ಎಂದು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆಕೆಯ ಹೆಸರಿನ ಅರ್ಥ. ಸಂತೋಷಿ ಮಾತೆಯನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉತ್ತರ ಭಾರತ ಮತ್ತು ನೇಪಾಳದ ಮಹಿಳೆಯರು ಪೂಜಿಸುತ್ತಾರೆ. ಸತತ 16 ಶುಕ್ರವಾರದಂದು ಮಹಿಳೆಯರು ಆಚರಿಸುವ ಸಂತೋಷಿ ಮಾ ವ್ರತ ಎಂಬ ವ್ರತ (ವಿಚಾರದ ಉಪವಾಸ) ದೇವಿಯ ಕೃಪೆಗೆ ಪಾತ್ರವಾಗುತ್ತದೆ.
ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ 1960 ರ ದಶಕದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದರು. ಆಕೆಯ ಪ್ರಾರ್ಥನೆಯು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಬಾಯಿಯ ಮಾತು, ವ್ರತ-ಕರಪತ್ರ ಸಾಹಿತ್ಯ ಮತ್ತು ಪೋಸ್ಟರ್ ಕಲೆಯ ಮೂಲಕ ಹರಡಿತು. ಅವಳ ವ್ರತವು ಉತ್ತರ ಭಾರತದ ಮಹಿಳೆಯರಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯನ್ನು ಗಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು. ಆದಾಗ್ಯೂ, ಇದು 1975 ರ ಬಾಲಿವುಡ್ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜೈ ಸಂತೋಷಿ ಮಾ ("ವಿಕ್ಟರಿ ಟು ಸಂತೋಷಿ ಮಾ")-ದೇವತೆ ಮತ್ತು ಅವಳ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತೆ ಸತ್ಯವತಿಯ ಕಥೆಯನ್ನು ನಿರೂಪಿಸುತ್ತದೆ-ಇದು ಈ ಆಗಿನ ಅಷ್ಟಾಗಿ ತಿಳಿದಿರದ "ಹೊಸ" ದೇವತೆಯನ್ನು ಭಕ್ತಿಯ ಉತ್ಸಾಹದ ಉತ್ತುಂಗಕ್ಕೆ ತಳ್ಳಿತು. ಚಿತ್ರದ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯೊಂದಿಗೆ, ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ ಪ್ಯಾನ್-ಇಂಡಿಯನ್ ಹಿಂದೂ ಪಂಥಾಹ್ವಾನವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವರ ಚಿತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಯಿತು.^[1]

ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ
ತೃಪ್ತಿಯ ದೇವತೆ
ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ
ದೇವನಾಗರಿ	संतोषी माता
ಸಂಲಗ್ನತೆ	ದೇವಿ
ನೆಲೆ	ಗಣೇಶ ಲೋಕ
ಮಂತ್ರ	ಓಂ ಶ್ರೀ ಸಂತೋಷಿ ಮಹಾಮಾಯೇ ಗಜಾನಂದಂ ದಾಯಿನಿ ಶುಕ್ರವಾರ ಪ್ರಿಯೇ ದೇವಿ ನಾರಾಯಣಿ ನಮೋಸ್ತುತೇ
ಆಯುಧ	ಕತ್ತಿ, ಅಕ್ಕಿಯ ಚಿನ್ನದ ಮಡಕೆ ಮತ್ತು[ತ್ರಿಶೂಲ]] (ತ್ರಿಶೂಲ)
ವಾಹನ	ಹುಲಿ ಅಥವಾ ಆಕಳು ಅಥವಾ ಕಮಲ

ಐತಿಹಾಸಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆ

1975 ರ ಚಲನಚಿತ್ರ ಜೈ ಸಂತೋಷಿ ಮಾ ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ, ಸ್ವಲ್ಪ-ಪ್ರಸಿದ್ಧ "ಹೊಸ" ದೇವತೆಯನ್ನು ಪ್ಯಾನ್-ಇಂಡಿಯನ್ ಹಿಂದೂ ಪಂಥಾಹ್ವಾನಕ್ಕೆ ಏರಿಸಿತು. ಚಿತ್ರದ ಪ್ರದರ್ಶನವು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರಿಂದ ಧಾರ್ಮಿಕ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳೊಂದಿಗೆ ನಡೆಯಿತು. ಕೆಲವು ಪ್ರೇಕ್ಷಕರು ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವಂತೆ ಬರಿಗಾಲಿನಲ್ಲಿ ಥಿಯೇಟರ್‌ಗೆ ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು ಮತ್ತು ದೇವಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳು ಉತ್ತರ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲಾರಂಭಿಸಿದವು.

ವ್ರತ

ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ ವ್ರತ ಅಥವಾ ಭಕ್ತಿಯ ಉಪವಾಸವನ್ನು ಸತತ 16 ಶುಕ್ರವಾರದಂದು ಅಥವಾ ಒಬ್ಬರ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಪೂರೈಸುವವರೆಗೆ ಆಚರಿಸಬೇಕು. ಭಕ್ತನು ಸಂತೋಷಿ ಮಾತೆಯ ಪೂಜೆಯನ್ನು (ಪೂಜೆ) ಮಾಡಬೇಕು ಮತ್ತು ಅವಳ ಹೂವುಗಳು, ಧೂಪದ್ರವ್ಯ ಮತ್ತು ಒಂದು ಬಟ್ಟಲು ಹಸಿ ಸಕ್ಕರೆ ಮತ್ತು ಹುರಿದ ಕಡಲೆ (ಗುರ್-ಚನಾ) ಅನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಬೇಕು. ಭಕ್ತನು ಮುಂಜಾನೆ ಏಳುತ್ತಾನೆ, ದೇವಿಯನ್ನು ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾನೆ. ಉಪವಾಸದ ದಿನದಲ್ಲಿ ಕೇವಲ ಒಂದು ಭೋಜನವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಭಕ್ತರು ಕಹಿ ಅಥವಾ ಹುಳಿ ಆಹಾರವನ್ನು ತಿನ್ನುವುದನ್ನು ತಪ್ಪಿಸುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಇತರರಿಗೆ ಬಡಿಸುತ್ತಾರೆ, ಏಕೆಂದರೆ ಹುಳಿ ಅಥವಾ ಕಹಿ ಆಹಾರವು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ವ್ಯಸನಕಾರಿಯಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ತೃಪ್ತಿಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗುತ್ತದೆ.^[2]

ದೇವಾಸ‍್ತಾನಗಳು

• ಉತ್ತರ ಭಾರತ: ಹರಿನಗರ, ದೆಹಲಿ (NCR)
• ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತ: ಜೈ ನಗರ, ತಿರುಚ್ಚಿ (ತಮಿಳುನಾಡು)
• ಪೂರ್ವ ಭಾರತ: ಚಕ್ರಧರಪುರ (ಜಾರ್ಖಂಡ್)ವ್ರತ-ಕಥಾ^[3]

ಚಲನಚಿತ್ರ

ಜೈ ಸಂತೋಷಿ ಮಾ 1975

ಹಿಂದೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ಅಥವಾ ಪುರಾಣ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ ಇತರ ಭಾರತೀಯ ಪೌರಾಣಿಕ ಚಲನಚಿತ್ರಗಳಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿ, [1] ಜೈ ಸಂತೋಷಿ ಮಾ ಸಂತೋಷಿ ಮಾತೆಯ ಶುಕ್ರವಾರದ ವ್ರತದ ವ್ರತ ಕಥಾ (ಆಚರಣೆಯ ಉಪವಾಸದ ದಂತಕಥೆ) ಕುರಿತು ಜನಪ್ರಿಯ ಕರಪತ್ರವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ವ್ರತದ ಕಥೆ ಹೀಗಿದೆ: ಒಬ್ಬ ಮುದುಕಿಗೆ ಏಳು ಗಂಡು ಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು, ಅವರಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯವಳು ಬೇಜವಾಬ್ದಾರಿಯಾಗಿದ್ದಳು, ಆದ್ದರಿಂದ ಅವಳು ತನ್ನ ಸಹೋದರನ ಊಟದ ಉಳಿದ ಭಾಗವನ್ನು ಅವನ ದೈನಂದಿನ ಊಟವಾಗಿ ಬಡಿಸಿದಳು. ಜೈ ಸಂತೋಷಿ ಮಾ ಚಿತ್ರವು ಸಂತೋಷಿ ಮಾತೆಯ ಜನ್ಮವನ್ನು ರಕ್ಷಾ ಬಂಧನದ ಹಬ್ಬಕ್ಕೆ ಲಿಂಕ್ ಮಾಡುತ್ತದೆ, ಅಲ್ಲಿ ಸಹೋದರಿಯು ತನ್ನ ಸಹೋದರನ ಮಣಿಕಟ್ಟಿನ ಮೇಲೆ ರಾಖಿ ದಾರದ ಕಂಕಣವನ್ನು ಕಟ್ಟುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಸಹೋದರನು ತನ್ನ ಸಹೋದರಿಗೆ ಸಿಹಿತಿಂಡಿಗಳು, ಉಡುಗೊರೆಗಳು ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣೆಯ ಭರವಸೆಯನ್ನು ಉಡುಗೊರೆಯಾಗಿ ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಗಣೇಶನ ಸಹೋದರಿ ಮಾನಸ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಹಬ್ಬವನ್ನು ಆಚರಿಸಿದಾಗ, ಅವರ ಪುತ್ರರು ಗಣೇಶನಿಗೆ ತಂಗಿಯನ್ನು ನೀಡುವಂತೆ ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಗಣೇಶನು ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ನಿರಾಕರಿಸಿದರೂ, ತನ್ನ ಇಬ್ಬರು ಹೆಂಡತಿಯರಾದ ರಿದ್ಧಿ ಮತ್ತು ಸಿದ್ಧಿ, ಪುತ್ರರು, ಸಹೋದರಿ ಮತ್ತು ದೈವಿಕ ಋಷಿ ನಾರದನ ಪುನರಾವರ್ತಿತ ಮನವಿಯ ಮೇರೆಗೆ, ಗಣೇಶನು ತನ್ನ ಹೆಂಡತಿಯರ ಎದೆಯಿಂದ ಎರಡು ಜ್ವಾಲೆಗಳ ಮೂಲಕ ಸಂತೋಷಿ ಮಾತೆಯನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತಾನೆ. ^[4]

ಚಿತ್ರಗಳು

• 
  ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ ಬದೂವನ
• 
  ಸಂತೋಷಿ ಮಾತಾ ದೇವಸ್ಥಾನ, ರಣಜಿ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

1. "Here's how Santoshi Mata was born". Zee News (in ಇಂಗ್ಲಿಷ್). Retrieved 4 February 2023.
2. "Maa Santoshi Vrat: हर शुक्रवार को करें संतोषी माता का व्रत, जानें पूजन विधि और आरती". Dainik Jagran (in ಹಿಂದಿ). Retrieved 4 February 2023.
3. "संतोषी माता के इन 3 प्रसिद्ध मंदिरों में जाना पसंद करते हैं भक्त, आप भी जानें कहां स्थित हैं ये मंदिर". NDTVIndia. Retrieved 4 February 2023.
4. Sharma, Vijay (30 May 1975). "Jai Santoshi Maa". Bhagyalakshmi Chitra Mandir. Retrieved 4 February 2023.