ಯುರೇನಿಯಮ್
ಪರಮಾಣು ಸಂಖ್ಯೆ 92 ಇರುವ ವಿಕಿರಣಶೀಲ ಮೂಲಧಾತು, ಲೋಹ / From Wikipedia, the free encyclopedia
ಯುರೇನಿಯಮ್ ಒಂದು ಮೂಲಧಾತು ಲೋಹ. ಇದು ವಿಕಿರಣಶೀಲ ವಸ್ತು. ಪ್ಲುಟೋನಿಯಮ್ನ ನಂತರ ಅತ್ಯಂತ ಭಾರವಾದ ಮೂಲಧಾತು. ಆವರ್ತಕೋಷ್ಟಕದ ಆಕ್ಟಿನೈಡ್ ಶ್ರೇಣಿಯಲ್ಲಿಯ ಲೋಹಧಾತು. ರಾಸಾಯನಿಕ ಪ್ರತೀಕ U. ಪರಮಾಣು ಸಂಖ್ಯೆ 92. ಪರಮಾಣು ತೂಕ 238.03. ಈ ಧಾತು ಬಲುವಿಷ. ವಾಯುವಿನಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆಲೇ ಹೊತ್ತಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಹೆಚ್ಚು ಕಡಿಮೆ ಎಲ್ಲ ಅಲೋಹಗಳೊಂದಿಗೂ ವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ದ್ರವನಬಿಂದು 11320 ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್; ಕುದಿಬಿಂದು 38180 ಸೆಲ್ಸಿಯಸ್.
| |||||||||||||||
ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಾಹಿತಿ | |||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ಹೆಸರು, ಚಿಹ್ನೆ ಮತ್ತು ಕ್ರಮಾಂಕ | ಯುರೇನಿಯಮ್, U, ೯೨ | ||||||||||||||
ರಾಸಾಯನಿಕ ಸರಣಿ | ಆಕ್ಟಿನೈಡ್ | ||||||||||||||
ಗುಂಪು, ಆವರ್ತ, ಖಂಡ | -, ೭, f | ||||||||||||||
ಸ್ವರೂಪ | ಬೆಳ್ಳಿ ಹೊಳಪಿನ ಬೂದು ಬಣ್ಣ; ಗಾಳಿಗೆ ಒಡ್ಡಿದಾಗ ಕಪ್ಪು ಪದರ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ | ||||||||||||||
ಅಣುವಿನ ತೂಕ | 238.02891(3) g·mol−1 | ||||||||||||||
ಋಣವಿದ್ಯುತ್ಕಣ ಜೋಡಣೆ | [Rn] 5f3 6d1 7s2 | ||||||||||||||
ಋಣವಿದ್ಯುತ್ ಪದರಗಳಲ್ಲಿ ಋಣವಿದ್ಯುತ್ಕಣಗಳು | 2, 8, 18, 32, 21, 9, 2 | ||||||||||||||
ಭೌತಿಕ ಗುಣಗಳು | |||||||||||||||
ಹಂತ | solid | ||||||||||||||
ಸಾಂದ್ರತೆ (ಕೋ.ತಾ. ಹತ್ತಿರ) | 19.1 g·cm−3 | ||||||||||||||
ದ್ರವದ ಸಾಂದ್ರತೆ at ಕ.ಬಿ. | 17.3 g·cm−3 | ||||||||||||||
ಕರಗುವ ತಾಪಮಾನ | 1405.3 K (1132.2 °C, 2070 °ಎಫ್) | ||||||||||||||
ಕುದಿಯುವ ತಾಪಮಾನ | 4404 K (4131 °C, 7468 °F) | ||||||||||||||
ಸಮ್ಮಿಲನದ ಉಷ್ಣಾಂಶ | 9.14 kJ·mol−1 | ||||||||||||||
ಭಾಷ್ಪೀಕರಣ ಉಷ್ಣಾಂಶ | 417.1 kJ·mol−1 | ||||||||||||||
ಉಷ್ಣ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ | (25 °C) 27.665 J·mol−1·K−1 | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
ಅಣುವಿನ ಗುಣಗಳು | |||||||||||||||
ಸ್ಪಟಿಕ ಸ್ವರೂಪ | orthorhombic | ||||||||||||||
ಆಕ್ಸಿಡೀಕರಣ ಸ್ಥಿತಿಗಳು | 3+,4+,5+,6+[1] (weakly basic oxide) | ||||||||||||||
ವಿದ್ಯುದೃಣತ್ವ | 1.38 (Pauling scale) | ||||||||||||||
ಅಣುವಿನ ತ್ರಿಜ್ಯ | 175 pm | ||||||||||||||
ವಾನ್ ಡೆರ್ ವಾಲ್ಸ್ ತ್ರಿಜ್ಯ | 186 pm | ||||||||||||||
ಇತರೆ ಗುಣಗಳು | |||||||||||||||
ಕಾಂತೀಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ | paramagnetic | ||||||||||||||
ವಿದ್ಯುತ್ ರೋಧಶೀಲತೆ | (0 °C) 0.280 µΩ·m | ||||||||||||||
ಉಷ್ಣ ವಾಹಕತೆ | (300 K) 27.5 W·m−1·K−1 | ||||||||||||||
ಉಷ್ಣ ವ್ಯಾಕೋಚನ | (25 °C) 13.9 µm·m−1·K−1 | ||||||||||||||
ಶಬ್ದದ ವೇಗ (ತೆಳು ಸರಳು) | (20 °C) 3155 m/s | ||||||||||||||
ಯಂಗ್ ಮಾಪಾಂಕ | 208 GPa | ||||||||||||||
ವಿರೋಧಬಲ ಮಾಪನಾಂಕ | 111 GPa | ||||||||||||||
ಸಗಟು ಮಾಪನಾಂಕ | 100 GPa | ||||||||||||||
ವಿಷ ನಿಷ್ಪತ್ತಿ | 0.23 | ||||||||||||||
ಸಿಎಎಸ್ ನೋಂದಾವಣೆ ಸಂಖ್ಯೆ | 7440-61-1 | ||||||||||||||
ಉಲ್ಲೇಖನೆಗಳು | |||||||||||||||
ಇದನ್ನು ೧೭೮೯ರಲ್ಲಿ ಜರ್ಮನಿಯ ರಸಾಯನ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮಾರ್ಟಿನ್ ಕ್ಲಾಪ್ರೊತ್ (Martin Klaproth) (1743-1817) ಪಿಚ್ಬ್ಲೆಂಡ್ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಖನಿಜದ ಪ್ರತಿಚಯವೊಂದರಿಂದ, ಖನಿಜ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆಯ ಸುಧಾರಿತ ವಿಧಾನಗಳ ಅನ್ವಯದಿಂದ ಯುರೇನಿಯಮ್ಮನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದ (1789). ಇದನ್ನು ವಿಜ್ಞಾನಿ ವಿಲಿಯಂ ಹರ್ಷೆಲ್ರಿಂದ ೧೭೮೧ ರಲ್ಲಿ ಕಂಡುಹಿಡಿಯಲ್ಪಟ್ಟ ಯುರೇನಸ್ ಗ್ರಹದ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿಯೇ ನಾಮಕರಣ ಮಾಡಿದರು. ಯುರೇನಿಯಮ್ ಅನ್ನು ಪ್ರಥಮವಾಗಿ ಇದರ ಮೂಲ ಅದಿರಿನಿಂದ ೧೮೪೧ರಲ್ಲಿ ಫ್ರಾನ್ಸ್ನ ರಸಾಯವಿಜ್ಞಾನಿ ಯೂಜಿನ್ ಪೆಲಿಗಾಟ್ (1811-90) ಎಂಬವರು ಬೇರ್ಪಡಿಸಿದರು. ಇವರು ಯುರೇನಿಯಮ್ ಟೆಟ್ರಕ್ಲೋರೈಡನ್ನು ಪೊಟ್ಯಾಸಿಯಮ್ಮಿನೊಡನೆ ಅಪಕರ್ಷಿಸಿ ಯುರೇನಿಯಮ್ ಲೋಹವನ್ನು ತಯಾರಿಸಿದರು (1842). ಇದಲ್ಲದೆ ಕ್ಲಾಪ್ರೋತ್ ಪಡೆದ ಧಾತು ಅರ್ಧಲೋಹವಾಗಿದ್ದು ಅದು ಯುರೇನಿಯಮ್ ಡೈಆಕ್ಸೈಡ್ ಆಗಿದ್ದುದನ್ನು ನಿರೂಪಿಸಿದ. ಪೆಲಿಗಾಟ್ನ ಪ್ರಯೋಗ ಅಪಾಯಕಾರಿಯಾದುದಾಗಿದ್ದರೂ ಯುರೇನಿಯಮ್ಮನ್ನು ಬೇರ್ಪಡಿಸುವಲ್ಲಿ ಆತ ಸಫಲತೆ ಕಂಡುಕೊಂಡ. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಫ್ರೆಂಚ್ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನಿ ಎ.ಸಿ. ಬೆಕೆರಲ್ ಎಂಬಾತ ಯುರೇನಿಯಮ್ ಧಾತು ವಿಕಿರಣಪಟುಕ್ಷಯಕ್ಕೆ ಈಡಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಸಂಗತಿಯನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸಿದ (1896). ಜರ್ಮನಿಯ ರಸಾಯನ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಾದ ಆಟೋ ಹಾನ್ ಮತ್ತು ಎಫ್. ಸ್ಟ್ರಾಸ್ಮನ್ ಎಂಬವರಿಂದ ನ್ಯೂಕ್ಲಿಯರ್ ವಿದಳನ ವಿದ್ಯಮಾನ ಮಾನ್ಯತೆ ಪಡೆದುದರಿಂದ (1939) ತೆರೆಮರೆಯ ಧಾತುವೆನಿಸಿದ್ದ ಯುರೇನಿಯಮ್ಮಿಗೆ ಮಹತ್ತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಪ್ರಾಪ್ತಿಯಾಯಿತು.
ನಾಗರಿಕ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಯುರೇನಿಯಮ್ನ ಮುಖ್ಯ ಬಳಕೆಯೆಂದರೆ ಅಣು ಸ್ಥಾವರಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಧನವಾಗಿ. ವಾಣಿಜ್ಯ ಅಣು ಸ್ಥಾವರಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸುಮಾರು 3% ಯುರೇನಿಯಂ-235 ನ್ನು ಇಂಧನವಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತವೆ.
ಕ್ಯಾಂಡು ಮತ್ತು ಮ್ಯಾಗ್ನೊಕ್ಸ್ ವಿನ್ಯಾಸಗಳು ಮಾತ್ರ ಪುಷ್ಟೀಕರಿಸದ ಯುರೇನಿಯಂ ಇಂಧನವನ್ನು ಬಳಸಲು ಸಮರ್ಥವಾಗಿರುವ ವಾಣಿಜ್ಯ ರಿಯಾಕ್ಟರ್ಗಳಾಗಿವೆ. ಎರಡನೇ ಮಹಾಯುದ್ಧದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾ ಎರಡು ಅಣುಬಾಂಬುಗಳನ್ನು ತಯಾರಿಸಿತು.