From Wikipedia, the free encyclopedia
សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ (ភាសាអារ៉ាប់៖ الجامعة العربية (ស្តាប់) , ភាសាអង់គ្លេស៖ Arab League) ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា សម្ព័ន្ធរដ្ឋអារ៉ាប់ (ភាសាអារ៉ាប់៖ جامعة الدول العربية) គឺជាអង្គការថ្នាក់តំបន់មួយនៅពិភពអារ៉ាប់ ដែលមានទីតាំងគ្របដណ្ដប់លើតំបន់អាហ្វ្រិកខាងជើង អាហ្រ្វិកខាងលិច អាហ្វ្រិកខាងកើត និងអាស៊ីខាងលិច។ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅទីក្រុងគែរក្នុងថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៥ ដោយមានសមាជិកដំបូងចំនួនប្រាំមួយដូចជា៖ ត្រង់ហ្សកដានី (ប្តូរឈ្មោះមកហ្សកដានីក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩) លីបង់ ស៊ីរី អ៊ីរ៉ាក់ អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត និងអេហ្ស៊ីប។ ប្រទេសយេម៉ែនបានចូលរួមជាសមាជិកបន្ទាប់បន្សំនៅថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៤៥។ បច្ចុប្បន្ន អង្គការនេះមានសមាជិកសរុបចំនួន ២២ ប្រទេសប៉ុន្តែរដ្ឋស៊ីរីត្រូវបានគេព្យួរពីសម្ព័ន្ធចាប់តាំងពីអំឡុងខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១១ មកម្លេះ។[4]
جامعة الدول العربية (ភាសាអារ៉ាប់) League of Arab States (ភាសាអង់គ្លេស) | |
---|---|
រដ្ឋសមាជិក (បៃតងចាស់) រដ្ឋសមាជិកដែលត្រូវបានព្យួរ (បៃតងខ្ចី) | |
មជ្ឈមណ្ឌលរដ្ឋបាល | គែរ, អេហ្ស៊ីប |
ភាសាផ្លូវការ | |
ប្រភេទ | អង្គការតំបន់ |
សមាជិក |
|
មេដឹកនាំ | |
- អគ្គលេខាធិការ | អាម៉េដ អាប៊ុល ហ្កេត |
- ប្រធានសភាតំណាង | អាលី អាល់-ដាក្កបាស៊ី |
- ប្រធានក្រុមប្រឹក្សា | ស៊ូដង់ |
នីតិបញ្ញត្តិ | សភាតំណាងអារ៉ាប់ |
- កិច្ចព្រមព្រៀងអាឡិចសង់ឌ្រី | ២២ មីនា ១៩៤៥ |
[[ |ក្រឡាផ្ទៃ]] | |
- ផ្ទៃសរុប | ១៣,១៣២,៣២៧ គ.ម២ |
ប្រជាជន | |
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៨) | ៤០៦,៧០០,០០០[2] |
- ដង់ស៊ីតេ | ២៧.១៧ នាក់/គ.ម២ |
GDP (ចារឹក) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២១) |
- សរុប | ២.៧ ទ្រីលានដុល្លារ[3] |
- ក្នុងម្នាក់ | ៦,៦០០ ដុល្លារ |
រូបិយវត្ថុ | |
ល្វែងម៉ោង | UTC+០ ទៅ +៤ |
គេហទំព័រ www.LasPortal.org | |
|
គោលដៅចម្បងរបស់អង្គការនេះគឺ "ពង្រឹងទំនាក់ទំនងរបស់រដ្ឋជាសមាជិកឱ្យកាន់តែមានភាពជិតស្និទ និងសម្របសម្រួលកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងសមាជិកខ្លួនដើម្បីការពារឯករាជ្យភាព និងអធិបតេយ្យភាព ហើយគិតពិចារណាអំពីកិច្ចការទូទៅ និងផលប្រយោជន៍នៃប្រជាជាតិអារ៉ាប់"។[5] ប៉ុន្តែបើក្រឡេកមើលទៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រវិញ កិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅក្នុងអង្គការមួយនេះគឺនូវមានកម្រិតទាបនៅឡើយ។[6]
តាមរយៈស្ថាប័ននានា ជាពិសេសគឺ អង្គការអប់រំ វប្បធម៌ និងវិទ្យាសាស្ត្រនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ (ALECSO) ហើយក្រុមប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមនៃក្រុមប្រឹក្សាឯកភាពសេដ្ឋកិច្ចអារ៉ាប់ (CAEU) សម្ព័ន្ធនេះជាទូទៅបានជួយសម្រួលកម្មវិធីនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច វប្បធម៌ វិទ្យាសាស្ត្រ និងសង្គមដែលបានរចនាឡើងដើម្បីលើកកម្ពស់ផលប្រយោជន៍នៃពិភពអារ៉ាប់។[7][8] វាបានបម្រើជាវេទិកាសម្រាប់រដ្ឋសមាជិកក្នុងការជួយសម្រួលគោលនយោបាយ រៀបចំការសិក្សាស្រាវជ្រាវ និងគណៈកម្មាធិការទាក់ទងនឹងបញ្ហានៃក្តីកង្វល់រួម ដោះស្រាយជម្លោះអន្តររដ្ឋ និងកម្រិតជម្លោះដូចជាវិបត្តិលីបង់ឆ្នាំ១៩៥៨ ជាដើម។ សម្ព័ន្ធនេះក៏បានបម្រើជាវេទិកាសម្រាប់ការតាក់តែង និងការសន្និដ្ឋាននៃឯកសារសំខាន់ៗជាច្រើនដែលលើកកម្ពស់សមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់។ ឧទាហរណ៍៖ ធម្មនុញ្ញសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចអារ៉ាប់រួម ដែលបានបង្ហាញពីគោលការណ៍សម្រាប់សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចនៅក្នុងតំបន់។
រដ្ឋសមាជិកនីមួយៗមានសម្លេងឆ្នោតចំនួនមួយរៀងៗខ្លួននៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ហើយវាជាកាតព្វកិច្ចរបស់រដ្ឋទាំងអស់ក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសេចក្តីសម្រេចណាមួយ។ គោលដៅរបស់សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥ គឺពង្រឹង និងសម្របសម្រួលកម្មវិធីនយោបាយ វប្បធម៌ សេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមរបស់សមាជិកខ្លួន និងជួយសម្រួលរាល់ជម្លោះទាំងឡាយនៅក្នុងចំណោម ឬរវាងសមាជិក ឬរវាងភាគីទីបី។ ជាងនេះទៀត ការចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងស្តីពី កិច្ចសហប្រតិបត្តិការការពារជាតិរួម និងសេដ្ឋកិច្ច (JAF) នៅថ្ងៃទី១៣ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥០ បានធ្វើឱ្យប្រទេសហត្ថលេខីមានការប្តេជ្ញាសម្របសម្រួលវិធានការការពារយោធា។ នៅអំឡុងខែមីនា ឆ្នាំ២០១៥ អគ្គលេខាធិការនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានប្រកាសបង្កើតកងកម្លាំងអារ៉ាប់រួមមួយក្នុងគោលបំណងទប់ទល់នឹងភាពជ្រុលនិយម និងការគំរាមកំហែងផ្សេងៗទៀតចំពោះរដ្ឋអារ៉ាប់។ ការសម្រេចចិត្តនេះត្រូវបានធ្វើទៅរួចខណៈពេលដែលប្រតិបត្តិការព្យុះកំណាចកំពុងដំណើរការយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងប្រទេសយេម៉ែន។ ការចូលរួមនៅក្នុងគម្រោងនេះគឺធ្វើដោយស្ម័គ្រចិត្ត ហើយកងទ័ពចូលអន្តរាគមន៍តាមតែសំណើរបស់រដ្ឋជាសមាជិកមួយប៉ុណ្ណោះ។ កំណើនឃ្លាំងអាវុធយោធានៅក្នុងរដ្ឋជាសមាជិកជាច្រើន និងនៅក្នុងជួរក្រុមបក្សពួកតូចៗមួយចំនួន ជម្លោះសង្គ្រាមស៊ីវិល ក៏ដូចជាចលនាភេរវកម្ម គឺជាកម្លាំងរុញច្រានឱ្យ JAF មានបដិសន្ធិឡើងដោយមានការផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានពីបណ្តាប្រទេសអ្នកមាននៅតាមឈូងសមុទ្រ។[9]
បន្ទាប់ពីបានអនុម័តកិច្ចព្រមព្រៀងអាឡិចសង់ឌ្រីនៅឆ្នាំ១៩៤៤ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី២២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៥។ វាមានគោលបំណងក្លាយជាអង្គការក្នុងតំបន់នៃរដ្ឋអារ៉ាប់ដោយផ្តោតលើការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ការដោះស្រាយជម្លោះផ្សេងៗ និងការសម្របសម្រួលគោលដៅនយោបាយ។[10] ក្រៅពីរដ្ឋសមាជិកដើមទាំងប្រាំបី ប្រទេសជាច្រើនទៀតក៏បានចូលរួមជាបន្តបន្ទាប់។[11] ប្រទេសសមាជិកនីមួយៗត្រូវបានផ្តល់សម្លេងឆ្នោតមួយនៅក្នុងក្រុមប្រឹក្សាសម្ព័ន្ធ។ សកម្មភាពសំខាន់ដំបូងគឺ ការធ្វើអន្តរាគមន៍រួមគ្នាប្រឆាំងនឹងរដ្ឋដែលទើបបង្កើតថ្មីគឺអ៊ីស្រាអែលដោយរដ្ឋមួយនេះបានស្ថាបនាឡើងនៅលើទឹកដីរបស់ដូនតាអារ៉ាប់ មិនតែប៉ុណ្ណោះអ៊ីស្រាអែលថែមទាំងបានបណ្តេញប្រជាជនអារ៉ាប់ក្នុងស្រុកចេញផងដែរ។ ហ្សកដានីដែលជារដ្ឋសមាជិកមួយបានយល់ព្រមជាមួយអ៊ីស្រាអែលក្នុងការបំបែករដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនឯករាជ្យមួយដែលស្នើឡើងដោយមហាសន្និបាតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ចំណែកឯប្រទេសអេហ្ស៊ីបវិញបានចូលធ្វើអន្តរាគមន៍ជាចម្បងដើម្បីរារាំងទីក្រុងអាម៉ាន់ពីការសម្រេចគោលដៅរបស់គេ។[12] ពីរឆ្នាំក្រោយមក សន្ធិសញ្ញាយោធាការពាររួមក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើង។ ទីផ្សាររួមមួយត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំ១៩៦៥។[10][13]
រដ្ឋជាសមាជិកសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ទាំងអស់បានគ្របដណ្តប់លើផ្ទៃដីជាង ១៣,០០០,០០០ គម២ និងឆ្លងកាត់ទ្វីបចំនួនពីរគឺ៖ ទ្វីបអាហ្រ្វិក និងអាស៊ី។ តំបន់ផ្ទៃដីទាំងអស់នោះភាគច្រើនជាវាលខ្សាច់ស្ងួត ដូចវាលខ្សាច់សាហារ៉ាជាដើម។ តែទោះជាយ៉ាងណាក្តី វាក៏មានតំបន់ដែលមានដីសម្បូរទៅដោយជីជាតិខ្ពស់ជាច្រើនដែរដូចជា ជ្រលងទន្លេនីល ជ្រលងភ្នំជូបបា និងសេបែលនៅក្នុងតំបន់ស្នែងអាហ្រ្វិក, ភ្នំអាត្លាសនៅតំបន់ម៉ាហ្គ្រីប និងតំបន់រាងអឌ្ឍចន្ទដ៏មានជីជាតិដែលលាតសន្ធឹងលើមេសូប៉ូតាមី និងឡេវ៉ាន។
ធម្មនុញ្ញសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ឬអាចហៅបានថា កតិកាសញ្ញានៃសម្ព័ន្ធរដ្ឋអារ៉ាប់ គឺជាសន្ធិសញ្ញាបង្កើតសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ឡើង។ បានអនុម័តនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥ វាបានចែងថា "សម្ព័ន្ធរដ្ឋអារ៉ាប់ត្រូវមានសមាសភាពនៃរដ្ឋអារ៉ាប់ឯករាជ្យដែលបានចុះហត្ថលេខាលើកតិកាសញ្ញានេះ"។[14]
ដើមឡើយមានសមាជិកតែប្រាំមួយប៉ុណ្ណោះនៅឆ្នាំ១៩៤៥។ សព្វថ្ងៃនេះ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់មានសមាជិករហូតដល់ទៅ ២២ ប្រទេសដោយក្នុងនោះរួមមានប្រទេសអាហ្វ្រិកធំៗចំនួនបី (ស៊ូដង់ អាល់ហ្សេរី និងលីប៊ី) និងប្រទេសធំជាងគេនៅអាស៊ីខាងលិច (អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត)។
សម្ព័ន្ធរដ្ឋអារ៉ាប់បានទទួលនូវកំណើនសមាជិកជាបន្តបន្ទាប់នៅអំឡុងពាក់កណ្តាលទីពីរនៃសតវត្សទី២០។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២០ ប្រទេសសមាជិកចំនួន ២២ នោះមាន៖
និងរដ្ឋសង្កេតការណ៍ចំនួនប្រាំ (សម្គាល់៖ រដ្ឋសង្កេតការណ៍ខាងក្រោមត្រូវបានអញ្ជើញឱ្យចូលរួមក្នុងសម័យប្រជុំនានារបស់សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ប៉ុន្តែមិនមានសិទ្ធិបោះឆ្នោតទេ)៖
ប្រទេសលីប៊ីត្រូវបានគេព្យួរសមាជិកភាពនៅថ្ងៃទី២២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១១ បន្ទាប់ពីមានផ្ទុះសង្រ្គាមស៊ីវិលនៅក្នុងប្រទេស។[20] ក្រុមប្រឹក្សាជាតិអន្តរកាលដែលជារដ្ឋាភិបាលបណ្តោះអាសន្នលីប៊ីដែលមានការទទួលស្គាល់មានកំណត់បានបញ្ជូនអ្នកតំណាងខ្លួនឱ្យទៅអង្គុយក្នុងកិច្ចប្រជុំសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់នៅថ្ងៃទី១៧ ខែសីហា នៃឆ្នាំដដែរដើម្បីចូលរួមពិភាក្សាថាតើត្រូវទទួលស្គាល់ប្រទេសលីប៊ីជាសមាជិកនៃអង្គការនេះឬអត់។[21]
សមាជិកភាពរបស់ស៊ីរីត្រូវបានគេព្យួរនៅថ្ងៃទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១១។[22] នៅថ្ងៃទី៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៣ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានផ្តល់អាសនៈតំណាងប្រទេសស៊ីរីឱ្យទៅសម្ព័ន្ធជាតិស៊ីរី។ កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៤ អគ្គលេខាធិការលោកណាប៊ីល អាល់-អារ៉ាប៊ីបាននិយាយថា អាសនៈរបស់ស៊ីរីនឹងទុកឱ្យនៅទំនេររហូតដល់ក្រុមបក្សប្រឆាំងអាចបំពេញនិម្មិតកម្មនៃស្ថាប័នរបស់ខ្លួន។[23]
សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់គឺជាអង្គការនយោបាយដែលព្យាយាមជួយធ្វើសមាហរណកម្មសមាជិករបស់ខ្លួនខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងដោះស្រាយជម្លោះពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋជាសមាជិកដោយមិនពឹងពាក់ជំនួយពីបរទេសឡើយ។ វាផ្សំឡើងពីសភាតំណាងរដ្ឋ ខណៈកិច្ចការបរទេសត្រូវបានធ្វើឡើងជាញឹកញាប់ក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
ធម្មនុញ្ញនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់[5]បានគាំទ្រគោលការណ៍មាតុភូមិអារ៉ាប់ (មនោគមវិជ្ជានៃការបង្រួបបង្រួមរដ្ឋអារ៉ាប់ឱ្យនៅក្រោមអំណាចសហភាពតែមួយ) ខណៈដែលគោរពអធិបតេយ្យភាពនៃរដ្ឋសមាជិកនីមួយៗផងដែរ។ បទប្បញ្ញត្តិផ្ទៃក្នុងរបស់ក្រុមប្រឹក្សាសម្ព័ន្ធ[24] និងគណៈកម្មាធិការ[25]ត្រូវបានព្រមព្រៀងគ្នានៅក្នុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩៥១។ អគ្គលេខាធិការសម្ព័ន្ធបានយល់ព្រមអនុម័តវានៅខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៥៣។[26]
ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អភិបាលកិច្ចនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ត្រូវផ្អែកលើសមភាពនៃស្ថាប័នជាតិកំពូល និងអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសជាសមាជិក។ ការរក្សានូវភាពជារដ្ឋរៀងខ្លួនៗគឺបានមកពីកម្លាំងនៃចំណង់ចំណូលចិត្តធម្មជាតិរបស់ឥស្សរជនដែលកំពុងកាន់អំណាចក្នុងរដ្ឋទាំងនោះដើម្បីរក្សាសិទ្ធិអំណាច និងឯករាជ្យភាពរបស់ពួកគេក្នុងការសម្រេចអ្វីមួយ។ ជាងនេះទៅទៀត ភាពភ័យខ្លាចរបស់អ្នកមានថាអ្នកក្រអាចនឹងចែករំលែកទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ពួកគេក្នុងនាមជាតិនិយមអារ៉ាប់ ជម្លោះរវាងមេដឹកនាំអារ៉ាប់ និងឥទ្ធិពលនៃមហាអំណាចខាងក្រៅដែលធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងការរួបរួមរបស់រដ្ឋអារ៉ាប់អាចត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាឧបសគ្គឆ្ពោះទៅរកសមាហរណកម្មកាន់តែស៊ីជម្រៅនៃសម្ព័ន្ធនេះ។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនៃទីក្រុងគែរក្នុងឆ្នាំ១៩៦៤ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានផ្តួចផ្តើមបង្កើតអង្គការតំណាងឱ្យប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន។ ក្រុមប្រឹក្សាជាតិប៉ាឡេស្ទីនដំបូងបានកោះប្រជុំនៅឯទីក្រុងយេរូសាឡឹមខាងកើតនៅថ្ងៃទី២៩ ឧសភា ឆ្នាំ១៩៧៥។ អង្គការរំដោះប៉ាឡេស្ទីន (PLO) ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងអំឡុងពេលកិច្ចប្រជុំនេះគឺនៅថ្ងៃទី២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៦៤។ ប៉ាឡេស្ទីនពេលនោះត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាបណ្តោះអាសន្ននៅក្នុងសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ ដែលមាន PLO ជាតំណាង។ សព្វថ្ងៃនេះ រដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនគឺជាសមាជិកពេញសិទ្ធិនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់។
នៅឯកិច្ចប្រជុំកំពូលនៃទីក្រុងបៃរូតនៅថ្ងៃទី២៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០២ សម្ព័ន្ធនេះបានអនុម័តនូវគោលគំនិតផ្តួចផ្តើមសន្តិភាពអារ៉ាប់[27] ដែលជាផែនការសន្តិភាពជំរុញដោយអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតសម្រាប់ជម្លោះអារ៉ាប់–អ៊ីស្រាអែល។ គោលគំនិតនេះអាចនឹងផ្តល់នូវភាពប្រក្រតីពេញលេញសម្រាប់ទំនាក់ទំនងរវាងប្រជាជាតិអារ៉ាប់និងអ៊ីស្រាអែល ប្រសិនបើជោគជ័យ។ ជាថ្នូរនឹងគ្នាវិញ អ៊ីស្រាអែលត្រូវបានគេតម្រូវឱ្យដកកងទ័ពរបស់ខ្លួនចេញពីទឹកដីដែលកំពុងកាន់កាប់ទាំងអស់ រួមទាំងតំបន់កំពូលហ្កូឡានផង ដើម្បីទទួលស្គាល់ឯករាជ្យភាពរបស់ប៉ាឡេស្ទីននៅតំបន់វ៉េសប៊ែង និងដែនជ្រោយកាសា ដែលមានយេរូសាឡឹមខាងកើតជារដ្ឋធានី និងព្រមទាំងតម្រូវឱ្យអ៊ីស្រាអែលទទួលស្គាល់ "ដំណោះស្រាយយុត្តិធម៌" ថែមទៀតដើម្បីរកយុត្តិធម៌ឱ្យជនភៀសខ្លួនប៉ាឡេស្ទីន។ គំនិតផ្តួចផ្តើមសន្តិភាពនេះត្រូវបានអនុម័តម្តងទៀតនៅឆ្នាំ២០០៧ នៅអំឡុងកិច្ចប្រជុំកំពូលក្នុងរាជធានីរីយ៉ាដ។ នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានបំពេញបេសកកម្មមួយដោយបញ្ជូនរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសហ្ស៊កដានីនិងអេហ្ស៊ីបទៅអ៊ីស្រាអែលដើម្បីនិយាយលើកកម្ពស់អំពីគំនិតផ្តួចផ្តើមនោះ។ បន្ទាប់ពីប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡាបានបណ្តេញអ្នកការទូតអ៊ីស្រាអែលចេញចំពេលមានជម្លោះអ៊ីស្រាអែល-កាសាឆ្នាំ២០០៨-០៩ សមាជិកសភាប្រទេសគុយវ៉ែតម្នាក់ឈ្មោះ វ៉ាលេអ៊ីដ អាល់-តាបតាបាអ៊ីបានស្នើរឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរទីស្នាក់ការកណ្តាលរបស់សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ទៅទីក្រុងការ៉ាកាសនៃប្រទេសវេណេស៊ុយអេឡា។[28] នៅថ្ងៃទី១៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១០ អគ្គលេខាធិការសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់លោកអាមារ មហាមេដ មូសាបានទៅធ្វើដំណើរទស្សនានៅតំបន់កាសាដែលជាដំណើរទស្សនកិច្ចលើកដំបូងរបស់មន្ត្រីនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ចាប់តាំងពីការឡើងកាន់កាប់ប្រដាប់អាវុធដោយពួកហាម៉ានៅឆ្នាំ២០០៧ មក។
នៅឆ្នាំ២០១៥ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានសម្តែងការគាំទ្រចំពោះអន្តរាគមន៍យោធាដឹកនាំដោយអារ៉ាប៊ីសាអូឌីតនៅប្រទេសយេម៉ែនដើម្បីប្រឆាំងនឹងក្រុមស៊ីយ៉ាហ៊ូទី និងកងកម្លាំងស្មោះស្ម័គ្រនឹងអតីតប្រធានាធិបតីលោកអាលី អាប់ឌុលឡា សាឡេដែលត្រូវបានទម្លាក់ពីអំណាចនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍បះបោរឆ្នាំ២០១១។[29]
នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ ជាការឆ្លើយតបទៅនឹងការចូលលុកលុយដោយប្រទេសតួកគីនៅតំបន់ភាគខាងជើងប្រទេសស៊ីរីក្នុងគោលបំណងបណ្តេញជនជាតិឃឺដស៊ីរីដែលគាំទ្រដោយសហរដ្ឋអាមេរិកចេញពីបរិពន្ធភូមិអាហ្វ្រីន សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានអនុម័តដំណោះស្រាយមួយដោយអំពាវនាវឱ្យកងកម្លាំងតួកគីដកខ្លួនចេញពីតំបន់អាហ្វ្រីនភ្លាមៗ។[30]
នៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៩ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានថ្កោលទោសផែនការរបស់អតីតប្រធានាធិបតីអ៊ីស្រាអែលលោកប៊ីនយ៉ាមីន នេតាន់យ៉ាហ៊ូក្នុងការកាត់បញ្ចូលទឹកដីកាន់កាប់នៅផ្នែកខាងកើតនៃតំបន់វ៉េសប៊ែងដែលគេស្គាល់ថាជ្រលងភ្នំហ្សកដានី។[31]
សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានជួបប្រជុំគ្នានៅទីក្រុងគែរកាលពីថ្ងៃទី១២ ខែតុលា ឆ្នាំ២០១៩ ដើម្បីពិភាក្សាអំពីសកម្មភាពវាយលុករបស់តួកគីចូលទៅក្នុងភាគឦសានប្រទេសស៊ីរី។ នៅអំឡុងពេលប្រជុំ រដ្ឋជាសមាជិកបានសម្រេចបោះឆ្នោតថ្កោលទោសសកម្មភាពរបស់តួកគីដោយសម្តៅលើវាថាជា "ការឈ្លានពាន" ប្រឆាំងនឹងរដ្ឋអារ៉ាប់ហើយក៏បន្ថែមទៀតថាអង្គការអារ៉ាប់បានមើលឃើញថាវាជាការរំលោភបំពានលើច្បាប់អន្តរជាតិ។[32]
នៅថ្ងៃទី៩ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២០ សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានបដិសេធមិនថ្កោលទោសលើការសម្រេចចិត្តរបស់ អអរ ក្នុងការធ្វើនិយតកម្មនូវទំនាក់ទំនងជាមួយអ៊ីស្រាអែល។ លោកអាប់ឌុល ហ្កេតបាននិយាយថា "គោលដៅដែលប្រទេសអារ៉ាប់របស់យើងទាំងអស់ចង់បាន ដោយគ្មានអញ្ញត្រកម្ម គឺបញ្ឈប់ការត្រួតត្រា និងបង្កើតរដ្ឋប៉ាឡេស្ទីនឯករាជ្យមួយនៅលើព្រំប្រទល់ឆ្នាំ១៩៦៧ ដោយមានក្រុងយេរូសាឡឹមខាងកើតជារដ្ឋធានីរបស់វា"។[33]
ល.រ | កាលបរិច្ឆេទ | ម្ចាស់ផ្ទះ | ទីក្រុង |
---|---|---|---|
១ | ១៣–១៧ មករា ១៩៦៤ | សាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់រួម | គែរ |
២ | ៥–១១ កញ្ញា ១៩៦៤ | សាធារណរដ្ឋអារ៉ាប់រួម | អាឡិចសង់ឌ្រី |
៣ | ១៣–១៧ កញ្ញា ១៩៦៥ | ម៉ារ៉ុក | កាសាប្លង់កា |
៤ | ២៩ សីហា ១៩៦៧ | ស៊ូដង់ | ខាទូម |
៥ | ២១–២៣ ធ្នូ ១៩៦៩ | ម៉ារ៉ុក | រ៉ាបាត |
៦ | ២៦–២៨ វិច្ឆិកា ១៩៧៣ | អាល់ហ្សេរី | អាល់ហ្សែរ |
៧ | ២៩ តុលា ១៩៧៤ | ម៉ារ៉ុក | រ៉ាបាត |
៨ | ២៥–២៦ តុលា ១៩៧៦ | អេស៊ីប | គែរ |
៩ | ២–៥ វិច្ឆិកា ១៩៧៨ | អ៊ីរ៉ាក់ | បាកដាដ |
១០ | ២០–២២ វិច្ឆិកា ១៩៧៩ | ទុយនីស៊ី | ទុយនីស |
១១ | ២១–២២ វិច្ឆិកា ១៩៨០ | ហ្សកដានី | អាម៉ាន់ |
១២ | ៦–៩ កញ្ញា ១៩៨២ | ម៉ារ៉ុក | ហ្វេស |
១៣ | ១៩៨៥ | ម៉ារ៉ុក | កាសាប្លង់កា |
១៤ | ១៩៨៧ | ហ្សកដានី | អាម៉ាន់ |
១៥ | មិថុនា ១៩៨៨ | អាល់ហ្សេរី | អាល់ហ្សែរ |
១៦ | ១៩៨៩ | ម៉ារ៉ុក | កាសាប្លង់កា |
១៧ | ១៩៩០ | អ៊ីរ៉ាក់ | បាកដាដ |
១៨ | ១៩៩៦ | អេហ្ស៊ីប | គែរ |
១៩ | ២៧–២៨ មីនា ២០០១ | ហ្សកដានី | អាម៉ាន់ |
២០ | ២៧–២៨ មីនា ២០០២ | លីបង់ | បៃរូត |
២១ | ១ មីនា ២០០៣ | អេហ្ស៊ីប | សាម អែល-ស៊ីគ្ក |
២២ | ២២–២៣ ឧសភា ២០០៤ | ទុយនីស៊ី | ទុយនីស |
២៣ | ២២–២៣ មីនា ២០០៥ | អាល់ហ្សេរី | អាល់ហ្សែរ |
២៤ | ២៨–៣០ មីនា ២០០៦ | ស៊ូដង់ | ខាទូម |
២៥ | ២៧–២៨ មីនា ២០០៧ | អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត | រីយ៉ាដ |
២៦ | ២៩–៣០ មីនា ២០០៨ | ស៊ីរី | ដាម៉ាស់ |
២៧ | ២៨–៣០ មីនា ២០០៩ | កាតា | ដូហា |
២៨ | ២៧–២៨ មីនា ២០១០ | លីប៊ី | សៀត |
២៩ | ២៧–២៩ មីនា ២០១២ | អ៊ីរ៉ាក់ | បាកដាដ |
៣០ | ២១–២៧ មីនា ២០១៣ | កាតា | ដូហា[34] |
៣១ | ២៥–២៦ មីនា ២០១៤ | គុយវ៉ែត | ទីក្រុងគុយវ៉ែត[35] |
៣២ | ២៨–២៩ មីនា ២០១៥ | អេហ្ស៊ីប | សាម អែល ស៊ីគ្ក[36] |
៣៣ | ២០ កក្កដា ២០១៦ | ម៉ូរីតានី | នូអាកឆត |
៣៤ | ២៣–២៩ មីនា ២០១៧ | ហ្សកដានី | អាម៉ាន់[37] |
៣៥ | ១៥ មេសា ២០១៨ | អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត | ដារ៉ង់ |
៣៦ | ៣១ មីនា ២០១៩ | ទុយនីស៊ី | ទុយនីស[38] |
៣៧ | មីនា ២០២២ | អាល់ហ្សេរី | អាល់ហ្សែរ[39] |
ក្រុមប្រឹក្សាការពាររួមនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់គឺជាស្ថាប័នមួយដ៏សំខាន់ក្នុងចំណោមស្ថាប័នទាំងឡាយរបស់អង្គការសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់។[40] វាត្រូវបានបង្កើតឡើងក្រោមលក្ខខណ្ឌនៃសន្ធិសញ្ញាការពាររួម និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចឆ្នាំ១៩៥០ ដើម្បីសម្របសម្រួលការការពាររួមនៃប្រទេសជាសមាជិកសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់។[41]
ជាចម្បង សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់គឺជាអង្គការមួយដែលមិនមានកងកម្លាំងយោធាដូចអង្គការសហប្រជាជាតិដែរ ប៉ុន្តែនៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនៃឆ្នាំ២០០៧ ថ្នាក់ដឹកនាំបានសម្រេចចិត្តធ្វើដំណើរការនូវគោលការណ៍ការពាររួមរបស់ពួកគេឡើងវិញ និងបង្កើតកងកម្លាំងរក្សាសន្តិភាពដើម្បីដាក់បញ្ឈរជើងនៅតំបន់លីបង់ខាងត្បូង ដាហ្វួរ អ៊ីរ៉ាក់ និងកន្លែងជម្លោះប្រដាប់អាវុធផ្សេងៗក្នុងតំបន់។
នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលឆ្នាំ២០១៥ នាប្រទេសអេហ្ស៊ីប រដ្ឋជាសមាជិកបានយល់ព្រមជាគោលការណ៍ដើម្បីបង្កើតកងកម្លាំងយោធារួមគ្នា។[42]
ល.រ | កាលបរិច្ឆេទ | ម្ចាស់ផ្ទះ | ទីក្រុង |
---|---|---|---|
១ | ២១–២៧ កញ្ញា ១៩៧០ | អេហ្ស៊ីប | គែរ |
២ | ១៧–២៨ តុលា ១៩៧៦ | អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត | រីយ៉ាដ |
៣ | ៧–៩ កញ្ញា ១៩៨៥ | ម៉ារ៉ុក | កាសាប្លង់កា |
៤ | ៨–១២ វិច្ឆិកា ១៩៨៧ | ហ្សកដានី | អាម៉ាន់ |
៥ | ៧–៩ មិថុនា ១៩៨៨ | អាល់ហ្សេរី | អាល់ហ្សែរ |
៦ | ២៣–២៦ មិថុនា ១៩៨៩ | ម៉ារ៉ុក | កាសាប្លង់កា |
៧ | ២៨–៣០ មីនា ១៩៩០ | អ៊ីរ៉ាក់ | បាកដាដ |
៨ | ៩–១០ សីហា ១៩៩០ | អេហ្ស៊ីប | គែរ |
៩ | ២២–២៣ មិថុនា ១៩៩៦ | អេហ្ស៊ីប | គែរ |
១០ | ២១–២២ តុលា ២០០០ | អេហ្ស៊ីប | គែរ |
១១ | ៧ មករា ២០១៦ | អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត | រីយ៉ាដ |
សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់គឺសម្បូរទៅដោយធនធានជាច្រើនប្រភេទមានដូចជា ធនធានរ៉ែប្រេងកាត និងឧស្ម័នធម្មជាតិដ៏ធំសម្បើមនៅក្នុងរដ្ឋជាសមាជិកមួយចំនួន។ ប្រភេទឧស្សាហកម្មមួយទៀតដែលកំពុងតែរីកចម្រើនជាលំដាប់នៅក្នុងសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់គឺវិស័យទូរគមនាគមន៍។ សមិទ្ធិផលសេដ្ឋកិច្ចដែលផ្តួចផ្តើមដោយរដ្ឋជាសមាជិកគឺមិនសូវទទួលបានការចាប់អារម្មណ៍ធំដុំអ្វីជាងអង្គការអារ៉ាប់តូចៗនោះទេ ដូចជាក្រុមប្រឹក្សាសហប្រតិបត្តិការឈូងសមុទ្រ (GCC) ជាដើម។[43] ក្នុងចំណោមនោះមាន "បំពង់បង្ហូរឧស្ម័នអារ៉ាប់" ដែលវាដឹកជញ្ជូនឧស្ម័នពីអេហ្ស៊ីប និងអ៊ីរ៉ាក់ទៅកាន់ហ្ស៊កដានី ស៊ីរី លីបង់ និងតួកគី។ គិតត្រឹមឆ្នាំ២០១៣ អសទិសភាពដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅក្នុងលក្ខខណ្ឌសេដ្ឋកិច្ចប្រជាជាតិអារ៉ាប់បានលេចចេញឡើងដូចជារវាងរដ្ឋអភិវឌ្ឍន៍រ៉ែប្រេងកាតមានអាល់ហ្សេរី កាតា គុយវ៉ែត និង អអរ និងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ដូចជា កូម័រ ជីប៊ូទី ម៉ូរីតានី សូម៉ាលី ស៊ូដង់ និងយេម៉ែន។
សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់បានរាប់បញ្ចូលដីមានជីជាតិដ៏ធំនៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសស៊ូដង់ថាជាប្រភពសេដ្ឋកិច្ចដ៏សំខាន់ផងដែរ។ វាត្រូវបានគេសម្តៅលើថា "កន្ត្រកស្បៀងអាហារនៃពិភពអារ៉ាប់"។ ជាមួយនឹងអស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ដូចជា ឯករាជ្យភាពរបស់ប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូងជាដើម វាមិនបានផ្តល់ផលប៉ះពាល់អ្វីដល់ឧស្សាហកម្មទេសចរណ៍របស់សម្ព័ន្ធនោះទេព្រោះថាឧស្សាហកម្មនេះបានកំពុងរីកចម្រើនលឿនបំផុតនៅក្នុងតំបន់ជាមួយអេហ្ស៊ីប អារ៉ាប់រួម លីបង់ ទុយនេស៊ី និង ហ្ស៊កដានី។
ក្នុងវិស័យដំណឹកជញ្ជូន សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ត្រូវបានបែងចែកទៅជាប្រាំតំបន់មាន៖ ឧបទ្វីបអារ៉ាប់និងតំបន់ដើមបូព៌ាដែលត្រូវបានតភ្ជាប់ទាំងស្រុងដោយផ្លូវអាកាស ផ្លូវសមុទ្រ ផ្លូវថ្នល់ និងផ្លូវដែក។ តំបន់ផ្នែកមួយទៀតគឺជ្រលងទន្លេនីលដែលស្ថិតនៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប និងស៊ូដង់។ រដ្ឋសមាជិកទាំងពីរនេះបានចាប់ផ្តើមកែលម្អប្រព័ន្ធនាវាចរណ៍នៅទន្លេនីលដើម្បីធ្វើឱ្យមានភាពងាយស្រួល ហើយក៏ដូចជាជំរុញការជួញដូរទំនិញនិងផលិតផលផ្សេងៗផងដែរ។ ប្រព័ន្ធផ្លូវដែកថ្មីត្រូវបានគេកំណត់ភ្ជាប់ទីក្រុងអាប៊ូស៊ីមបែលនៅភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសអេហ្ស៊ីបជាមួយទីក្រុងវ៉ាឌីហាល់ហ្វានៃភាគខាងជើងនៃប្រទេសស៊ូដង់ ហើយបន្តទៅកាន់រដ្ឋធានីខាទូម និងកំពង់ផែស៊ូដង់។ តំបន់ផ្នែកទីបីគឺ តំបន់ម៉ាហ្គ្រីបដែលជាទីកន្លែងមានផ្លូវដែកប្រវែង ៣,០០០ គីឡូម៉ែត្ររត់ពីទីក្រុងភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសម៉ារ៉ុកទៅកាន់ទីក្រុងទ្រីប៉ូលីនៅភាគខាងលិចប្រទេសលីប៊ី។ តំបន់ផ្នែកទីបួនគឺ តំបន់ស្នែងអាហ្វ្រិក ដែលរដ្ឋជាសមាជិករួមមាន ប្រទេសជីប៊ូទី និងសូម៉ាលី។ រដ្ឋសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ទាំងពីរនេះត្រូវបានបំបែកដោយចម្ងាយតែដប់ម៉ាយពីឧបទ្វីបអារ៉ាប់តាមបាបអែលម៉ង់ដិប។ តំបន់ផ្នែកចុងក្រោយគឺ ប្រទេសកោះកូម័រ ដែលមានទីតាំងស្ថិតនៅលើផ្ទៃសមុទ្រពីភាគខាងកើតនៃតំបន់អាហ្រ្វិកបូព៌ា ហើយវាមិនមានព្រំប្រទល់ដីគោកជាប់ជាមួយរដ្ឋអារ៉ាប់ផ្សេងទៀតនោះទេ។ ទោះយ៉ាងណាក្តី កូម័រនៅតែបន្តធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយសមាជិកសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ដទៃទៀតទៅតាមមធ្យោបាយផ្សេងៗដែលខ្លួនមាន។
ទិន្នន័យអក្ខរកម្មដែលបានបង្ហាញខាងក្រោមគឺផ្អែកទៅលើទិន្នន័យដែលបានរាយការណ៍ដោយប្រទេសជាសមាជិកនីមួយៗ និងមិនមែនដោយអង្គការណានោះទេ។ ខ្លះបានប្រើទិន្នន័យទទួលបានពីការអប់រំជាប្រូកស៊ី ប៉ុន្តែវិធានការនៃការចូលរៀន ឬការបញ្ចប់ថ្នាក់អាចមានលក្ខណៈខុសគ្នា។ ដោយសារនិយមន័យ និងវិធីសាស្រ្តប្រមូលទិន្នន័យមានភាពខុសប្លែកគ្នានៅស្ទើរគ្រប់ប្រទេស ដូច្នេះសូមមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ក្នុងការដក់ស្រង់ព័ត៌មានអក្ខរកម្មខាងក្រោមយកទៅប្រើប្រាស់បន្ត។ កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ របាយការណ៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សឆ្នាំ២០១០។ គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថាតំបន់ជុំវិញឈូងសមុទ្រពែក្សមានការរីកចម្រើនខ្លាំងព្រោះដោយសារជំនួញរ៉ែប្រេងកាតដែលជាហេតុនាំឱ្យមានសាលារៀន និងសាកលវិទ្យាល័យជាច្រើនលេចចេញឡើង។
ចំណាត់ថ្នាក់ | ប្រទេស | អត្រាអក្ខរកម្ម |
---|---|---|
១ | កាតា | ៩៧.៣[44] |
២ | ប៉ាឡេស្ទីន | ៩៦.៥[44] |
៣ | គុយវ៉ែត | ៩៦.៣[44] |
៤ | បារ៉ែន | ៩៥.៧[44] |
៥ | ហ្សកដានី | ៩៥.៤[44] |
៦ | អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត | ៩៤.៤[44] |
៧ | លីបង់ | ៩៣.៩[44] |
៨ | អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម | ៩៣.៨[44] |
៩ | អូម៉ង់ | ៩១.១[44] |
១០ | លីប៊ី | ៩១[44] |
១១ | ស៊ីរី | ៨៦.៤[44] |
១២ | អ៊ីរ៉ាក់ | ៨៥.៧[44] |
១៣ | ទុយនីស៊ី | ៨១.៨[44] |
១៤ | កូម័រ | ៨១.៨[44] |
១៥ | អាល់ហ្សេរី | ៨០.២[44] |
១៦ | ស៊ូដង់ | ៧៥.៩[44] |
១៧ | អេហ្ស៊ីប | ៧៣.៨[44] |
១៨ | យេម៉ែន | ៧០.១[44] |
១៩ | ជីប៊ូទី | ៧០.០[45] |
២០ | ម៉ារ៉ុក | ៦៨.៥[44] |
២១ | ម៉ូរីតានី | ៥២.១[44] |
២២ | សូម៉ាលី | ៤៤–៧២[46] |
សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់គឺជាសមាគមមួយដែលរដ្ឋសមាជិកទាំង ២២ ប្រទេសមានលក្ខណៈវប្បធម៌ និងជាតិសាសន៍តែមួយ ហើយប្រជាជនភាគច្រើននៃសម្ព័ន្ធនេះត្រូវបានសម្គាល់ថាជាជនជាតិអារ៉ាប់ (ផ្អែកលើមូលដ្ឋានវប្បធម៌ជាតិសាសន៍)។ គិតត្រឹមថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ ប្រជាជនប្រហែល ៣៥៩ លាននាក់បានរស់នៅក្នុងរដ្ឋនៃសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់។ ចំនួនប្រជាជនរបស់វាបានកើនឡើងលឿនជាងនៅក្នុងតំបន់ផ្សេងៗជុំវិញសកលលោកទៅទៀត ឯប្រទេសសមាជិកដែលមានចំនួនប្រជាជនច្រើនជាងគេបំផុតគឺ ប្រទេសអេហ្ស៊ីប ដែលមានប្រជាជនប្រហែល ១០០ លាននាក់។[47] ប្រទេសដែលមានចំនួនប្រជាជនតិចបំផុតគឺ ប្រទេសកូម័រ ជាមួយនឹងប្រជាជនជាង ០.៦ លាននាក់។
ចំណាត់ថ្នាក់ | ប្រទេស | ចំនួនប្រជាជន | ដង់ស៊ីតេ (/គម២) | សម្គាល់ |
---|---|---|---|---|
១ | អេហ្ស៊ីប | ១០០,០៧៥,៤៨០ | ១០៥ | [48] |
២ | អាល់ហ្សេរី | ៤០,៤០០,០០០ | ១៦ | [49] |
៣ | អ៊ីរ៉ាក់ | ៣៧,២០២,៥៧២ | ៨២ | [50] |
៤ | ម៉ារ៉ុក | ៣៥,៧៤០,០០០ | ៧១ | [49] |
៥ | ស៊ូដង់ | ៣៩,៥៧៨,៨២៨ | ១៦ | [51] |
៦ | អារ៉ាប៊ីសាអ៊ូឌីត | ៣៣,០០០,០០០ | ១២ | [49] |
៧ | យេម៉ែន | ២៧,៥៨៤,២១៣ | ៤៥ | [49] |
៨ | ស៊ីរី* | ២១,៩០៦,០០០ | ១១៨ | [49] |
៩ | ទុយនីស៊ី | ១១,៣០៤,៤៨២ | ៦៥ | [52] |
១០ | សូម៉ាលី | ១១,០៣១,៣៨៦ | ១៨ | [49] |
១១ | ហ្សកដានី | ១០,១៥៩,៩៦៧ | ៧១ | [49] |
១២ | អេមីរ៉ាតអារ៉ាប់រួម | ៩,២៦៩,៦១២ | ៩៩ | [53] |
១៣ | លីប៊ី | ៦,២៩៣,២៥៣ | ៣.៨ | [49][54] |
១៤ | លីបង់ | ៦,០០៦,៦៦៨ | ៤០៤ | [49] |
១៥ | ប៉ាឡេស្ទីន | ៤,៥៥០,៣៦៨ | ៧៥៦ | [55] |
១៦ | អូម៉ង់ | ៤,៤២៤,៧៦២ | ៩.២ | [49] |
១៧ | ម៉ូរីតានី | ៤,៣០១,០១៨ | ៣.២ | [49] |
១៨ | គុយវ៉ែត | ៤,០៥២,៥៨៤ | ២០០ | [49] |
១៩ | កាតា | ២,៦៤១,៦៦៩ | ១៥៤ | [49] |
២០ | បារ៉ែន | ១,៤២៥,១៧១ | ១,៦៤៦ | [56] |
២១ | ជីប៊ូទី | ៩៤២,៣៣៣ | ៣៧ | [49] |
២២ | កូម័រ | ៧៩៥,៦០១ | ៣០៩ | [49] |
សរុប | សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ | ៤១២,៩៧២,៣៩៧ | ៧៨.៧ |
ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅតាមបណ្តាប្រទេសជាសមាជិកសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់ភាគច្រើនប្រកាន់ខ្ជាប់នូវសាសនាឥស្លាម រីឯសាសនាគ្រិស្តវិញជាសាសនាធំបំផុតទីពីរ។ គ្រិស្តសាសនិកយ៉ាងតិច ១៥ លាននាក់បានរស់នៅក្នុងប្រទេសអេហ្ស៊ីប អ៊ីរ៉ាក់ ហ្សកដានី លីបង់ ប៉ាឡេស្ទីន ស៊ូដង់ និងស៊ីរី។ តួលេខបង្ហាញពីជនជាតិអារ៉ាប់ដែលមិនកាន់សាសនាជាទូទៅមិនមានទេ ប៉ុន្តែការស្រាវជ្រាវដោយវេទិកាភ្ជូ (Pew) បានបង្ហាញថាប្រហែល ១% នៃប្រជាជនរស់នៅក្នុងតំបន់ MENA គឺ"មិនពាក់ព័ន្ធសាសនា"។[57]
ភាសាផ្លូវការរបស់សម្ព័ន្ធអារ៉ាប់គឺភាសាអារ៉ាប់ដោយផ្អែកលើភាសាអារ៉ាប់បុរាណ។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋជាសមាជិកសម្ព័ន្ធអារ៉ាប់មួយចំនួនមានសហភាសា ឬភាសាជាតិផ្សេងទៀតដូចជា៖ ភាសាសូម៉ាលី អាហ្វា កូម័រ បារាំង អង់គ្លេស ប៊ែប៊ែរ និងភាសាឃឺដជាដើម។ នៅក្នុងប្រទេសសមាជិកជាច្រើនក៏មានមនុស្សនិយមនិយាយគ្រាមភាសាអារ៉ាប់ខ្លះដែលមិនមានកូដភាសាច្បាស់លាស់ផងដែរ។
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.