(គ.ស ១៦៤២-១៦៥៨) From Wikipedia, the free encyclopedia
បរមរាជាទី៥ ឬ អង្គចន្ទទី១ (អង់គ្លេស: Borom Reachea V) or (Ang Chan I) (ប្រ.ស|គ.ស ១៦១៤-១៦៥៨) រជ្ជកាលគ្រងរាជ (គ.ស ១៦៤២-១៦៥៨) ក្រោយធ្វើពិធីរាជាភិសេកគ្រងរាជសម្បត្តិផ្លូវការណ៍ នៅរាជធានីឧដុង្គ ព.សករាជ ២១៨៦ ត្រូវនិង គ.សករាជ ១៦៤២ ត្រូវនិង មហាសករាជ ១៥៦៥ ទ្រង់មានព្រះនាមហៅថា "ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបរមរាជា រាមារធិបតី" ព្រះអង្គជាបុត្រាទី៣ នៃ ព្រះជ័យជេស្ឋាទី២ ដែលបានធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធារ ធ្វើឃាត ព្រះបទុមរាជា ដើម្បីដណ្ដើមយកព្រះរាជបល្ល័ងក្នុងពេលនោះ នៅក្នុងរាជរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអង្គបានប្ដូរសាសនា ដោយមានជំនឿទៅលើ សាសនាឥស្លាម (Islam Religion) ដែលជាសាសនារបស់ពួកចាមផងដែរ ។[1]
បរមរាជាទី៥ | ||||
.svg) | ||||
| រជ្ជកាល | ១៦៤២-១៦៥៨ | |||
| គ្រងរាជ | ១៦៤២ | |||
| រាជសម័យ | សម័យកាលឧដុង្គ | |||
| ព្រះនាមពេញ | ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបរមរាជា រាមារធិបតី | |||
| មរណៈនាម | មិនមានកំណត់ត្រា | |||
| ក្សត្រមុន | បទុមរាជាទី១ | |||
| រាជបន្ត | បរមរាជាទី៦ | |||
| សន្តិវង្ស | រាជវង្សឧដុង្គ | |||
| ប្រសូត្រ | ១៦១៤ | |||
| បុត្រ | មិនមានកំណត់ត្រា | |||
| ចូលទីវង្គត់ | ១៦៥៨ | |||
| ជំនឿសាសនា | សាសនាឥស្លាម (Islam Religion) | |||
Cambodian-Dutch War
បន្ទាប់ពីពញ្ញាចន្ទ ធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធា ទម្លាក់ព្រះ បទុមរាជាទី១ រួចមក ក្នុងឆ្នាំ ១៦៤៣ នៃគ.សករាជ កំដៅនៃជម្លោះជាមួយពួកហូឡង់បានចាប់ផ្ដើមកើតឡើងបន្ទាប់ពី ព្រះអង្គចន្ទ បានប្ដូរនូវការលក់នៅជំនួញស្បែកសត្វក្ដាន់ទៅឱ្យក្រុមឈ្មួញជប៉ុនជំនួសវិញ បន្ទាប់មកព្រះអង្គបានបណ្ដោយឱ្យពួកខ្មែរឥស្លាម និងពួកប៉ទុហ្គាល់ ធ្វើការកាប់សម្លាប់និងរឹបអូសទំនិញឈ្មួញហូឡង់តាមអំពើចិត្ត ដោយមិនមានដំណោះស្រាយនោះទេ ហើយព្រះអង្គចន្ទគម្រាមសម្លាប់លោក "វ៉ាន់ រីហ្គេម៉ត" (Van Regemortes) ដោយប្រើដំរីជាន់ថែមទៀតផង ប៉ុន្តែក្រោយមកលោករួចរត់ជាសម្ងាត់ ហើយត្រឡប់ទៅ ក្រុមហ៊ុនហូឡង់ឥណ្ឌាខាងកើតវិញ ។ នៅខែសីហា ឆ្នាំ១៦៤៣ ក្រុមហ៊ុនហូឡង់ឥណ្ឌាខាងកើត បានសម្រេចតែងតាំងលោក "វ៉ាន់ រីហ្គេម៉ត" ជារាជទូតផ្លូវការណ៍នៅទីក្រុងបាតាវៀ (Batavia) ដើម្បីចុះផ្ទាល់ទៅប្រទេសកម្ពុជាក្នុងនាមជាកិច្ចការទូត ដោយពួកគេបានលើកនូវសំណើរចំនួនពីរដល់កម្ពុជាដើម្បីជាកិច្ចដោះស្រាយដល់ពួកគេ ដែលសំណើរនោះមានដូចជា៖
ទី១ ត្រូវផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ក្រុមនាវឹករបស់ពួកហូឡង់ដែលត្រូវបានសម្លាប់ដោយពួកខ្មែរឥស្លាម និង ពួកប៉ទុយហ្គាល់ ។
ទី២ កម្ពុជាត្រូវសងថ្លៃខូចខាតទំនិញហូឡង់ ដែលត្រូវបានរឹបអូស ដោយពួកខ្មែរឥស្លាម និង ពួកប៉ទុយហ្គាល់ ។
ប៉ុន្តែរាល់សំណើរទាំងអស់ត្រូវបានបដិសេធ ដោយព្រះបាទ អង្គចន្ទអ៊ីប្រាហ៊ីម ។ នៅថ្ងៃទី២៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៦៤៣ ជនជាតិហូឡង់ ប្រមាណ៥០នាក់ត្រូវបានសម្លាប់នៅឧដុង្គ និងនៅការិយាល័យពាណិជ្ជកម្មនៅពញាឮ (ខេត្តកណ្ដាល) រីឯនៅភ្នំពេញវិញ ក្រុមនាវឹកហូឡង់ ប្រមាណ៦០នាក់ត្រូវបានឃាត់ខ្លួន ហើយរឹបអូសយកសំពៅ២របស់ហូឡង់ថែមទៀតផង ។ ដើម្បីជាការសងសឹក ពួហូឡង នៃក្រុងបាតាវៀ បានបញ្ជូននាវាចម្បាំងចំនួន៥គ្រឿង ដែលមានទាំងទាហ៊ាន និងនាវិកសរុបចំនួន ៤៣២នាក់ ចេញដំណើរមកកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់មេបញ្ជាការ "ហារូស" (Captain Harousse) នាវាចម្បាំងបានមកចតនៅចតុមុខហើយរង់ចាំឱ្យមានការចរចារ ឬ សំណងពីសំណាក់រាជការខ្មែរ ប៉ុន្តែនៅពេលចាំអស់ជាច្រើនខែ ដោយគ្មានបានទទួលសំណងអ្វីពីព្រះបាទ អង្គចន្ទអ៊ីប្រាហ៊ីម មេបញ្ជាការកប៉ាល់នោះ ក៏សម្រេចចិត្តថាត្រូវតែបន្តដំណើរតាមទន្លេសាបឆ្ពោះទៅរាជធានីឧដុង្គ ។ នៅទីបំផុតសង្រ្គាមតាមដងទន្លេសាបបានកើតឡើង ដើមឆ្នាំ ១៦៤៤ នៃគ.សករាជ ទ័ពខ្មែរបានយកសំរាសឬស្សីយ៉ាងច្រើន ទៅដាក់ឃាំងរាំងផ្លូវទឹក កុំឱ្យសំពៅពួកហូឡង់ចូលមករួច បន្ទាប់មករាជការខ្មែរបានយកកាំភ្លើងធំទៅតម្រៀបភ្ជង់ពីលើច្រាំងទន្លេទាំងសងខាង ។ ការប្រយុទ្ធគ្នាបានផ្ទុះឡើង មេបញ្ជាការហូឡង់ ត្រូវស្លាប់ ទាហាន និងនាវិក ១២០នាក់ទៀត ក៏ត្រូវស្លាប់ដែរ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះដែរ នាវាចម្បាំងហូឡង់មួយទៀត ដែលធ្វើដំណើរតាមទន្លេបាសាក់ ក៏ត្រូវវាយប្រហារដោយនាវាចម្បាំងខ្មែរ ដែលមានការជួយទំនុកបម្រុងដោយពួកប៉ទុយហ្គាល់ ជប៉ុន ចិន និង ដឹកនាំដោយព្រះរាជាអង្គចន្ទអ៊ីប្រាហ៊ីមផ្ទាល់ព្រះអង្គផងដែរ ។ ការប៉ះទង្គិចនៅលើដងទន្លេបាសាក់នេះនាវាចម្បាំង ឈ្មោះថា "ណ័រស្ទែរ៉េ" (Noordsterre) ដែលក្រោមការបញ្ជាផ្ទាល់ពីលោកមេបញ្ជាការ "ដឺ ណិកឃើ" (De Necker) បានបាញ់ប្រហារត្រឡប់មកវិញធ្វើឱ្យនាវាធំៗ ៥គ្រឿងរបស់កម្ពុជាឆេះខូចខាតលិចទៅក្នុងទន្លេផងដែរ ដោយភាគីកម្ពុជាមានព្រៀបជាងខាងពួកហូឡង់ ពួកហូឡង់ក៏សម្រេចចិត្តដកថយ និង បើកសំពៅរត់គេចចេញពីការប្រយុទ្ធឆ្ពោះទៅកាន់សមុទ្រចិនភាគខាងត្បូងផងដែរ ។[2]
The King became Muslims citizen
ក្នុងឆ្នាំ ១៦៤៤ នៃគ.សករាជ ព្រះអង្គចន្ទ បានតែងខ្លួនធ្វើជាប្រជានុរាស្ត្រ ដើម្បីទតមើលពីសកម្មភាពរបស់ប្រជានុរាស្ត្រ អំឡុងពេលទតមើលប្រជារាស្ត្រ ព្រះអង្គបានចាប់ចិត្តប្រតិព័ទ្វលើនារីខ្មែរឥស្លាមម្នាក់ឈ្មោះ "ហ្វាទីម៉ា" នៅភូមិឃ្លាំងស្បែកចំងាយជាង១០គីឡូម៉ែត្រខាងត្បូងកំពង់ហ្លួង (បច្ចុប្បន្ន: ខេត្តកណ្ដាល) ព្រះអង្គបានចូលទៅចែចូវ និង បានយកនាងមកធ្វើជាអគ្គមហេសី ឪពុករបស់នាងមានឈ្មោះថា "ចៅសុន" ត្រូវបានព្រះអង្គលើកយស្តជាចៅពញ្ញាបរទេសរាជ (រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេស) ដែលគ្រប់គ្រងលើបណ្ដារប្រជានុរាស្ត្រខ្មែរដែលកាន់សាសនាឥស្លាម ហើយព្រះអង្គផ្ទាល់ បានប្រកាសប្ដូរសាសនារបស់រដ្ឋ ដោយគោរពប្រតិបិត្តទៅលើសាសនាឥស្លាម ផងដែរ ម៉្យាងទៀតព្រះអង្គបានកាត់នូវស្បែកចុងអង្គជាតិរបស់ខ្លួន ដោយប្ដូរឈ្មោះរបស់ខ្លួនជា "អង្គចន្ទ អុីប្រាហុីម" (Ang Chan Ibrahim) ចំណែកឯប្រជានុរាស្ត្របានប្រសិទ្ធនាមទ្រង់ថា ព្រះរាមចូលសាសន៍ ។[3] [4]
Military coup d'état
ក្នុងឆ្នាំ ១៦៥៣ នៃគ.សករាជ អង្គសូរ ដែលជាបុត្រទី២ របស់សម្ដេចព្រះឧទ័យ បានស្វះស្វែងរកការគាំទ្រ ពីមន្ត្រីថ្នាក់តំបន់ និង ប្រជានុរាស្ត្រ ឱ្យងើបឡើងបះបោរនិង ព្រះបរមរាជាទី៥ ដោយការមិនពេញចិត្តនិងការផ្លាសប្ដូរសាសនារបស់រដ្ឋនេះ ដូចនេះហើយ អង្គសូរ និង អង្គតន់ ដែលជាបុត្រទី៣ របស់សម្ដេចព្រះឧទ័យ បានប្រមូលផ្ដុំកងកម្លាំងរបស់ខ្លួនវាយដណ្ដើមបាន ខែត្រសំរោងទង (បច្ចុប្បន្ន: ខេត្តកំពង់ស្ពឺ) ដើម្បីឈរជើងជាមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន សម្រាប់ការត្រៀមធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធាដើម្បីដណ្ដើមយករាជបល្ល័ងផងដែរ ។ ព្រះបរមរាជាទី៥ សោយរាជ្យបានតែ ១៥ឆ្នាំប៉ុនណោះ ព្រះអង្គបានសោយទីវង្គត់ដោយ ព្រះអង្គសូរ ដែលជាបុត្រទី២របស់ សម្ដេចព្រះឧទ័យ បានធ្វើរដ្ឋប្រហារយោធា ទម្លាក់ទ្រង់ចេញពីរាជបល្ល័ងក្នុងឆ្នាំ ១៦៥៧ នៃគ.សករាជ ដោយមានការជ្រោមជ្រែងពីព្រះចៅក្រុងហ្វេ នៃពួកអណ្ណាម ដែលជួយផ្ដល់ទាំងកម្លាំងយោធា និង សម្ភារវុធទៅឱ្យព្រះអង្គសូរ ក្នុងការធ្វើរដ្ឋប្រហារនេះ ហើយព្រះបរមរាជាទី៥ ត្រូវបានពួកអណ្ណាម ចាប់ខ្លួនបញ្ជូនទៅក្រុងហ្វេផងដែរ នេះជាការធ្វើអន្តរាគម៍យោធាលើកដំបូង ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបើកដៃឱ្យបរទេសលូកដៃចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា ។ ក្រោយមកព្រះអង្គសូរ បានប្រកាសឡើងសោយរាជនៅរាជធានីឧដុង្គដែលមានព្រះនាមក្នុងរាជថា ព្រះបរមរាជា រាមារធិបតី ឬ ត្រូវបានគេសម្គាល់ថា ព្រះបរមរាជាទី៦ រីឯព្រះបរមរាជាទី៥ នៅពេលទៅដល់អណ្ណាម បានធ្លាក់ខ្លួនប្រឈួនជាធ្ងន់ក៏សោយទីវង្គត់ ក្នុងឆ្នាំ ១៦៥៨ នៃគ.សករាជ ។[5] [6]
នេះជាអត្ថបទប្រវត្តិសាស្ត្រពិតកម្ពុជា ដែលបានរកឃើញសំណៅឯកសារ ដែលសរសេរដោយប្រវត្តិវិទូរជនជាតិហូឡង់ក្នុងឆ្នាំ (1871) អត្ថបទទាំងមូលសរសេរជាភាសាហូឡង់ផងដែរ ក្រុមបុរាណាចារ្យ បានធ្វើការផ្ទៀងផ្ទាត់និង ឯកសារ មហាបុរសខ្មែរ ឆ្នាំ (1969) ដែលផ្ដិតយកតែឆ្នាំ ដែលមានភាពពាក់ព័ន្ធទៅនិង ព្រឹត្តិការណ៍ពិតប៉ុនណោះ រាល់ខ្លឹមសារដែលទាក់ទងនិងរឿងភាគនិទាន ដែលគេសរសេរច្របល់ក្នុង ឯកសារ មហាបុរសខ្មែរ មិនត្រូវបានយកមកសរសេរនោះទេ ។
បរមរាជាទី៥ (គ.ស ១៦១៤-១៦៥៨) | ||
| មុនដោយ បទុមរាជាទី១ |
រាជាណាចក្រកម្ពុជា ១៦៤២-១៦៥៨ |
តដោយ បរមរាជាទី៦ |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
