From Wikipedia, the free encyclopedia
ទន្លេអាម៉ាហ្សូន (អេស្ប៉ាញ: Río Amazonas, ព័រទុយហ្គាល់: Rio Amazonas) ស្ថិតនៅអាមេរិកខាងត្បូង គឺជាទន្លេដ៏ធំបំផុតដោយបរិមាណទឹកហូរនៅក្នុងពិភពលោក និងជាប្រព័ន្ធទន្លេដែលវែងជាងគេ ឬវែងជាងគេទីពីរក្នុងពិភពលោក ដែលជាចំណងជើងដែលមានជម្លោះជាមួយទន្លេនីល។
ទន្លេអាម៉ាហ្សូន Rio Amazonas | |
---|---|
Satellite image of the Amazon Delta | |
Amazon River and its drainage basin | |
ឈ្មោះដើម | Amazonas (Portuguese) |
ទីតាំង | |
Country | Peru, Colombia, Brazil |
Cities | Iquitos (Peru); Leticia (Colombia); Tabatinga (Brazil); Tefé (Brazil); Itacoatiara (Brazil) Parintins (Brazil); Óbidos (Brazil); Santarém (Brazil); Almeirim (Brazil); Macapá (Brazil); Manaus (Brazil) |
លក្ខណៈរូបវន្ត | |
ប្រភព | Apurímac River, Mismi Peak |
• ទីតាំង | Arequipa Region, Peru |
• កូអរដោនេ | 15°31′04″S 71°41′37″W |
• កម្ពស់ | 5,220 meters (17,130 ft) |
មាត់ | Atlantic Ocean |
• ទីតាំង | Brazil |
• កូអរដោនេ | 0°42′28″N 50°5′22″W[1] |
ប្រវែង | 3,750 km (2,330 mi)[2]
(Amazon–Ucayali–Tambo–Ené– Apurimac 6,400 km (4,000 mi) to 6,500 km (4,000 mi)[n 1] (Amazon–Marañón 5,700 km (3,500 mi)[2] |
ទំហំអាង | 7,000,000 square kilometers (2,700,000 sq mi)[3] 6,743,000 square kilometers (2,603,000 sq mi)[6] |
ទទឹង | |
• អប្បបរមា | 700 ម៉ែត្រs (2,300 ft) (Upper Amazon); 1.5 kiloម៉ែត្រs (0.93 mi) (Itacoatiara, Lower Amazon)[7] |
• មធ្យម | 3 kiloម៉ែត្រs (1.9 mi) (Middle Amazon); 5 kiloម៉ែត្រs (3.1 mi) (Lower Amazon)[7][8] |
• អតិបរមា | 10 kiloម៉ែត្រs (6.2 mi) to 14 kiloម៉ែត្រs (8.7 mi) (Lower Amazon);[7][9] 340 kiloម៉ែត្រs (210 mi) (estuary)[10] |
ជម្រៅ | |
• មធ្យម | 15 ម៉ែត្រs (49 ft) to 45 ម៉ែត្រs (148 ft) (Middle Amazon); 20 ម៉ែត្រs (66 ft) to 50 ម៉ែត្រs (160 ft) (Lower Amazon)[7] |
• អតិបរមា | 150 ម៉ែត្រs (490 ft) (Itacoatiara); 130 ម៉ែត្រs (430 ft) (Óbidos)[7][8] |
ការបញ្ចេញ | |
• ទីតាំង | Atlantic Ocean (near mouth) |
• មធ្យម | 215,000 cubic meters per second (7,600,000 cu ft/s)–230,000 cubic meters per second (8,100,000 cu ft/s)(Period: 2003–2015)[11][12] (Period: 1972–2003)206,000 m3/s (7,300,000 cu ft/s)(Basin size: 5,956,000 square kilometres (2,300,000 sq mi)[13] |
• អប្បបរមា | 180,000 cubic metres per second (6,400,000 cu ft/s) |
• អតិបរមា | 340,000 cubic metres per second (12,000,000 cu ft/s) |
ការបញ្ចេញ | |
• ទីតាំង | Amazon Delta (Amazon/Tocantins/Pará) |
• មធ្យម | 230,000 cubic metres per second (8,100,000 cu ft/s)[6] (Basin size: 6,743,000 square kilometres (2,603,000 sq mi)[6] to 7,000,000 square kilometres (2,700,000 sq mi)[3] |
ការបញ្ចេញ | |
• ទីតាំង | Santarém (704 km upstream of mouth; Basin size: 5,232,764 km2 (2,020,381 sq mi) |
• មធ្យម | (Period: 1971–2000)191,624 m3/s (6,767,100 cu ft/s)[14] |
• អប្បបរមា | (Period: 1998–2023)82,160 m3/s (2,901,000 cu ft/s)[15] 46,130 m3/s (1,629,000 cu ft/s)(Year: 2023)[15] |
• អតិបរមា | (Period: 1998–2023)298,400 m3/s (10,540,000 cu ft/s)[15] (Year: 2022)406,000 m3/s (14,300,000 cu ft/s)[15] |
ការបញ្ចេញ | |
• ទីតាំង | Óbidos (800 km upstream of mouth – Basin size: 4,704,076 square kilometres (1,816,254 sq mi)) |
• មធ្យម | (Period: 1903–2023)165,829.6 m3/s (5,856,220 cu ft/s)[16]
(Period: 1971–2000)173,272.6 cubic metres per second (6,119,060 cu ft/s)[14] (Period: 1928–1996)176,177 cubic metres per second (6,221,600 cu ft/s)[17] (Period: 01/01/1997–31/12/2015)178,193.9 cubic metres per second (6,292,860 cu ft/s)[18] |
• អប្បបរមា | (Period: 1928–1996)75,602 cubic metres per second (2,669,900 cu ft/s)[17] (Period: 1903–2023)95,000 m3/s (3,400,000 cu ft/s)[16] |
• អតិបរមា | (Period: 1928–1996)306,317 cubic metres per second (10,817,500 cu ft/s)[17]
(Period: 1903–2023)260,000 m3/s (9,200,000 cu ft/s)[16] 394,000 m3/s (13,900,000 cu ft/s)(Year: 1953) |
ការបញ្ចេញ | |
• ទីតាំង | Manacapuru, Solimões (Basin size: 2,147,736 square kilometres (829,246 sq mi) |
• មធ្យម | (Period: 01/01/1997–31/12/2015) 105,720 cubic metres per second (3,733,000 cu ft/s)[18] |
លក្ខណៈពិសេសរបស់អាង | |
ដៃទន្លេ | |
• ឆ្វេង | Marañón, Nanay, Napo, Ampiyaçu, Japurá/Caquetá, Rio Negro/Guainía, Putumayo, Badajós, Manacapuru, Urubu, Uatumã, Nhamundá, Trombetas, Maicurú, Curuá, Paru, Jari |
• ស្តាំ | Ucayali, Jandiatuba, Javary, Jutai, Juruá, Tefé, Coari, Purús, Madeira, Paraná do Raimos, Tapajós, Curuá-Una, Xingu, Pará, Tocantins, Acará, Guamá |
ក្បាលទឹកនៃទន្លេអាពូរីម៉ាក់ នៅលើភ្នំណេវ៉ាដូ មីសមី ត្រូវបានគេពិចារណាអស់រយៈពេលជិតមួយសតវត្សមកហើយថាជាប្រភពឆ្ងាយបំផុតរបស់អាងអាម៉ាហ្សូន រហូតដល់ការសិក្សាឆ្នាំ២០១៤ បានរកឃើញថាវាជាប្រភពទឹកនៃទន្លេម៉ាន់តារ៉ូ នៅលើជួររ៉ូមីគ្រុស ក្នុងប្រទេសប៉េរូ ។ [19] ទន្លេម៉ាន់តារ៉ូ និង អាពូរីម៉ាក់ចូលរួម ហើយជាមួយដៃទន្លេផ្សេងទៀតបង្កើតជា ទន្លេយូខាយ៉ាលី ដែលប្រសព្វនឹងទន្លេម៉ារ៉ាណូន ខាងលើនៃអ៊ីគីតូស ប្រទេសប៉េរូ បង្កើតបានជាប្រទេសផ្សេងក្រៅពី ប្រេស៊ីល ចាត់ទុកថាជាដើមចម្បងរបស់អាម៉ាហ្សូន ។ ប្រជាជនប្រេស៊ីលហៅផ្នែកនេះថា ទន្លេសូលីមុស នៅពីលើចំណុចប្រសព្វរបស់វាជាមួយ រីយ៉ូណេរ៉ូ [20] បង្កើតបានជាអ្វីដែលប្រជាជនប្រេស៊ីលហៅថា អាម៉ាហ្សូន នៅឯកិច្ចប្រជុំនៃទឹក ( ព័រទុយហ្គាល់: Encontro das Águas ) នៅម៉ាណូសដែលជាទីក្រុងធំបំផុតនៅលើទន្លេ។
ទន្លេអាម៉ាហ្សូនមានការហូរចេញជាមធ្យមប្រហែល ២១៥,០០០-២៣០,០០០ ម៉ែត្រគូបក្នុងមួយនាទី — ប្រហែល ៦,៥៩១-៧,៥៧០ គីឡូម៉ែត្រគូប ក្នុងមួយឆ្នាំ ធំជាងទន្លេឯករាជ្យធំជាងគេទាំងប្រាំពីរបន្ទាប់បញ្ចូលគ្នា។ ទន្លេពីរក្នុងចំណោមទន្លេកំពូលទាំងដប់ដោយការហូរចេញគឺជា ដៃទន្លេនៃទន្លេអាម៉ាហ្សូន។ អាម៉ាហ្សូនតំណាងឱ្យ ២០% នៃការបញ្ចេញទឹកទន្លេពិភពលោកទៅក្នុងមហាសមុទ្រ។ [21] អាងអាម៉ាហ្សូនគឺជា អាងទឹកដ៏ធំបំផុតនៅលើពិភពលោកដែលមានផ្ទៃដីប្រហែល ៧,០០០,០០០ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ (២,៧០០,០០០ម៉ាយ៍) ។ ផ្នែកនៃអាងបង្ហូរទឹករបស់ទន្លេនៅក្នុងប្រទេសប្រេស៊ីលតែមួយគត់គឺធំជាងអាងទន្លេដទៃទៀត។ អាម៉ាហ្សូនចូលប្រទេសប្រេស៊ីលជាមួយនឹងលំហូរតែមួយភាគប្រាំចុងក្រោយវាហូរចូលទៅក្នុងមហាសមុទ្រអាត្លង់ទិក ប៉ុន្តែមានលំហូរធំជាងនៅចំណុចនេះជាងការហូរចេញពីទន្លេដទៃទៀត។ [22] [23]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.