សាវ័កព្រះពុទ្ធ

សាវ័ក ប្រែថា អ្នកស្តាប់ឱវាទ ។ សាវ័កព្រះពុទ្ធ ឬហៅម្យ៉ាងទៀតថា ពុទ្ទបរិស័ទ គឺជាអ្នកទទួលយកការប្រៀនប្រដៅរបស់ព្រះពុទ្ធ ហើយយកមកប្រតិបត្តិតាម ។
សាវ័កព្រះពុទ្ធចែកជាបួនជំពូក គឺ ភិក្ខុ ភិក្ខុនី ឧបាសក និងឧបាសិកា ។

ផ្នែកជាបន្តបន្ទាប់នៃ ព្រះពុទ្ធសាសនា គ្រោងមតិកា · ក្លោងទ្វារ ប្រវត្តិ កាលប្បវត្តិ · សង្គាយនា ព្រះពុទ្ធ · សាវ័ក ព្រះធម៌ ឬ Concepts អរិយសច្ច៤ · បញ្ចក្ខន្ធ អនិច្ចំ · ទុក្ខំ · អនត្តា បដិច្ចសមុប្បាទ លោកុត្តរបដិច្ចសមុប្បាទ១១ មជ្ឈិមគ្គបដិបទា · សុញ្ញតា ច្បាប់នៃកម្ម · ជាតិ (ជាតិ សង្សារវដ្ត · លោកធាតុ ការបដិបត្តិ ព្រះរតនត្រ័យ សិក្ខាបទ៥ · សិក្ខាបទ៨ សមាធិ · បញ្ញា អរិយអដ្ឋង្គិកមគ្គ ពោធិបក្ខិយធម៌ និព្វាន និព្វាន៤ថ្នាក់ · ព្រះអរហន្ត ពុទ្ធភាពពោធិសត្វ · ពោធិសត្វ ប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា គម្ពីរធម៌ · ថេរវាទ គម្ពីរបាលី · មហាយាន គម្ពីរធម៌ចិន · វិជ្រយាន គម្ពីរធម៌ទីបេ ម ព ក

ថេរវាទ     ប្រទេស   ស្រីលង្កា កម្ពុជា • ឡាវ ភូមា • ថៃ   Texts   ព្រះត្រ័យបិដក Commentaries Subcommentaries   History   Pre-sectarian Buddhism Early schools • Sthavira Asoka • Third Council Vibhajjavada Mahinda • Sanghamitta Dipavamsa • Mahavamsa Buddhaghosa   Doctrine   Saṃsāra • Nibbāṇa Middle Way អរិយដ្ឋង្គិកមគ្គ អរិយសច្ច៤ Enlightenment Stages Precepts • Three Jewels Outline of Buddhism   មើល ពិភាក្សា កែប្រែ

ភិក្ខុ

ពាក្យ​ថា ភិក្ខុ ប្រែ​ថា សមណ​អ្នក​សូម, សមណ​អ្នក​ខ្លាច​ភ័យ​ក្នុង​វដ្តសង្សារ, អ្នក​ខ្លាច​បាប​ជា​និច្ច ជា​អ្នក​​​ព្យាយាម​ដុត​បំផ្លាញ​អំពើ​អាក្រក់ ។ នៅ​ក្នុង​សាសនា​នេះ ភិក្ខុ គឺ​សំដៅ​លើ​អ្នក​បួស​ដែល​មាន​ភេទ​ឧត្តម​ជាង​សាមណេរ ។

ខាង​ក្រោម​នេះ​គឺ​ជា​ព្រះនាម​ព្រះភិក្ខុ​មួយ​ចំនួន​ក្នុង​សម័យកាល​ដែល​ព្រះពោធិសត្វ​បាន​ត្រាស់ដឹង​ជា​ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ

អគ្គសាវ័ក

1. ព្រះសារីបុត្ត (អគ្គសាវ័កស្តាំ) ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានបញ្ញាច្រើន ។
2. ព្រះមហាមោគ្គលាន (អគ្គសាវ័កឆ្វេង) ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានឫទ្ធិច្រើន
   

ភិក្ខុកំពូល

1. ព្រះអញ្ញាកោណ្ឌញ្ញៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានវស្សាច្រើន (បួសមុនគេបង្អស់) ។
2. ព្រះកស្សបៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់ធុតង្គ (សមាទានព្រៃ) ។
3. ព្រះអនុរុទ្ធ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានទិព្វចក្ខុ (ភ្នែកទិព្វ) ។
4. ព្រះភទ្ទិយកាឡិគោធាយបុត្រ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានត្រកូលខ្ពង់ខ្ពស់ ។
5. ព្រះលកុណ្តកភទ្ទិយៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានសំឡេងពិរោះ ។
6. ព្រះបិណ្ឌោលភារទ្វាជៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងបន្លឺសីហនាទ ។
7. ព្រះបុណ្ណមន្តានីបុត្ត ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងធម្មកថិក ។
8. ព្រះមហាកច្ចាយនៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងចែកសេចក្តីក្នុងធម៌របស់ព្រះសាស្តាឲ្យពិស្តារបាន ។
9. ព្រះចូឡបន្ថកៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងនិម្មិតកាយជារូបរៀងដទៃសម្រេចដោយចិត្ត និងឈ្លាសក្នុងការផ្លាស់ប្តូរផ្លូវចិត្ត ។
10. ព្រះមហាបន្ថកៈ
11. ព្រះសុភូតិ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងជាអ្នកនៅដោយឥតកិលេស និងជាអ្នកគួរដល់ទក្ខិណាទាន ។
12. ព្រះរេវតខទិរវនិយៈ
13. ព្រះកង្ខារេវតៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងត្រេកអរក្នុងការចូលឈាន គឺស្ទាត់ជំនាញខាងចូលឈានសមាបត្តិ ។
14. ព្រះសោណកោលិវិសៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងជាអ្នកប្រារព្ធសេចក្តីព្យាយាម ។
15. ព្រះសោណកុដិកណ្ណៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងពោលពាក្យពិរោះ ។
16. ព្រះសីវលី ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងជាអ្នកមានលាភ ។
17. ព្រះវក្កលិ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងជាអ្នកមានសទ្ធាស៊ប់ ។
18. ព្រះរាហុល ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងអ្នកស្រឡាញ់ការសិក្សា ។
19. ព្រះរដ្ឋបាល ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងចេញបួសដោយសទ្ធា ។
20. ព្រះកុណ្ឌធាន ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងចាប់ស្លាកជាដំបូង ។
21. ព្រះវង្គីសៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានបដិភាណ ។
22. ព្រះឧបសេនវង្គន្តបុត្ត ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកអ្នកនាំមកនូវសេចក្តីជ្រះថ្លាដោយជុំវិញ ។
23. ព្រះទព្វមល្លបុត្ត ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងចាត់ចែងទីសេនាសនៈ ។
24. ព្រះបិលិន្ទវច្ឆៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងជាទីស្រឡាញ់គាប់ចិត្តនៃទេវតាទាំងឡាយ ។
25. ព្រះពាហិយទារុចីរិយៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងត្រាស់ដឹងឆាប់រហ័ស ។
26. ព្រះកុមារកស្សបៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងសម្តែងធម៌ដ៏វិចិត្រ ។
27. ព្រះមហាកោដ្ឋិតៈ
28. ព្រះអានន្ទ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងពហុសូត មានសតិ មានគតិ មានធិតិ ជាពុទ្ធុប្បដ្ឋាក
29. ព្រះឧរុវេលកស្សបៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានបរិវារច្រើន ។
30. ព្រះកាឡុទាយី ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងធ្វើឲ្យត្រកូលជ្រះថ្លា ។
31. ព្រះពាកុលៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងគ្មានអាពាធ (គ្មានជំងឺ) ។
32. ព្រះសោភិតៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងរឭកឃើញនូវបុព្វេនិវាស ។
33. ព្រះឧបាលិ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់នូព្រះវិន័យ ។
34. ព្រះនន្ទកៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងឲ្យឱវាទដល់ពួកភិក្ខុនី និងសម្តែងធម៌ធ្វើឲ្យបរិស័ទទាំង៤ពួកជ្រះថ្លាក្នុងព្រះសាសនា ។
35. ព្រះនន្ទសក្យៈ
36. ព្រះមហាកបិន ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងឲ្យឱវាទដល់ពួកភិក្ខុ ។
37. ព្រះសាគតៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងឈ្លាសវៃក្នុងតេជោធាតុ ។
38. ព្រះរាធៈ
39. ព្រះមោឃរាជ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់ចីវរសៅហ្មង ។
40. ព្រះវិមល
41. ព្រះសុពាហុ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់គុណធម៌ផ្នែកលោកុត្តរៈ ។
42. ព្រះបុណ្ណជិ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងមានចិត្តរឹងមាំ ។
43. ព្រះគវម្បតិ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងសម្តែងឫទ្ធិ ។
44. ព្រះនទីកស្សបៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់គុណដ៏ប្រសើរ ។
45. ព្រះគយាកស្សបៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់អរិយធម៌ដ៏វិសេស ។
46. ព្រះភគ្គុ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់នូវការចេះដឹង ។
47. ព្រះកិម្ពិលៈ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងទ្រទ្រង់នូវអរហត្តធម៌ ។
48. ព្រះមហាចុន្ទ (ប្អូនប្រុសរបស់ព្រះសារីបុត្ត)
49. ព្រះអជិតៈ
50. ព្រះតិស្សមេត្តេយ្យ
51. ព្រះបុណ្ណកៈ
52. ព្រះមេត្តគួ
53. ព្រះធោតកៈ
54. ព្រះឧបសីវៈ
55. ព្រះនន្ទត្ថេរ ជាកំពូលលើភិក្ខុដទៃផ្នែកខាងរក្សាទ្វារក្នុងឥន្ទ្រីយ៍ទាំងឡាយ (សង្រួមក្នុងភ្នែក ត្រចៀក ច្រមុះ អណ្តាត កាយ និងចិត្ត) ។
56. ព្រះហេមកៈ
57. ព្រះតោទេយ្យ
58. ព្រះកប្បៈ
59. ព្រះជតុកណ្ណី
60. ព្រះភទ្រាវុធ
61. ព្រះឧទយត្ថេរ
62. ព្រះបោសាលៈ
63. ព្រះបិង្គិយៈ
64. ព្រះនាគិតៈ
65. ព្រះនាលកៈ
66. ព្រះបុណ្ណៈ
67. ព្រះមេឃិយៈ
68. ព្រះយសោជៈ
69. ព្រះសភិយៈ
70. ព្រះសេលៈ
71. ព្រះឧទាយី
72. ព្រះឧបវាណៈ
73. ព្រះអង្គុលីមាល៍
74. ព្រះវប្បៈ
75. ព្រះភទ្ទិយៈ

សាវ័កដទៃទៀត

1. ព្រះមហានាម
2. ព្រះអស្សជិ
3. ព្រះយស
4. ព្រះចុន្ទត្ថេរ (ចុន្ទកាម្មារបុត្ត បុត្តរបស់ជាងមាស)
5. ជីវកៈ

ភិក្ខុនី

ភិក្ខុនី គឺស្រីដែលបួសជាភិក្ខុ ។ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងបណ្តាប្រទេសមួយចំនួនសព្វថ្ងៃមិនមានទៀតទេ ។

អគ្គសាវិកា

1. ព្រះនាងខេមា ជាកំពូលលើភិក្ខុនីទាំងឡាយផ្នែកខាងមានបញ្ញា ។
2. ព្រះនាងឧប្បលវណ្ណា ជាកំពូលលើភិក្ខុនីទាំងឡាយផ្នែកខាងមានឫទ្ធិ ។
   

ភិក្ខុនីកំពូល

1. ព្រះនាងមហាបជាបតិគោតមី
2. ព្រះនាងយសោធរា
3. ព្រះនាងបដាចារា
   

សាវិកាដទៃទៀត

1. ព្រះនាងសិគាលមាតា
2. ព្រះនាងកុណ្ឌលកេសី
3. ព្រះនាងកេសាគោតមី
4. ភទ្ទាកាបិលានី
5. ព្រះនាងធម្មទិន្នា

ឧបាសក

ឧបាសក គឺជាអ្នកដល់ព្រះរតនត្រៃ ជាទីពឹងទីរលឹក គឺគ្រហស្ថដែលចូលកាន់ពុទ្ធសាសនាស៊ប់ ហើយកាន់សីលធម៌ខ្ជាប់ខ្ជួនតាមច្បាប់សម្រាប់ពុទ្ធសាសនិកជនជាគ្រហស្ថ ។

ឧបាសកកំពូល

1. អនាថបិណ្ឌិកសេដ្ឋី ជាកំពូលផ្នែកខាងឲ្យទាន ។
   

ឧបាសកដទៃទៀត

1. ព្រះបាទសុទ្ធោទនៈ
2. ព្រះបាទវេស្សវ័ណ ជាព្រះសោតាបន្ន
3. ព្រះបាទបសេនទិកោសល
4. ព្រះបាទពិម្ពិសារ
5. នន្ទមាណព
6. មច្ឆរិយកោសិយសេដ្ឋី គឺសេដ្ឋីដែលមានសេចក្តីកំណាញ់យ៉ាងស្វិតស្វាញ ។

ឧបាសិកា

ឧបាសិកា គឺស្រី្តដែលដល់នូវព្រះពុទ្ធ ព្រះធម៌ និងព្រះសង្ឃ ជាទីពឹងទីរលឹក ។

ឧបាសិកាកំពូល

1. នន្ទមាតា ជាព្រះអរិយបុគ្គលថ្នាក់អនាគាមី ព្រះនាងទ្រទ្រង់នូវព្រះពុទ្ធវចនៈ ជាពហុស្សូត ។
2. ខុជ្ជុត្តរា កំពូលផ្នែកខាងព្រះសូត្រ (សម្តែងធម្មបន្ត) ។
3. វិសាខា ជាស្រី្តកំពូលផ្នែកខាងឲ្យទាន ។
4. ព្រះនាងមល្លិកាទេវី កំពូលផ្នែកខាងឲ្យទានប្រណិត ។
5. ឧត្តរា កំពូលផ្នែកខាងមានខន្តីចិត្ត (អត់ធ្មត់) ។
   
6. ព្រះនាងសាមាវតី កំពូលផ្នែកខាងមានមេត្តាចិត្ត

ឧបាសិកាដទៃទៀត

1. នាងបុណ្ណាទាសី
2. សិរិមា
3. មហាសុភទ្ទា
4. ចូឡសុភទ្ទា
5. សុជាតា (ប្អូនស្រីរបស់មហាឧបាសិកាវិសាខា)
6. សុជាតា
7. អម្ពបាលី

ឯកសារយោង