អតីតអ្នកនយោបាយខ្មែរក្រហមល្បីឈ្មោះ From Wikipedia, the free encyclopedia
| នួន ជា | ||
|---|---|---|
| ||
| ប្រវត្តិរូបសង្ខេប | ||
| ឈ្មោះ | រុង ប៊ុនរួត | |
| ហៅក្រៅ | នួន ជា | |
| ថ្ងៃកំនើត | ថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩២៦ | |
| ទីកន្លែងកំនើត | នៅភូមិវត្តគរ ឃុំវត្តគរ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង | |
| ឪពុកឈ្មោះ | ឡៅ លីវ | |
| មុខងារ | អនុលេខាគណៈកម្មាធិការមជ្ឍិម និង គណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍បក្ស | |
នួន ជា ត្រូវបានគេស្គាល់ឈ្មោះដើមថា រុងឡឺត ឡាវឌី កើតនៅថ្ងៃទី៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩២៦ នៅភូមិវត្តគរ ឃុំវត្តគរ ស្រុកសង្កែ ខេត្តបាត់ដំបង។ គាត់គឺជាអតីតអ្នកនយោបាយក្នុងរបបកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា ហើយជាប្រធានអ្នកមនោគមន៍វិជ្ជា ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។គាត់ត្រូវបានគេស្គាល់ជាសាធារណៈថាជាបងធំទីពីរបន្ទាប់ពីលោកប៉ុល ពត ដែលជាអ្នកដឹកនាំក្នុងអំឡុងពេលការកាប់សំលាប់ប្រជាជនកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ ។ ឥលូវនេះនួន ជា ត្រូវបានឃុំឃាំង រង់ចាំអោយអង្គការសហប្រជាជាតិ កាត់ទោសអំពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ សំរាប់តួរនាទីរបស់គាត់ក្នុងរបបវាលពិឃាត អតីតអ្នកដឹកនាំក្នុងរបបខ្មែរក្រហមបីរូបទៀត ដែលនៅរស់ហើយរង់ចាំការកាត់ទោសជាមួយនួន ជាមានដូចជា៖ អៀង សារី ខៀវ សំផនអៀង ធីរិទ្ធ ។ ឪពុករបស់នួន ជា ឈ្មោះ ឡៅ លីវ ជាកសិករដាំពោតដ៏ចំនានម្នាក់ ហើយម្ដាយរបស់គាត់ជាអ្នកកាត់ដេរ។គ្រួសារនួន ជា ជាគ្រួសារមានពូជកាត់ខ្មែរ-ចិន។ឡៅ លីវ ជាជាតិពន្ធុចិនម្នាក់ហើយម្ដាយរបស់គាត់ជា ប្អូនស្រីរបស់ជនអន្តោប្រវេសន៍ដែលមកពី ហ្សានតូ ហើប្រពន្ធរបស់គាត់ជាខ្មែរ។កាលពីក្មេង នួន ជាត្រូវបានគេដាក់សញ្ជាតិពីរគឺខ្មែរ និងចិន។ នួន ជាបានចាប់ផ្ដើមសិក្សានៅអាយុ៧ឆ្នាំ,គាត់រៀនភាសាថៃ បារាំង និងខ្មែរ។ក្នុងស.វឆ្នាំ១៩៤០ ,នួន ជា បានសិក្សានៅឯ សកលវិទ្យាល័យ ថាមម៉ាសេត (Thammasat) នៅទីក្រុងបាងកក ហើយនិងធ្វើការថែមម៉ោង សំរាប់កិច្ចការបរទេសនៃក្រសួងថៃ ។គាត់បានចាប់ផ្ដើមនូវសកម្មភាព នយោបាយរបស់គាត់ជាមួយគណបក្សកុម្មុយនីស្តស្យ៉ាម ក្នុងទីក្រុងបាងកក។ នួន ជា វិលត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជានៅឆ្នាំ ១៩៥០ ហើយបានប្ដូរសមាជិកភាពរបស់ខ្លួនមកជាសមាជិកបក្សកុម្មុយនីស្ដឥណ្ឌូចិន។ នួន ជា បានចូលសិក្សាវគ្គហ្វឹកហ្វឺននៅទីក្រុងហាណូយក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៤ ហើយបានវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ នៅឆ្នាំ១៩៥៥។ គាត់ត្រូវបានជ្រើសរើស ជាលេខាធិការបក្ស នៃគណបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជានៅក្នុងខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៦០។ ក្នុងរបបលិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា គាត់ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាបងធំទីពីរ។ ខុសពីអ្នកដឹកនាំ ជាច្រើននៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។ នួន ជា មិនបានសិក្សានៅទីក្រុងប៉ារីសទេ។ នៅក្នុងអង្គនីតិបញ្ញតិ្តបានប្រកាសជាសាធារណៈ,ការជួបប្រជុំរបស់តំណាងប្រជាជនកម្ពុជាលើកទីមួយនៅថ្ងៃទី១១ ដល់ថ្ងៃទី១៣ខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៦,នួន ជា ត្រូវបានជ្រើសរើសជាប្រធានគណៈកម្មាធិការឈរឈ្មោះបោះឆ្នោត។ គាត់ត្រូវបានដាក់ជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីនៅពេលដែល ប៉ុល ពត លាលែងពីតំណែងរយៈពេលមួយខែ,ក្នុងករណីដែលគាត់មានសុខភាពមិនល្អ។គាត់ត្រូវបានគេបង្ខំអោយលះបង់នូវតួនាទីជាប្រធានកិច្ចអង្គប្រជុំ,ដោយក្នុងករណីកិច្ចនេះផងដែរជនជាតិវៀតណាមបានរំដោះភ្នំពេញនៅខែមេសាឆ្នាំ១៩៧៩។ នៅ ថ្ងៃទី២៩ ខែ ធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៨យោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយរដ្ឋាភិបាល,ជាបានទួលស្គាល់ថាជាមនុស្សបាតសង្គមនៃអ្នកតស៊ូក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ហើយនិងនៅក្នុងសន្និសិទកាសែតបន្ទាប់ពីបានបង្ហាញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍ នូវការឈឺចាប់និងទុក្ខលំបាករបស់ប្រជាជនកម្ពុជា។រាជរដ្ឋាភិបាល ក្រោមការដឹលនាំដោយនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន,ខ្លួនគាត់ផ្ទាល់ក៏ជាអតីតសមាជិកខ្មែរក្រហម បានយល់ព្រមអោយលះបង់នូវការកាត់ទោស លោក នួន ជា,សេចក្ដីសំរេចនោះមិនត្រូវបានយល់ព្រមដោយផ្នែកមួយចំនួននៃប្រជាជនកម្ពុជានិងសហគមន៍អន្តរជាតិ។ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការជាប់ទាក់ទងអ្នកនៅក្រោមបង្គាប់និងឯកសារក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្ម ប្រឆាំងមនុស្សជាតិ,នួន ជា បានរស់នៅអស់រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំ ក្នុងផ្ទះដ៏សមរម្យមួយក្នុងទីក្រុងប៉ៃលិនជាមួយប្រពន្ធរបស់គាត់ក្បែរព្រំដែនថៃ។ នៅថ្ងៃទី១៩ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧ នួន ជា ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅក្នុងផ្ទះនៅទីក្រុងប៉ៃលិន ហើយបានបញ្ជូនទៅសាលាក្ដីកម្ពុជា នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ដែលជាកន្លែងដែលគាត់ទទួលខុសត្រូវនៅក្នុងសង្គ្រាមឧក្រិដ្ឋកម្ម និងសង្គ្រាម ប្រឆាំងមនុស្សជាតិ .ចាប់តាំងពីពេលនោះមកគាត់ត្រូវបានឃុំឃាំង។ការនិយាយនៅក្នុងតុលាការលើកដំបូងឆ្នាំ២០០៨,គាត់បាននិយាយថារឿងក្ដីរបស់គាត់គួរតែដោះស្រាយ នៅក្នុងតុលាការអន្តរជាតិ,ការជជែកដែលជាបណ្ដឹងតវ៉ាគួរតែពន្យារពេល ពីព្រោះមេធាវីជនជាតិហូឡង់ លោក ម៉ាយខើល ផែសមែន (Michiel Pestman) មិនទាន់បានមកដល់នៅឡើយ។
ក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ នួន ជា ត្រូវបានជ្រើសតាំងជាប្រធានសភាតំណាងប្រជាជនម្ពុជា។ នួន ជា ក៏មានតំណែងជាអនុលេខាគណៈកម្មាធិការមជ្ឍិម និង គណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍បក្សផងដែរ។ នួន ជា ដើរតួនាទីសំខាន់ក្នុងបញ្ហាសន្ដិសុខ ហើយក្នុងនាមជាកម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់សំដាប់ទីពីរ នួន ជា ទទួលខុសត្រូវក្នុងការអនុវត្តគោលនយោបាយឃោរឃៅជាច្រើន ដែលបានអនុម័តឲ្យអនុវត្តដោយគណៈកម្មាធិការអចិន្រ្តៃយ៍បក្ស។ មានការជឿជាក់ថា នួន ជា ធ្លាប់ទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងលើមន្ទីរសន្ដិសុខរបស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ រាប់ទាំងមន្ទីរស-២១ (ទួលស្លែង)។ នួន ជា បាននិទេសខ្លួនទៅព្រំដែនខ្មែរ-ថៃ នៅឆ្នាំ ១៩៧៩។ នួន ជា ជាមួយ ខៀវ សំផន បានចុះចូលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅថ្ងៃទី ២៥ ខែ ឆ្នូ ឆ្នាំ ១៩៩៨ បន្ទាប់ពីមរណភាពរបស់ ប៉ុល ពត។
នួន ជា ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និង ឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននៅថ្ងៃទី ១៩ ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ ២០០៧ ដោយអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក)។ នៅឯអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា នួន ជា ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទឩក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ អំពើបំពាបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវ ចុះថ្ងៃទី ១២ ខែ សីហា ឆ្នាំ ១៩៤៩ អំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ការធ្វើមនុស្សឃាត ការធ្វើទារុណកម្ម ការដាក់ឃុំឃុំាំង ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ ការសម្លាប់បំផុតពូជ ការនិរទេស ការជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋដោយបង្ខំ ការដាក់ជាទាសករ និង អំពើអមនុស្សធម៌ដទៃទៀត ព្រមទាំងបទឩក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ការសម្លាប់ដោយអចេតនា កាធ្វើទារុណកម្ម ការប្រព្រឹត្តអមនុស្សធម៌ ការបង្កព្យសនកម្មធ្ងន់ធ្ងរ ឫ ការធ្វើឲ្យឈឺចាប់ខ្លាំងដោយចេតនាដល់រាងកាយនិង សុខភាព ការដកហូតដោយចេតនានូវសិទ្ធិទទួលបានការជំនុំជម្រះក្ដីដោយយុតិធម៌ ការនិរទេស ឫ ជម្លៀសដោយបង្ខំ ឫការបង្ខាំង ជនស៊ីវិលដោយខុសច្បាប់។ នួន ជា ក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ថែមអំពីបទមនុស្សឃាតដោយ ចេតនា ការធ្វើទារុណកម្ម និងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើសាសនាក្រោមក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាឆ្នាំ ១៩៥៦។
ប្រជាជនកម្ពុជាប្រមាណជាង ១.៧លាននាក់បានស្លាប់ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ,ក្រោមអំណាចរដ្ឋាភិបាលដែលដឹកនាំដោយ ប៉ុល ពត។ ក្នុងចំណោមអ្នករងគ្រោះ ក៏មានម្ដាយ, ឪពុក និងបងប្អូនប្រុសៗរបស់ ធិត សំបាត់ ផងដែរ។ គាត់ បាននិយាយថា គាត់មិនយល់ហេតុអ្វីបានខ្មែរក្រហម បណ្ដោយ អោយមានអំពើ ហិង្សារ កើតមានលើជនរួមជាតិឯងដូចនេះ។ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៩ គាត់បាន សំរេចចិត្តនិងពន្យល់បង្ហាញ ពីអតីត ខ្មែរក្រហម ។គ្មាននរណាម្នាក់ហ៊ានទទួលពីអំពើឃាតកម្មនេះទេ។ [1] ក្នុងឆ្នាំ ២០០១ គាត់បានជួបជាមួយនួនជា , ជាតំណាងរបស់ប៉ុល ពត ,ក៏បានដឹងថាជាបងធំទីពីរ ។ នួនជា រស់នៅ ជាមនុស្សពិសេសម្នាក់ក្នុង ក្រុម ,ក្នុងទីក្រុង តូចមួយនៅព្រំដែនកម្ពុជា ថៃ ។ សំបាត់ បានទៅសួរសុខទុក្ខ នួន ជា ជាច្រើនដងរៀងរាល់ចុងសប្ដាហ៍ ប្រហែលជារយៈពេលបីឆ្នាំ ។[2] ក្នុងអំឡុងពេលនោះនួនជា បានស្មគ្រចិត្តនិយាយជជែកអំពីដំណើរការ ការធ្វើនយោបាយរបស់គាត់ លើកលែងតែ បីឆ្នាំកន្លះ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ។ ពីមុនគាត់បានត្រូវសំភាសន៍ ដោយ អ្នកកាសែតភាគខាងលិច និង អ្នកកាសែត ជប៉ុន ប៉ុន្តែ គាត់តែងតែ បដិសេធមិនទទួលខុសត្រូវ នូវឃាតកម្ម ទៅលើមហាជនកម្ពុជា ។ ក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ,នួនជា បានទទួល សារភាពលើកទីមួយ ទៅសំបាត់ចំពោះការសំរេចចិត្ត ធ្វើឃាតកម្មថា គាត់បានធ្វើជាមួយប៉ុល ពត ។សំបាត់បានបន្ត សំភាសន៍ នួនជា លើ តួនាទីរបស់គាត់ ក្នុងរបបវាលពិឃាត សំរាប់រយៈពេលបីឆ្នាំ ជាង ។អំឡុងពេលនោះ ក្រុមប្រឹក្សា វិសាមញ្ញ នៃអង្គការ សហប្រជាជាតិ ក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ៊ី ស៊ី ស៊ី ស៊ី )ត្រូវបានបតិដ្ឋានប័ន ស៊ើបអង្កេតនូវការនិយាយដោះសារ បទឧក្រិដ្ឋ នៃ របប កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ។សំបាត់បានសំភាសន៍ នួនជា រហូត ដល់ខែ កញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧ ក្រោយ ពេលដែលគាត់បានត្រូវចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់ពីបទ សង្គ្រាមឧក្រិដ្ឋ និង ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិដោយ (អ៊ី ស៊ី ស៊ី ស៊ី ) ។ ខ្សែភាពយន្ត សំដៅលើ ការប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋពីរ ក្នុង របបខ្មែរក្រហម នៅភូមិភាគនិរតីនៃប្រទេសកម្ពុជា ។ឃុន និង សួន នាំ សំបាត់ទៅ កន្លែងកើតហេតុ កន្លែងដែលមានការកាប់សំលាប់ រង្គាល ហើយណែនាំទៅអោយប្រធាន ការិយាល័យរបស់ពួកគេ។នៅចុងបញ្ចប់នៃខ្សែភាពយន្ត សំបាត់ទៅ ជួប នួនជា ហើយ សមមិត្ត អតីត ខ្មែរក្រហម បីរូបទៀត ព្យាយាមយល់ពី ប្រវត្តិ នៃ ការ អោយមនុស្សស្លាប់ច្រើនយ៉ាងនេះ ។
ខ្សែភាពយន្តត្រូវបានសរសរ ដោយផ្ទាល់និង បញ្ចាំងដោយ រ៉ប់ លឹមឃីន និងធិត សំបាត់។ ការងារលើ ខ្សែភាពយន្តនេះ គឺបានចាប់ផ្ដើមពី ខែកញ្ញា ឆ្នា២០០៦ រហូតដល់ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៩។ ខ្សែភាពយន្តត្រូវបានកាត់តនៅទីក្រុងឡុង ដោយ លឹមឃីន ។ពិន្ទុត្រូវបានចងក្រង ដោយ ដានៀល ផឹមបឺថុន។ វាមិនត្រូវបាន អនុញ្ញាត្តអោយមានការបែងចែក សិទ្ធ ដោយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ ខ្សែភាពយន្តនេះ ត្រូវបានបង្ហាញក្នុងពេលមួយ នៅឯ រោងកុន មួយនៅរាជធានីភ្នំពេញ ។ក្នុងកិច្ចសំភាសន៍អ្នកផលិតខ្សែភាពយន្ត បានពិចារណាអំពីទ្រឹស្ដីនេះ គឺដោយសារតែ ប្រវត្តិសាស្ត្រ នៅតែ អោយដឹងដល់រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ។
អ្នកផលិតខ្សែភាពយន្តបានបដិសេធ មិនព្រមអោយ ខ្សែភាពយន្ត ជាមួយនិងតុលាការ ទៅលើមូលដ្ឋាន ដែលវាគួរយល់ពីប្រភព នៃរបបខ្មែរក្រហម។ប្រភពទាំងអស់គឺវា ត្រេកអរណាស់សំរាប់អ្វីៗផ្សេងៗទៀត និងសំភារៈសឹកដាក់ជាកម្មសិទ្ធិសាធារណៈ,ប៉ុន្តែលើមូលដ្ឋាន ដែលមិនមែន អ្នកផលិតខ្សែភាពយន្ត ជាអ្នកការិយាល័យរឺក៏ជា ភ្នាក់ងារ តុលាការឡើយ ។គេរិះគន់អ្នកផលិតខ្សែភាពយន្តយ៉ាងធំសំបើម សំរាប់ការមិនប្រើសំភារៈ របស់ពួកគេអោយតុលាការ។នៅថ្ងៃទី៩ ខែ មេសា ឆ្នាំ២០១០ តុលាការ បានចេញបទបញ្ជា ថាវាគួរតែ ស្វែងរក អោយឃើញ នូវ សំភារៈ មានលក្ខណៈជាអន្តរជាតិ ប៉ុន្តែ ត្រូវជំនួសអោយការរង់ចាំរហូតដល់ សំភារៈ បានមកដល់ ជាកម្មសិទ្ធិសាធារណៈហើយប្រើ វាក្នុងការកាត់ទោស ពេលនោះ។ នៅថ្ងៃទី២៧ ខែ មិថុនា ឆ្នាំ២០១១ ការកាត់ទោសករណី០០២ ប្រឆាំងនួន ជា ខៀវ សំផន អៀង សារី និង អៀង ធារិទ្ធបានចាប់ផ្ដើមនៅទីក្រុង ភ្នំពេញ ។
នៅក្នុងខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១០ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបដិសេធ មិនអនុញ្ញាត្ត អោយខ្សែភាពយន្ត សំរាប់ចាក់ផ្សាយ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ។ស៊ីន ជិន ឆាយា នាយក ក្រសួងវប្បធម៌ និយាយថា ដោយសារ ខ្សែភាពយន្ត មិនមែនជា ភាសាខ្មែរ ។ តាមពិត ខ្សែភាពយន្តជាច្រើន ជាភាសាខ្មែរ ។ម្ចាស់រោងកុននៅភ្នំពេញជាច្រើនបានប្រាប់ វី អូ អេ ថា ពួកគេ ឆ្លាតក្នុង ការបង្ហាញខ្សែភាពយន្ត ប៉ុន្តែ មិន ត្រូវការអនុញ្ញាត្តជាផ្លូវការ។
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
