ហុល្លង់

ប្រទេសហុល្លង់ (ភាសាបារាំង៖ Hollande) ឬអាចហៅបានថា នេដឺរឡង់ (ភាសាហុល្លង់៖ Nederland) គឺជាប្រទេសមួយស្ថិតនៅតំបន់អឺរ៉ុបខាងលិច និងមានដែនដីក្រៅស្រុកនៅក្នុងតំបន់ការ៉ាអ៊ីប។ វាជាប្រទេសធម្មនុញ្ញធំជាងគេបង្អស់នៅក្នុងចំណោមប្រទេសធម្មនុញ្ញចំនួនបួនក្នុងព្រះរាជាណាចក្រហុល្លង់ (ប្រទេសផ្សេងទៀតរួមមាន អារូបា គូរ៉ាសាវ និងស៊ីនម៉ារតិន)។^[12][13][14] នៅប៉ែកអឺរ៉ុប ប្រទេសហុល្លង់មានខេត្តចំនួនដប់ពីរ និងមានព្រំប្រទល់ជាប់ជាមួយប្រទេសអាល្លឺម៉ង់នៅភាគខាងកើត បែលហ្ស៊ិកនៅភាគខាងត្បូង និងឆ្នេរខាងជើងនិងលិចជាប់នឹងសមុទ្រខាងជើង។ ដែនដីក្រៅប្រទេសទាំងបីនៅឯសមុទ្រការ៉ាអ៊ីបបានក្លាយជាតំបន់រដ្ឋបាលពិសេសនៃប្រទេសហុល្លង់នៅក្នុងឆ្នាំ២០១០។ ភាសាផ្លូវការរបស់ប្រទេសនេះគឺភាសាហុល្លង់ ដោយមានភាសាហ្វ្រីសុងខាងលិចជាភាសាផ្លូវការបន្ទាប់បន្សំនៅក្នុងខេត្តហ្វ្រីស្លង់ ហើយចំណែកឯភាសាអង់គ្លេស និងភាសាប៉ាពីអាម៉ិនតូវិញជាភាសាផ្លូវការបន្ទាប់បន្សំនៅក្នុងការ៉ាអ៊ីបហុល្លង់។^[1]

ហុល្លង់

Nederland (ភាសាហុល្លង់)
ទង់ជាតិ វរលញ្ឆករ
បាវចនា Je maintiendrai "យើងខ្ញុំនឹងថែរក្សា"
ភ្លេងជាតិ "Wilhelmus" "ភ្លេងក្សត្រវីលហែលម៍"
(លើ) ទីតាំងប្រទេសហុល្លង់ (ក្រហម) នៅលើទ្វីបអឺរ៉ុប និងទីតាំងទឹកដីក្រៅប្រទេសរបស់ព្រះរាជាណាចក្រហុល្លង់ (ក្រោម)
រាជធានី និង ទីក្រុងធំបំផុត	អាំស្ទែដាំ 52°22′N 4°53′E
អាសនៈរាជរដ្ឋាភិបាល	ទីក្រុងឡាអេ
ភាសាផ្លូវការ	ភាសាហុល្លង់
ភាសាតំបន់[ស 1]	អង់គ្លេស ប៉ាពីអាម៉ិនទូ ហ្វ្រីសុងខាងលិច
ភាសាទទួលស្គាល់[ស 2]	សាសុងក្រោម (ហុល្លង់) ភាសាសញ្ញាហុល្លង់ ភាសាលីមបួក ភាសាស៊ីនតេស ភាសាយីឌីស
ក្រុមជនជាតិ (ឆ្នាំ ២០២០)[3]	៧៥.៧៥% ហុល្លង់ ៧.៩០% ជនជាតិអឺរ៉ុបផ្សេងៗ ២.៣៩% តួកគី ២.៣៥% ម៉ារ៉ុក ២.០៥% ឥណ្ឌូណេស៊ី ២.០៥% ស៊ូរីណាម ០.៩១% អង់ទីល៍ ០.៦១% ស៊ីរី ៥.៩៩% ជនជាតិផ្សេងៗទៀត
សាសនា (ឆ្នាំ ២០១៩)[4]	៥៤.១% គ្មានជំនឿសាសនា ៣៨.៣% គ្រិស្តសាសនា —២០.១% កាតូលិក —១៤.៨% ប្រូតេស្តង់ —៣.៤% និកាយគ្រិស្តដទៃទៀត ៥.០% ឥស្លាមសាសនា ២.៦% សាសនាផ្សេងៗ
រដ្ឋអធិបតេយ្យ	ព្រះរាជាណាចក្រហុល្លង់
រដ្ឋាភិបាល	រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញអាស្រ័យសភាឯកភូត
- ព្រះមហាក្សត្រ	វីល្លីម អាឡិចសាន់ដឺ
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី	ម៉ាក រូហ្វាឡូ
នីតិបញ្ញត្តិ	អគ្គរដ្ឋ
- សភាជាន់ខ្ពស់	ព្រឹទ្ធសភា
- សភាជាន់ទាប	សភាតំណាងរាស្ត្រ
ទទួលឯករាជ្យពី  អេស្ប៉ាញ
- ប្រកាស	២៦ កក្កដា ១៥៨១
- ទទួលស្គាល់	៣០ មករា ១៦៤៨
- កើតជាព្រះរាជាណាចក្រ	១៦ មីនា ១៨១៥
- ធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រហុល្លង់	១៥ ធ្នូ ១៩៥៤
- បង្រួបបង្រួមដែនដីការ៉ាអ៊ីប	១០ តុលា ២០១០
[[ |ក្រឡាផ្ទៃ]]
- ផ្ទៃសរុប	៤១,៨៦៥ គ.ម២   (ទី១៣១)
- ផ្ទៃទឹក (%)	១៨.៤១[5]
ប្រជាជន
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២២)	១៧,៧១០,០០០[6] (ទី៦៧)
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០១១)	១៦,៦៥៥,៧៩៩[7]
- ដង់ស៊ីតេ	៤២៣ នាក់/គ.ម២   (ទី១៦)
GDP (PPP)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២១)
- សរុប	១.០៥៥ ទ្រីលានដុល្លារ[8] (ទី២៧)
- ក្នុងម្នាក់	៦០,៤៦១ ដុល្លារ[8] (ទី១១)
GDP (ចារឹក)	ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០២១)
- សរុប	១.០១២ ទ្រីលានដុល្លារ[8] (ទី១៧)
- ក្នុងម្នាក់	៥៨,០០៣ ដុល្លារ[8] (ទី១២)
ជីនី (២០២០)	២៧.៥[9] ទាប
HDI (២០១៩)	០.៩៤៤[10] ខ្ពស់ណាស់ · ទី៨
រូបិយវត្ថុ	អឺរ៉ូ (€) EUR ដុល្លារអាមេរិក ($) (USD)[ស 3]
ល្វែងម៉ោង	UTC+១ (CET) UTC−៤ (AST)[ស 4]
- រដូវក្តៅ (DST)	UTC+២ (CEST) UTC−៤ (AST)
ទម្រង់កាលបរិច្ឆេទ	ថ្ងៃ/ខែ/ឆ្នាំ – dd-mm-yyyy
ទិសបើកបរ	ស្ដាំ
កូដហៅទូរស័ព្ទ	+៣១
កូដ ISO 3166	NL
ដែនកម្រិតខ្ពស់	.nl, .bq

ទីក្រុងធំៗ 5 នៅប្រទេសហូឡង់គឺ Amsterdam, Rotterdam, The Hague, Utrecht (បង្កើត Randstad megalopolis) និង Eindhoven (នាំមុខ Brabantse Stedenrij) ។ ទីក្រុងអាំស្ទែដាំគឺជារដ្ឋធានីរបស់ប្រទេស ខណៈទីក្រុងឡាអេកាន់កាប់អាសនៈរដ្ឋសភានិងរដ្ឋាភិបាលហូឡង់។ កំពង់ផែរ៉ូតេដាមជាកំពង់ផែធំបំផុតនៅទ្វីបអឺរ៉ុបនិងជាតំបន់ធំបំផុតនៅលើពិភពលោកនៅក្រៅតំបន់អាស៊ីបូព៌ា។ "ប្រទេសហូឡង់" មានន័យថា "បណ្តាប្រទេសទាបជាង" ដែលមានឥទ្ធិពលដោយដីនិងដីមានជីជាតិរបស់វាដែលមានប្រហែល 50% នៃដីរបស់វាលើសពីមួយម៉ែត្រពីលើនីវ៉ូសមុទ្រ។ [10] ភាគច្រើននៃតំបន់ក្រោមកម្រិតទឹកសមុទ្រគឺជាសិប្បនិម្មិត។ ចាប់តាំងពីចុងសតវត្សទី 16 តំបន់ធំៗ (polders) ត្រូវបានគេយកមកវិញពីសមុទ្រនិងបឹងដែលស្មើនឹងជិត 17% នៃផ្ទៃដីបច្ចុប្បន្នរបស់ប្រទេស។ ជាមួយនឹងដង់ស៊ីតេប្រជាជនចំនួន 412 នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រ - 507 ប្រសិនបើទឹកត្រូវបានគេដកចេញ - ប្រទេសហូឡង់ត្រូវបានចាត់ថ្នាក់ជាប្រទេសដែលមានប្រជាជនច្រើន។ មានតែប្រទេសបង់ក្លាដេសកូរ៉េខាងត្បូងនិងតៃវ៉ាន់ប៉ុណ្ណោះដែលមានប្រជាជនកាន់តែច្រើននិងមានដង់ស៊ីតេប្រជាជនខ្ពស់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយប្រទេសហូឡង់គឺជាប្រទេសនាំចេញផលិតផលម្ហូបអាហារនិងកសិផលធំបំផុតទី 2 នៅលើពិភពលោកបន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិច។ នេះគឺដោយសារតែភាពមានកូននៃដីនិងអាកាសធាតុស្រាលក៏ដូចជាកសិកម្មដែលពោរពេញទៅដោយការអភិវឌ្ឍខ្ពស់។ ។ ប្រទេសហូឡង់គឺជាប្រទេសទីបីក្នុងពិភពលោកដែលបានជ្រើសរើសតំណាងដែលគ្រប់គ្រងសកម្មភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល។ វាត្រូវបានគ្រប់គ្រងជាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសភានិងរាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញចាប់តាំងពីឆ្នាំ 1848 ដែលបានរៀបចំជារដ្ឋរួមមួយ។ ប្រទេសហូឡង់មានប្រវត្តិយូរអង្វែងនៃការអត់ធ្មត់សង្គមហើយជាទូទៅត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាប្រទេសសេរីដែលបានធ្វើនីត្យានុកូលីការរំលូតកូនពេស្យាចារនិងភាពក្ស័យធនស្របពេលរក្សាគោលនយោបាយថ្នាំញៀន។ ប្រទេសហូឡង់បានលុបចោលទោសប្រហារជីវិតនៅឆ្នាំ 1870 ហើយបានទទួលសិទ្ធិបោះឆ្នោតរបស់ស្ត្រីនៅឆ្នាំ 1919 ។ ការទទួលយកសហគមន៍ LGBT បានក្លាយទៅជាប្រទេសដំបូងគេបង្អស់ក្នុងពិភពលោកក្នុងការធ្វើផ្លូវភេទលើភេទដូចគ្នាក្នុងឆ្នាំ 2001 ។

ប្រទេសហូឡង់គឺជាសមាជិកស្ថាបនិកនៃសហភាពអឺរ៉ុបអឺរ៉ូតំបន់ G-10 អង្គការអូតង់អង្គការ OECD និងអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកព្រមទាំងជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ Schengen និងសហភាព Benelux ។ ប្រទេសនេះជាម្ចាស់ផ្ទះរបស់អង្គការសម្រាប់ការហាមឃាត់អាវុធគីមីនិងតុលាការអន្ដរជាតិចំនួនប្រាំគឺ: តុលាការអន្តោប្រវេសន៍តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិសម្រាប់អតីតយូហ្គោស្លាវីតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិនិងតុលាការពិសេសសម្រាប់លីបង់។ ទីបួនគឺស្ថិតនៅទីក្រុងឡាអេ។ ទីភ្នាក់ងារចារកម្មព្រហ្មទណ្ឌសហភាពអឺរ៉ុប Europol និងទីភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការយុត្តិធម៌ Eurojust និងអង្គភាពឃុំឃាំងអ។ ស។ ប។ ប្រទេសនេះក៏ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់ទី 2 នៅក្នុងសន្ទស្សន៍សេរីភាពសារព័ត៌មានពិភពលោកឆ្នាំ 2016 ដែលត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយដោយអ្នកសារព័ត៌មានគ្មានព្រំដែន។ [11] ប្រទេសហូឡង់មានទីផ្សាដែលមានមូលដ្ឋានលើទីផ្សារ សេដ្ឋកិច្ចឈរនៅលំដាប់ទី 17 នៃប្រទេសចំនួន 177 យោងទៅតាមសន្ទស្សន៍សេរីភាពសេដ្ឋកិច្ច។ វាមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់បំផុតមួយក្នុងចំណោមមនុស្ស 13 នាក់នៅលើពិភពលោកក្នុងឆ្នាំ 2016 យោងទៅតាមមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្ដរជាតិ។ នៅក្នុងឆ្នាំ 2017 របាយការណ៍សុភមង្គលពិភពលោករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានដាក់ប្រទេសហូឡង់ក្លាយជាប្រទេសដែលមានសុភមង្គលបំផុតទី 6 នៅលើពិភពលោកដែលឆ្លុះបញ្ចាំងពីគុណភាពជីវិតខ្ពស់របស់ខ្លួន។ ប្រទេសអង់គ្លេស ក៏មានរដ្ឋសុខុមាលភាពសប្បុរសធម៌ផងដែរដែលផ្តល់ការថែទាំសុខភាពជាទូទៅល្អ។ ការអប់រំសាធារណៈនិងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធនិងអត្ថប្រយោជន៍សង្គមយ៉ាងទូលំទូលាយ។ ប្រព័ន្ធសុខុមាលភាពរួមបញ្ចូលគ្នាជាមួយប្រព័ន្ធពន្ធដារដែលចែកចាយយ៉ាងខ្លាំងក្លាធ្វើឱ្យប្រទេសហូឡង់ក្លាយជាប្រទេសដែលមានសមភាពច្រើនជាងគេនៅទូទាំងពិភពលោក។ វាក៏ជាប់ចំណាត់ថ្នាក់កំពូលទីបីនៅក្នុងសន្ទស្សន៍អភិវឌ្ឍន៍មនុស្សដែលត្រូវបានកែតម្រូវដោយវិសមភាពរួមជាមួយប្រទេសអូស្ត្រាលី។

កំណត់សម្គាល់

1. ក្រៅពីភាសាហុល្លង់ ភាសាអង់គ្លេសគឺជាភាសាផ្លូវការនៅក្នុងទីក្រុងពិសេស សាបា និងហ្សង់ អ៊ូស្តាច្ឆ រីឯភាសាប៉ាពីអាម៉ិនទូគឺជាភាសាផ្លូវការនៃតំបន់រដ្ឋបាលពិសេស បូនែរ ហើយភាសាហ្វ្រីសុងខាងលិចវិញគឺជាភាសាផ្លូវការនៃខេត្តហ្វ្រីស្លង់។^[1]
2. ដោយបានផ្តល់សច្ចាប័នលើធម្មនុញ្ញអឺរ៉ុបសម្រាប់ភាសាក្នុងតំបន់ ឬភាសាភាគតិចក្នុងឆ្នាំ១៩៩៦ រដ្ឋាភិបាលហុល្លង់បានទទួលស្គាល់ភាសាមួយចំនួនដូចជា៖ សាសុងក្រោម (ហុល្លង់) លីមបួក ស៊ីនតេស និងភាសាយីឌីស ជាភាសាជនជាតិភាគតិចក្នុងតំបន់ ឬមិនក្នុងដែនដី។^[1] នៅថ្ងៃទី១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១ ភាសាសញ្ញាហុល្លង់ត្រូវបានគេលើកទទួលជាភាសាទទួលស្គាល់របស់ជាតិ។^[2]
3. លុយអឺរ៉ូត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាផ្លូវការនៅលើដែនដីនៃទ្វីបអឺរ៉ុប។ លុយដុល្លារអាមេរិកត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ជាទូទៅនៅការ៉ាអ៊ីបហុល្លង់។^[11]
4. CET និង CEST គឺគេប្រើនៅទឹកដីអឺរ៉ុបហុល្លង់ ចំណែកឯ AST វិញគឺគេប្រើប្រាស់នៅតំបន់ការ៉ាអ៊ីប។

ឯកសារយោង

1. "(ភាសាហុល្លង់) Welke erkende talen heeft Nederland?". Rijksoverheid. 11 January 2016. Retrieved 12 មេសា 2022.
2. (2021)"Besluit van 24 juni 2021 tot vaststelling van het tijdstip van inwerkingtreding van de Wet erkenning Nederlandse Gebarentaal". Staatsblad van Het Koninkrijk der Nederlanden. ISSN 0920-2064.
3. "CBS Statline". opendata.cbs.nl. Retrieved 12 មេសា 2022.
4. CBS (18 December 2020). "(ភាសាហុល្លង់) Meerderheid Nederlandse bevolking behoort niet tot religieuze groep". www.cbs.nl. Retrieved 12 មេសា 2022.
5. "CIA factbook Netherlands". CIA. Retrieved 13 មេសា 2022.
6. "(ភាសាហុល្លង់) Bevolkingsteller". Statistics Netherlands. Retrieved 13 មេសា 2022.
7. "Dutch Census 2011 Analysis and Methodology" (PDF). Statistics Netherlands. 19 November 2014. p. 9. Retrieved 13 មេសា 2022.
8. "Netherlands". International Monetary Fund. April 2021.
9. "Gini coefficient of equivalised disposable income – EU-SILC survey". ec.europa.eu. Eurostat. Retrieved 13 មេសា 2022.
10. Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene. កម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍សហប្រជាជាតិ. 15 December 2020. pp. 343–346. ល.ស.ប.អ. 978-92-1-126442-5. http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf។ បានយកមក 13 មេសា 2022.
11. "Wet geldstelsel BES". Dutch government. 30 September 2010. Retrieved 13 មេសា 2022.
12. "(ភាសាហុល្លង់) Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden". Government of the Netherlands. 17 November 2017. Retrieved 13 មេសា 2022.
13. "What are the different parts of the Kingdom of the Netherlands?". Government of the Netherlands. 16 October 2019. Retrieved 13 មេសា 2022.
14. "Living in the EU". European Union. 12 January 2021. Retrieved 13 មេសា 2022.