Үлгі:Тіларалық сілтеме бұрыс
Қару – соғыс кезінде жаудың әскери күшін жою үшін қолданылатын жарақтар мен қондырғылар. Алғаш аңшылықта қолданылатын қорғану және шабуыл құралы ретінде пайда болып, кейін қарулы соғыс жүргізу құралына айналды. Қаруды жүйелеудің әр халықта қалыптасқан дәстүрі бар, ал тұрақты қалыптасқан ғылыми жүйелеу бойынша әскери шабуыл құралдары жауынгердің жеке қаруына және соғыс жағдайында бірнеше адамның қызметін қажет ететін үлкен әскери қаруларға (түрлі қондырғылар, әскери машиналар, т.б.) бөлінеді. Жұмсалу тәсіліне қарай адамның дене күшін пайдалану арқылы қолданылатын суық қаруға және оқ-дәрінің күшін пайдаланатын атыс қаруына бөлінеді. Құралымына, жасалатын материалына, жарақат салу тәсілдеріне, қызметіне, жасалу әдісіне қарай ерекшеленетін жауынгерлік қарудың көптеген түрлері бар. Қазақтардың дәстүрлі қару-жарақ жүйесінде жауынгердің жеке қаруы “ер қаруы” деп аталады. Қазақтар жарақат салу тәсіліне сәйкес ер қаруының негізгі бес түрін (ату, кесу, шабу, түйреу, соғу) айырады. Атыс қаруы пайда болып, оның жетілуі барысында 19 ғасырдан бастап соғыс әдістері күрт өзгеріп, дәстүрлі суық қару қолданыстан шығып қалды. 20 ғасырда ғылым мен техниканың дамуына қарай қарудың, әскери техниканың жаңа түрлері, бактериологиялық, химиялық, атомдық, ғарыштық, т.б. жаппай қырып-жою түрлері пайда болды.[1]
Қару-тipi немесе басқа нысаналарды жою үшін құрастырылып жасалған, сондай-ақ, дабылдар беруге арналған құрылғылар мен заттар. Бұлар: атыс қаруы, суық қару, газ қаруы, электр қаруы, пневматиқалы қару,дабыл қаруы, лақтыру қаруы болып саналады.
Сатып алуға, жанында ұстауға және қаруды сақтауға лицензия алған қаруы бар заңды және жеке тұлға қару иесі бола алады. Зани көзкарас тұрғысынан - заңсыз алып жүру, сақтау, сатып алу, дайындау және сату қылмыстық жауапкершілікке апарып соғатын зат. Шаншитын (стилеттер, кездіктер, шаншитын найза түріндегі және т.б.), шаншып-кесетін (фин пышағы, қанжар, аншы пышағы, найза пышақты және т.б.), шабатын (қылыш, семсер және т.б.), уататын (кистендер, қастеттер және т.б.) суык. қаруды дайындау немесе сату, заңсыз алып жүру оқиғалары барынша жиі кездеседі.[2]
Дәстүрлі қару-жарақ атаулары
- Сауыттар: бадана, берен, жалаңқат, зере сауыт, көбе, кіреуке, қаттама, торғауыт.
- Дұлығалар: бетбейнелі дұлыға, көбе дұлыға, қаттама дұлыға, құрама дұлыға, темір қалпақ, темір телпек.
- Ат сауыттары (кежім): береңгілі кежім, зере кежім, көбе кежім, қаттама кежім, қияқ кежім.
- Жеңсе: жеңсе.
- Ату қаруы: мылтық, садақ.
- Кесу қаруы: алдаспан, қылыш, сапы, семсер.
- Түйреу қаруы: найза, сүңгі.
- Шабу қаруы: айбалта.
- Соғу қаруы: шоқпар.
Дереккөздер
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
