Қабыршақ

Қабыршақ (squama) – балықтардың, бауырымен жорғалаушылардың, құстардың және кейбір сүтқоректілердің тері қаңқасының метамерлі қатты тақташықтары (пластинкалары). Қорғаныштық қызмет атқарады. Қабыршақтың пішіні мен құрылысы әр түрлі жүйеленімдік топтарда әр алуан. Қазбадан табылған жақсыздар мен балықтардың Қабыршақты – мезодермадан пайда болған сүйекті тін (дентин, сүйек), жануарлар денесінде диагональ орналасады әрі қорғаныштан басқа тірек-қозғалыс қызметін атқарады. Төменгі сатыдағы омыртқалыларда (дөңгелекауыздылар, балықтар, қосмекенділер) алғашында плакоидты Қабыршақ (шеміршекті балықтарда) пайда болып, сол қабыршақтан құрылысы күрделі сүйекті балықтардың: ганоидты, космоидты және сүйекті қабыршақтары дамиды. Балық Қабыршақтарының барлық түрі де организмнің дамуына сәйкес циклде өседі, яғни жазда, қорегі мол кезде Қабыршақта тез ұлғаяды, ал қыста қорегінің аздығынан Қабыршақ нашар өседі және жылдық сақина пайда болады. Жылдық сақиналар арқылы балықтың жасын анықтауға болады. Саусаққанатты балықтардың Қабыршақына ұқсас сүйекті қабыршақтар кейбір стегоцефалдар мен қазіргі аяқсыз қосмекенділерде (құртша, балықжылан) кездеседі. Бауырымен жорғалаушылардың, құстардың және кейбір сүтқоректілердің мүйізді Қабыршақтары эпидермистің сыртқы қабатынан түзіледі. Мүйізді Қабыршақтар әдетте, түлеу арқылы жаңарып отырады. Бауырымен жорғалаушылардың мүйізді Қабыршақы кейде қайта сүйектенген терімен тұтасып кетеді де денесін түгел жабады (қолтырауын, тасбақа), құстарда – тек аяқтарында, сүтқоректілерде (қалталылар, кеміргіштер, жәндікқоректілер, т.б.) негізінен құйрығында болады. Құстардың қауырсыны мүйізді Қабыршақтың туындысы деп саналады. Сүтқоректілердің филогенезінде мүйізді Қабыршақтың орнында түк пайда болған. Денедегі қалың Қабыршақтың қайталап дамуы сауыттылар (броненосец) мен панголиндерде байқалады.

Cercophonius squama

Термин аудармасы

Корка( лат. corticulus) — қабыршақ. Жара болған ткань қалпына келе бастағанда пайда болатын морфологиялық түзіліс.

Стоматология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ^{[1] [2]}

Дереккөздер

1. Стоматология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақстан, 1991. ISBN 5-615-00789-3
2. Қазақстан Энциклопедиясы