Топоним

Топоним (көне грекше: τόπος — орын + көне грекше: ὄνομα — атау) — географиялық нысанның аты.

Топонимдарды зерттейтін ғылым Топонимика деп аталады.

Топоним түрлері

Топонимдер келесі кластарға бөлінеді:

• хоронимдер — аймақтардың, облыстардың, аудандардың географиялық атаулары;
• астионимдер — қалалардың географиялық атаулары;
• урбонимдер — қаланың ішкі нысандарының географиялық атаулары;
• годонимдер — көшелердің атаулары;
• агоронимдер — алаңдардың атаулары;
• дромонимдер — байланысу жолдардың географиялық атаулары;
• гидронимдер — сулардың географиялық атаулары, соның ішінде:

пелагонимдер — теңіздердің;

лимнонимдер — көлдердің;

потамонимдер — өзендердің;

гелонимдер — батпақтар және батпақтанған жерлердің;

• оронимдер — названия поднятых форм рельефтың көтерілген жерлерінің (таулар, жоталар, шыңдар, төбелер);
• ойконимдер — елді мекендердің атаулары;
• микротопонимдер — кіші географиялық нысандардың атаулары: қыстаулыр, қыстақтар, құдықтар, бұлақтар, т.с.с. көбіне белгілі бір аймақ тұрғындарға белгілі, өзара пайдаланатын атаулар. ;
• геонимдер — жолдардың, өтпелердің атаулары.

Топонимдерде (әсіресе гидронимдерде) архаизмдар мен диалектизмдер көп кездеседі. Олар көбіне бұрын соң тұрған жергілікті этностың тілінің субстратына байланған

Топоним элементтері

Неміс тілінде

• ау / ауэ (нем. au, aue) — су алабы (Шпандау, Ауэрбах)
• берг (нем. berg) — тау (Кёнигсберг, Кройцберг)
• бург (нем. burg) — бекет (Гамбург, Оренбург)
• гоф / хоф (нем. hof) — аула (Петергоф, Темпельхоф)
• дорф (нем. dorf) — ауыл (Мариендорф)
• штадт, штет, штедт (нем. stadt, stätt, stedt, städt) — қала, орын (Кронштадт, Айхштет, Райнштедт)
• роде / рода (нем. rode, roda) — орманда талдарды шауып босатқан жерде орналасқан елді мекен (Вернигероде)
• фельд / фельде (нем. feld, felde) — жазық (Мариенфельде, Билефельд)
• фурт (нем. furth, furt) — өткелі (Швайнфурт, Фурт-им-Вальд, Клагенфурт)
• хаузен (нем. hausen) — үй (Заксенхаузен, Шёнхаузен)
• хафен (нем. haven) — айлақ (Бремерхафен, Людвигсхафен)

Ағылшын тілінде

• таун/тон (ағылш. Town/Ton) — қала (Джорджтаун, Эвертон)
• берн (ағылш. Burn) — бұлақ^[1] (Блэкберн)
• пул (ағылш. Pool) — бөгет (Ливерпуль)
• форд (ағылш. Ford) — өткелі (Оксфорд)
• касл, кастер, честер (ағылш. Castle/Caster/Chester) — лат. castra лагерь (Ньюкасл, Ланкастер, Манчестер)
• боро, бург, бери (ағылш. borough/burgh/bury) — қалашық (Скарлборо, Эдинбург, Кентербери)
• бридж (ағылш. bridge) — көпір (Кембридж)

Иран тілінде

• абад^[2] — абаттандырылған жәйлі қала (Исламабад, Хайдарабад)
• канд (кент) — қала (Самарқанд) (Шымкент)

Түркі тілдерінде

• агай, агаш (Ұзын-Агаш)
• ақ (Акмола)
• алтын (Алтынташ)
• балық (Карабалык)
• баш — бас (Башкортостан, Карабаш)
• елга — өзен (Коелга, Сак-Елга)
• қара (Қаратау)
• көл, куль (Құмкөл)
• құм (Қызылқұм, Қарақұм)
• қызыл (Қызыл)
• сары (Сарыөзек, Саратов — сары+тау)
• су (Мрас-Су)
• тау (Ямантау)
• таш — тас (Ташкент)
• темір (Теміртау)
• яна — жаңа (Янаул)
• чишма — бұлақ (Чишма-баш, Чишма)
• хар — қар

Фин тілінде және Карелия тілдерінде

• йоки (фин. joki, карелше:jogi) — өзен
• муста (фин. musta, карелше:mustu) — қара
• мяки (фин. mäki, карелше:mägi) — төбе
• саари (фин. saari, карелше:suari) — арал (Суйсарь)
• суо (финск., карелше:'suo) — батпақ (Суоярви)
• ярви (фин. järvi, карелше:jarvi) — көл (Петяярви)
• ранта (фин. ranta, карелше:randu) — жағалау (Лаппеэнранта)
• похья (фин. pohja, карелше:pohju) — түбі, солтүстік (Лахденпохья; Кондопога)
• лахти (карелше:lahti) — шығанақ
• лохи — албырт

Латвиан тілі

• акменс — тас (Акменьрагс)
• аугстс — биік (Аугшземе)
• эзерс — көл (Балтэзерс)
• циемс — қоныс (Межциемс)
• грива — саға (Даугавгрива)
• калнс — тау, төбе (Зиепниеккалнс)
• межс — орман (Межапаркс)
• пилс — бекет, қала (Даугавпилс)
• сала — арал (Закюсала)
• упе — өзен (Лиелупе)
• муйжа — мекен-жай (Закюмуйжа)

Сыртқы сілтемелер

• GeoNames — географиялық атаулар

Дереккөздер

1. Средневековый поэтический миф о Баннокбарне Мұрағатталған 23 қаңтардың 2021 жылы.
2. парсы-тәжік топоформант, ежелші иран «*ā-pāta-» «қорғалған» түбірі «*pā-» деген сөзден шыққан

.