Топоним
From Wikipedia, the free encyclopedia
Топоним (көне грекше: τόπος — орын + көне грекше: ὄνομα — атау) — географиялық нысанның аты.
Топонимдарды зерттейтін ғылым Топонимика деп аталады.
Топоним түрлері
Топонимдер келесі кластарға бөлінеді:
- хоронимдер — аймақтардың, облыстардың, аудандардың географиялық атаулары;
- астионимдер — қалалардың географиялық атаулары;
- урбонимдер — қаланың ішкі нысандарының географиялық атаулары;
- годонимдер — көшелердің атаулары;
- агоронимдер — алаңдардың атаулары;
- дромонимдер — байланысу жолдардың географиялық атаулары;
- гидронимдер — сулардың географиялық атаулары, соның ішінде:
- пелагонимдер — теңіздердің;
- лимнонимдер — көлдердің;
- потамонимдер — өзендердің;
- гелонимдер — батпақтар және батпақтанған жерлердің;
- оронимдер — названия поднятых форм рельефтың көтерілген жерлерінің (таулар, жоталар, шыңдар, төбелер);
- ойконимдер — елді мекендердің атаулары;
- микротопонимдер — кіші географиялық нысандардың атаулары: қыстаулыр, қыстақтар, құдықтар, бұлақтар, т.с.с. көбіне белгілі бір аймақ тұрғындарға белгілі, өзара пайдаланатын атаулар. ;
- геонимдер — жолдардың, өтпелердің атаулары.
Топонимдерде (әсіресе гидронимдерде) архаизмдар мен диалектизмдер көп кездеседі. Олар көбіне бұрын соң тұрған жергілікті этностың тілінің субстратына байланған
Топоним элементтері
- ау / ауэ (нем. au, aue) — су алабы (Шпандау, Ауэрбах)
- берг (нем. berg) — тау (Кёнигсберг, Кройцберг)
- бург (нем. burg) — бекет (Гамбург, Оренбург)
- гоф / хоф (нем. hof) — аула (Петергоф, Темпельхоф)
- дорф (нем. dorf) — ауыл (Мариендорф)
- штадт, штет, штедт (нем. stadt, stätt, stedt, städt) — қала, орын (Кронштадт, Айхштет, Райнштедт)
- роде / рода (нем. rode, roda) — орманда талдарды шауып босатқан жерде орналасқан елді мекен (Вернигероде)
- фельд / фельде (нем. feld, felde) — жазық (Мариенфельде, Билефельд)
- фурт (нем. furth, furt) — өткелі (Швайнфурт, Фурт-им-Вальд, Клагенфурт)
- хаузен (нем. hausen) — үй (Заксенхаузен, Шёнхаузен)
- хафен (нем. haven) — айлақ (Бремерхафен, Людвигсхафен)
- таун/тон (ағылш. Town/Ton) — қала (Джорджтаун, Эвертон)
- берн (ағылш. Burn) — бұлақ[1] (Блэкберн)
- пул (ағылш. Pool) — бөгет (Ливерпуль)
- форд (ағылш. Ford) — өткелі (Оксфорд)
- касл, кастер, честер (ағылш. Castle/Caster/Chester) — лат. castra лагерь (Ньюкасл, Ланкастер, Манчестер)
- боро, бург, бери (ағылш. borough/burgh/bury) — қалашық (Скарлборо, Эдинбург, Кентербери)
- бридж (ағылш. bridge) — көпір (Кембридж)
- агай, агаш (Ұзын-Агаш)
- ақ (Акмола)
- алтын (Алтынташ)
- балық (Карабалык)
- баш — бас (Башкортостан, Карабаш)
- елга — өзен (Коелга, Сак-Елга)
- қара (Қаратау)
- көл, куль (Құмкөл)
- құм (Қызылқұм, Қарақұм)
- қызыл (Қызыл)
- сары (Сарыөзек, Саратов — сары+тау)
- су (Мрас-Су)
- тау (Ямантау)
- таш — тас (Ташкент)
- темір (Теміртау)
- яна — жаңа (Янаул)
- чишма — бұлақ (Чишма-баш, Чишма)
- хар — қар
Фин тілінде және Карелия тілдерінде
- йоки (фин. joki, карелше:jogi) — өзен
- муста (фин. musta, карелше:mustu) — қара
- мяки (фин. mäki, карелше:mägi) — төбе
- саари (фин. saari, карелше:suari) — арал (Суйсарь)
- суо (финск., карелше:'suo) — батпақ (Суоярви)
- ярви (фин. järvi, карелше:jarvi) — көл (Петяярви)
- ранта (фин. ranta, карелше:randu) — жағалау (Лаппеэнранта)
- похья (фин. pohja, карелше:pohju) — түбі, солтүстік (Лахденпохья; Кондопога)
- лахти (карелше:lahti) — шығанақ
- лохи — албырт
- акменс — тас (Акменьрагс)
- аугстс — биік (Аугшземе)
- эзерс — көл (Балтэзерс)
- циемс — қоныс (Межциемс)
- грива — саға (Даугавгрива)
- калнс — тау, төбе (Зиепниеккалнс)
- межс — орман (Межапаркс)
- пилс — бекет, қала (Даугавпилс)
- сала — арал (Закюсала)
- упе — өзен (Лиелупе)
- муйжа — мекен-жай (Закюмуйжа)
Сыртқы сілтемелер
Дереккөздер
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.