Remove ads
Празеодим[1] (лат. Praseodymіum; Pr) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 59, атомдық массасы 140,908; лантаноидтар тобына жатады. Жерде сирек кездесетін металл, жер қыртысындағы салмақ мөлшері 9,5×10-4%. Тұрақты бір изотопы 141 Pr бар, қалған изотоптары жасанды жолмен алынған.
| |||||||||||||||
| Жай заттың сыртқы бейнесі | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
сұр-ақ металл 
| |||||||||||||||
| Атом қасиеті | |||||||||||||||
| Атауы, символ, нөмірі |
Празеодим, 59 | ||||||||||||||
| Топ типі | |||||||||||||||
| Топ, период, блок |
ІІІ, 6, f | ||||||||||||||
| Атомдық масса (молярлық масса) | |||||||||||||||
| Электрондық конфигурация |
[Xe] 4f36s2 | ||||||||||||||
| Қабықшалар бойынша электрондар |
2, 8, 18, 21, 8, 2 | ||||||||||||||
| Атом радиусы |
182 пм | ||||||||||||||
| Химиялық қасиеттері | |||||||||||||||
| Ковалентті радиус |
203±7 пм | ||||||||||||||
| Ион радиусы |
(+4e): 0,9 Å, 90 пм. (+3e): 1,013 Å, 101,3 пм | ||||||||||||||
| Электртерістілігі |
1,13 (Полинг шкаласы) | ||||||||||||||
| Электродты потенциал |
Pr←Pr3+ −2,35 В | ||||||||||||||
| Тотығу дәрежелері |
0, +1, +2, +3, +4, +5 ( аз негізді оксид) | ||||||||||||||
| Иондалу энергиясы |
1-ші: 527 кДж/моль (эВ)
| ||||||||||||||
| Жай заттың термодинамикалық қасиеттері | |||||||||||||||
| Термодинамикалық фаза | |||||||||||||||
| Тығыздық (қ.ж.) |
6,773 г/см³ | ||||||||||||||
| Балқу температурасы |
1204 K | ||||||||||||||
| Қайнау температурасы |
3785 K | ||||||||||||||
| Балқу жылуы |
11,3 кДж/моль | ||||||||||||||
| Булану жылуы |
331 кДж/моль | ||||||||||||||
| Молярлық жылусыйымдылық |
27,44 Дж/(K·моль) | ||||||||||||||
| Молярлық көлем | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Жай заттың кристаллдық торы | |||||||||||||||
| Тор құрылымы |
Алтыбұрышты | ||||||||||||||
| Тор параметрлері |
a=3,673 c=11,84 Å | ||||||||||||||
| c/a қатынас |
3,22 | ||||||||||||||
| Басқа да қасиеттері | |||||||||||||||
| Жылуөткізгіштік |
(300 K) 12,5 Вт/(м·К) | ||||||||||||||
| Юнг модульі |
α формасы: 37,3 ГПа | ||||||||||||||
| Жылжу модульі |
α формасы: 14,8 ГПа | ||||||||||||||
| Пуассон коэффициенті |
α формасы: 0,281 | ||||||||||||||
| Виккерс қаттылығы |
250–745 МПа | ||||||||||||||
| Бринеллий қаттылығы |
250–640 МПа | ||||||||||||||
| CAS нөмірі |
7440-10-0 | ||||||||||||||
Празеодим австрия химигі К.Ауэр фон Вельсбах ашқан (1885). Минералдары: монацит, бастнезит, лопарит. Кесек празеодим ақшыл, күміс түсті, таза күйінде иілгіш, оңай өңделеді, тығыздығы 6,78 г/см3, балқу температурасы 931 °С, қайнау температурасы 3510 °С. Тотығу дәрежесі +3, кейде +2, +4, 400 °С-та оттекте жанады (Pr2O3), қыздырғанда азотпен нитрид (PrN) түзеді.
Бөлме температурасында сутекті сіңіріп әр түрлі гидридтер (Pr(H)x) түзіп, HCl, HNO3, H2SO4-пен қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі. Таза празеодим хлоридін (PrCl3) электролиздеу арқылы алады. Празеодим және оның қосылыстары парамагнитті. Оларды шыны, фарфор бояуда, болаттың арнайы сорттарын алуда, т.б. қолданады.
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads