From Wikipedia, the free encyclopedia
Маса, ұзынмұрттылар (Nematocera) — қосқанаттылар отрядының бір тармағы. Мұртшалары ұзын, көп бунақты (7 — 65-ке дейін). Дернәсілінің бас капсуласы жақсы жетілген. Ересек түрі ұшып шығар алдында қуыршақ қабығын арқа жағынан бойлай сөгіп шығады.
Негізгі тұқымдастары:
Ұзын сирақты масалардың 1500-ге жуық түрі бар. ұзындығы 12 — 30 мм. Аяқтары жіңішке әрі ұзын. Ересек түрлері қоректенбейді. Дернәсілдері қара шірікпен, өсімдіктердің тамырымен, балдырлармен қоректенеді. Беріш М-лардың 4000-ға жуық түрі бар.
Ұзындығы 1 — 5 мм. Ересек түрлері көп өмір сүрмейді, қоректенбейді. Дернәсілдері құрт тәрізді, аяқтары болмайды, топырақта орман төсеніші мен шіріген сүректе тіршілік етеді, саңырауқұлақ мицелийін сору арқылы қоректенеді. Дернәсілдердің келтірген зардабынан (шығарған ферменттерінің әсерінен) өсімдіктің жапырақ, сабақ ұлпалары, қалыптан тыс ұлғайып өсіп, үстінде бұзғынша (галла) деп аталатын көптеген ісіктер пайда болады.
Негізгі өкілдері:
Олар — а. ш. дақылдарының зиянкестері. Қазақстан “Қызыл кітабына” 5 түрі тіркелген. Қансорғыш М-лардың 2500-ге жуық түрі бар. ұзындығы 8 мм-дей. Денесі және қанаттары қабыршақпен қапталған. Ауызы соруға бейімделген.
Аталықтары өсімдік шырынымен, аналықтары адамның және сүтқоректілердің қанымен қоректенеді. Дернәсілдері ақпайтын суларда жақсы дамиды. 4 рет түлейді. Адамға безгек плазмодиясының барлық түрін жұқтырады. Москиттер немесе үнсіз М-лар туысының 130-дан аса түрі бар. ұзындығы 1,3 — 3,5 мм. Денесі түкпен қапталған. Ересек түрлері сүтқоректілер індерінде, адамның мекен-жайын, ал дернәсілдері органик. қалдықтарға бай жерлерде тіршілік етеді. Сондай-ақ олар лейшманиоз ауруын таратушылар болып табылады.[1]
Дәуітбаева К.Ә., Омыртқасыздар зоологиясы, ІV бөлім, А., 2000; Шарова И.Х., Зоология беспозвоночных, М., 2004. Қ. Көшкімбаев
«Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
