Qıtayda bilimlendiriw, birinshi náwbette, Bilimlendiriw ministirligine qaraslı mámleketlik tálim sisteması tárepinen basqarıladı.Barlıq puqaralar húkimet tárepinen finanslastırılatuǵın toǵız jıllıq májburiy tálim dep atalıwshı mektepte keminde toǵız jıl oqıwı kerek. Májburiy tálim altı jıllıq baslawısh tálimdi óz ishine aladı, ádette bul basqısh altı jastan baslanıp, on eki jasta tawsıladı[1], onnan keyin úsh jıllıq orta bilim beriw. Kóp adamlar orta mektepti orta mekteptiń pútkil 6 jılı dep oylasadı, lekin bul tek birinshi 3 jıl. Orta bilim beriwden keyin úsh jıllıq orta mektep dawam etedi, onıń aqırında orta bilim beriw tawsıladı.Qıtayda tálim sistemasın tártipke salıwshı nızamlar arasında «Ilimiy dárejeler tuwrısındaǵı nızam»,« Májburiy tálim tuwrısındaǵı nızam», «Oqıtıwshılar tuwrısındaǵı nızam», «Tálim tuwrısındaǵı nızam», «Kásip-óner tálimi tuwrısındaǵı nızam» hám «Joqarı tálim tuwrısında»ǵı nızamlar bar.
2017-jılda Bilimlendiriw ministirligi májburiy tálimge kiretuǵın oqıwshılar sanı 1,5611 millionǵa asqanın xabarladı.1985-jılda húkimet salıqtan finanslastırılatuǵın joqarı tálimdi biykar etti jáne universitet abituriyentlerinen akademiyalıq múmkinshiliklerinen kelip shıqqan halda stipendiya alıw ushın básekilesiwdi talap etti. 1980-jıllardıń basında húkimet birinshi menshikli joqarı tálim shólkemin shólkemlestiriwge ruxsat berdi, usınıń menen 1995-jıldan 2005-jılǵa shekem bakalavr hám doktorlıq dárejesine iye bolǵanlar sanın asırdı.
2003-jılda Qıtaydıń oraylıq hám jergilikli húkimetleri 725 000 professor hám 11 million student penen birge 1552 joqarı oqıw orınların (kolledjler jáne universitetler) qollap -quwatladı.Double First Class Universitet rejesinde 140 milliy gilt universitetler bar bolıp, olar Qıtay universitetleriniń elita toparınıń bir bólegi esaplanadı. Qıtaydıń ilimiy-izertlew hám islenbelerge kirgizgen qarjı 1999-jıldan berli jılına 20 procentke asıp, 2011-jılda 100 milliard dollardan astı. 2006-jılda Qıtay universitetlerin pán hám injenerlik baǵdarı boyınsha 1, 5 million student tamamlaǵan. 2008-jılǵa kelip, Qıtay belgili xalıqaralıq jurnallarda 184 080 dana maqala baspadan shıǵardı, bul 1996-jılǵa salıstırǵanda 7 márte kóp bolıp tabıladı[2]. 2017-jılda Qıtay eń kóp ilimiy baspalar sanı boyınsha AQShtı artta qaldırdı[3]. 2021-jılda Qıtayda 3012 universitet hám kolledjler[4] hám 140 eń elita Double First Class universitetleri Qıtaydaǵı barlıq joqarı tálim mákemeleriniń shama menen 4, 6 %n quradı.
Qıtay, sonıń menen birge, xalıqaralıq studentler ushın eń jaqsı jónelis bolıp kelgen hám 2013-jıl jaǵdayına kóre, Qıtay xalıqaralıq studentler ushın Aziyadaǵı eń ataqlı mámleket bolǵan hám dúnya mámleketleri arasında úshinshi orındı iyelegen[5]. Qıtay házirde anglofon Afrikalıq studentler ushın global kólemde jetekshi jer[6] hám dúnyadaǵı ekinshi eń úlken xalıqaralıq studentlerdi kútedi[7][8].2020-jılǵı Jáhán universitetleriniń akademiyalıq reytinginde 200 dana jáhánniń eń jaqsı 200 diziminde Qıtaydıń 22 universiteti bar edi, ulıwma wákillik boyınsha tek Qospa Shtatlardan arqada[9].
Shanxay, Pekin, Jiangsu hám Chjejiang xalıqaralıq studentlerdi bahalaw programmasında barlıq basqa tálim sistemalarınan ústin bolǵan bolsa da[10], Qıtaydıń tálim sisteması óziniń eslep qalıwı hám testlerge tayarlanıwǵa pát bergeni ushın sın pikir etilgen. Biraq PISA wákili Andreas Shleyxerdiń aytıwına qaraǵanda,Qıtay eslep úyreniwden uzaqlasqan[11].Shleyxerdiń sózlerine kóre, Rossiya jaqsı iske tiykarlanǵan bahalawda jaqsı nátiyjelerge jetip atır, biraq PISAda emes, Qıtay bolsa estelik hám keńlew bahalawda jaqsı nátiyjelerge jetip atır[12].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
