From Wikipedia, the free encyclopedia
Informatikada maǵlıwmatlar strukturası (ingl. data structure) - bul maǵlıwmatlardı shólkemlestiriw hám ádette maǵlıwmatlarǵa ónimli kiriw ushın tańlanatuǵın saqlaw formatı bolıp tabıladı.[1][2] Anıǵıraq aytqanda, maǵlıwmatlar strukturası - bul maǵlıwmatlar mánislerin, olardıń arasındaǵı qatnaslardıń hám maǵlıwmatlarǵa qollanıwǵa bolatuǵın funkciyalardıń yamasa operaciyalardıń jıynaǵı,[3] yaǵnıy bul maǵlıwmatlar tuwralı algebralıq struktura.
Maǵlıwmatlar strukturaları abstrakt maǵlıwmatlar tipleriniń (ingl. ADT - abstract data types) tiykarı retinde xızmet etedi. Abstrakt maǵlıwmatlar tipiniń logikalıq formasın anıqlaydı. Maǵlıwmatlar strukturası maǵlıwmatlar tipiniń fizikalıq formasın ámelge asıradı.[4]
Maǵlıwmatlar strukturalarınıń hár túrli tipleri qosımshalardıń hár túrli túrlerine sáykes keledi, al ayırımları anıq wazıypalarǵa joqarı qánigelestirilgen. Mısalı, relyaciyalıq maǵlıwmatlar bazaları maǵlıwmatlardı izlew ushın ádette B-terek indekslerin paydalanadı, al kompilyatordı ámelge asırıw ádette indentifikatorlardı izlew ushın xesh kestelerin paydalanadı.[5]
Maǵlıwmatlar strukturaları úlken maǵlıwmatlar bazaları hám internetti indekslew xızmetleri sıyaqlı paydalanıw ushın maǵlıwmatlardıń úlken kólemin ónimli basqarıw quralın támiyinleydi. Ádette, ónimli maǵlıwmatlar strukturaları ónimli algoritmlerdi proektlestiriwdiń gilti bolıp tabıladı. Ayırım formal proektlestiriw metodları menen programmalastırıw tilleri programmalıq támiynattı proektlestiriwdegi tiykarǵı shólkemlestiriwshi faktor retinde algoritmlerge emes, al maǵlıwmatlar strukturasına ayrıqsha itibar qaratadı. Maǵlıwmatlar strukturaları tiykarǵı yadta da, qosımsha yadta da saqlanǵan informaciyanı saqlawdı hám izlewdi shólkemlestiriw ushın paydalanılıwı múmkin.[6]
Maǵlıwmatlar strukturaların hár túrli programmalastırıw tilleri menen usılların qollanıw arqalı ámelge asırıwǵa boladı, biraq olardıń barlıǵı maǵlıwmatlardı ónimli shólkemlestiriw hám saqlawdıń ulıwma maqsetin bólisedi.[7] Maǵlıwmatlar strukturaları ádette, kompyuterdiń yadınıń qálegen ornınan maǵlıwmatlardı alıw hám saqlaw uqıplıǵına tiykarlanadı, kórsetkish arqalı belgilenedi - yad adresin bildiretuǵın bit qatarı, onı ózi yadta saqlawǵa hám programma menen basqarıwǵa boladı. Solay etip, massiv penen jazıw maǵlıwmatlar strukturaları arifmetikalıq ámeller menen maǵlıwmatlar elementleriniń adreslerin esaplawǵa tiykarlanǵan, al baylanıstırılǵan maǵlıwmatlar strukturaları strukturanıń ózinde maǵlıwmatlar elementleriniń adreslerin saqlawǵa tiykarlanǵan. Maǵlıwmatlardıń dúzilisine bul usıl algoritmlerdiń ónimliligi menen kólemine tereń tásir etedi. Mısalı, massivlerdegi yadtı qatar bólistiriw tez kiriwdi hám ózgertiw háreketin jeńilletedi, bul maǵlıwmatlardı retli qayta islew scenariylerinde optimallastırılǵan ónimlilikke ákeledi.[8]
Maǵlıwmatlar strukturasın ámelge asırıw ádette sol strukturanıń úlgilerin jaratatuǵın hám basqaratuǵın proceduralar jıynaǵın jazıwdı talap etedi. Maǵlıwmatlar strukturasınıń ónimliligin sol operaciyalardan bólek analizlew (tallaw) múmkin emes. Bul baqlaw abstrakt maǵlıwmatlar tipiniń teoriyalıq koncepciyasın, olarda orınlanatuǵın operaciyalar menen tikkeley bolmaǵan maǵlıwmatlar strukturasın hám sol operaciyalardıń matematikalıq qásiyetlerin (olardıń keńislik penen waqıt bahasın qosqanda) xoshametleydi.[9]
Ádette ápiwayı maǵlıwmatlar tiplerine tiykarlanǵan maǵlıwmatlar strukturalarınıń kóplegen túrleri bar. Belgili mısallar:[10]
Kóplegen assembler tillerinde hám BCPL (ingl. Basic Combined Programming Language - tiykarǵı biriktirilgen programmalastırıw tili) sıyaqlı ayırım tómen dárejeli tillerde maǵlıwmatlar strukturaları ushın ornatılǵan qollap-quwatlaw joq. Ekinshi jaǵınan, kóplegen joqarı dárejeli programmalastırıw tillerinde hám MASM sıyaqlı ayırım joqarı dárejeli assembler tillerinde jazıwlar menen massivler sıyaqlı belgili bir maǵlıwmatlar strukturası ushın arnawlı sintaksis yamasa basqa ornatılǵan qollaw bar. Mısalı, C (BCPL-diń tikkeley áwladı) hám Paskal tilleri vektorlardan (bir ólshemli massivler) hám kóp ólshemli massivlerden basqa sáykesinshe strukturalar menen jazıwlardı qollaydı.[12][13]
Kóplegen programmalastırıw tillerinde maǵlıwmatlar strukturasın ámelge asırıwdı hár túrli baǵdarlamalar menen qayta paydalanıwǵa imkaniyat beretuǵın kitapxana mexanizminiń qanday da bir túri bar. Házirgi tiller ádette eń kóp tarqalǵan maǵlıwmatlar strukturaların ámelge asıratuǵın standart kitapxanalar menen birge keledi. Mısallar C++ te standart shablonlar kitapxanası, Java kollekciyaları sheńberi hám Microsoft .NET Framework bolıp tabıladı.
Házirgi tillerde de ulıwma modullik programmalastırıwdı, kitapxana moduliniń interfeysi menen onı ámelge asırıwdı ajıratıwdı qollaydı. Ayırımlar klientlerge ámelge asırıw maǵlıwmatların jasırıwǵa imkaniyat beretuǵın anıq emes maǵlıwmatlar túrlerin usınadı. C++, Java hám Smalltalk sıyaqlı obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw tilleri ádette usı maqset ushın klaslardı paydalanadı..
Kóplegen belgili maǵlıwmatlar strukturalarında bir neshe esaplaw aǵımlarına maǵlıwmatlar strukturasınıń bir anıq versiyasına bir waqıtta kiriwge imkaniyat beretuǵın versiyaları bar.[14]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.