ნიტრომეთანი

ნიტრომეთანი — ორგანული ნივთიერება ქიმიური ფორმულით ${\displaystyle {\ce {CH3NO2}}}$. არის უმარტივესი ორგანული ნიტრონაერთი, მწარე ნუშის სუნის მქონე უფერული სითხე. გამოიყენება გამხსნელად, არომატული ნახშირწყალბადების ექსტრაქციისათვის, ქლორპიკრინის,^[5] ფარმაცევტული საშუალებების, პესტიციდების, ასაფეთქებელი ნივთიერებების, ბოჭკოების და საიზოლაციო მასალების დასამზადებლად^[6]. მას ასევე იყენებენ როგორც საწვავის დანამატს.

ნიტრომეთანი
ზოგადი
სისტემური სახელწოდება	ნიტრომეთანი[1]
ტრადიციული სახელწოდება	ნიტროკარბოლი
ქიმიური ფორმულა	${\displaystyle {\ce {CH3NO2}}}$
მოლური მასა	61.04 გ/მოლი
ფიზიკური თვისებები
სიმკვრივე	1.1371(20 °C)[2] გ/სმ³
თერმული თვისებები
დნობის ტემპერატურა	−28.7[2] °C
დუღილის ტემპერატურა	101.2[2] °C
ქიმიური თვისებები
pKa	17.2[3]
სტრუქტურა
დიპოლური მომენტი	3.46[4] დ

დუღილის ტემპერატურა 101,2°C, სიმკვრივე 1138 კგ/მ³ (20°C); წყალში იხსნება; ერევა ჩვეულებრივ ორგანულ გამხსნელებს (პარაფინების გარდა), წყალთან წარმოქმნის აზეოტროპულ ნარევს (t_დუღ 83,6°C, 76,4% ნიტრომეთანი).^[5]

მიღება

ინდუსტრიული მეთოდი

• ნიტრომეთანი ინდუსტრიულად იწარმოება აირად ფაზაში მყოფი პროპანისა და აზოტმჟავასგან 350–450 °C-ის პირობებში. ეს ეგზოთერმული რეაქცია წარმოქმნის ოთხ ინდუსტრიულად მნიშვნელოვან ნიტროალკანს: ნიტრომეთანს, ნიტროეთანს, 1-ნიტროპროპანს და 2-ნიტროპროპანს.^[6]

ლაბორატორიული მეთოდი

• ლაბორატორიაში ნიტრომეთანის მიღება ხდება ნატრიუმის ქლორაცეტატის და ნატრიუმის ნიტრიტის ურთიერთქმედებით ხსნარში.^[7]

ClCH₂COONa + NaNO₂ + H₂O → CH₃NO₂ + NaCl + NaHCO₃

სქოლიო

1. (2014) „Front Matter“, Nomenclature of Organic Chemistry : IUPAC Recommendations and Preferred Names 2013 (Blue Book). Cambridge: The Royal Society of Chemistry, გვ. 662. DOI:10.1039/9781849733069-FP001. ISBN 978-0-85404-182-4.
2. Haynes, p. 3.414
3. Reich, Hans. Bordwell pKa table: "Nitroalkanes". ციტირების თარიღი: 17 January 2016.
4. Haynes, p. 15.19
5. ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 7, თბ., 1984. — გვ. 445.
6. Markofsky, S. B. (2000). „Nitro Compounds, Aliphatic“. Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH. doi:10.1002/14356007.a17_401.pub2. ISBN 978-3527306732.
7. Whitmore, F. C.; Whitmore, M. G. (1941). "Nitromethane". Organic Syntheses.; Collective Volume, 1, p. 401

პორტალი ქიმია