იავური მარტორქა

იავური მარტორქა (ლათ. Rhinoceros sondaicus) — ერთ-ერთი უიშვიათესი მარტორქისებრთა ოჯახის ხუთი, დღემდე შემორჩენილი სახეობიდან. მიეკუთვნება იმავე გვარს, რასაც ინდური მარტორქა. მისი საშუალო სიგრძეა 3,1-3,2 მეტრი, ხოლო სიმაღლე 1,4-1,7 მეტრი. რქების სიგრძე დაახლოებით 25 სმ-ია. რქები აქვთ მხოლოდ ზრდასრულ მამალ ინდივიდებს, დედლებს რქები საერთოდ არ აქვთ. დიდი ზომის ძუძუმწოვრებში ყველაზე იშვიათია.^[3]

იავური მარტორქა
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  ცხოველები ტიპი:  ქორდიანები ქვეტიპი:  ხერხემლიანები კლასი:  ძუძუმწოვრები რიგი:  კენტჩლიქოსნები ოჯახი:  მარტორქისებრნი გვარი:  მარტორქა სახეობა:  იავური მარტორქა
ლათინური სახელი
Rhinoceros sondaicus (Desmarest, 1822)[1]
დაცვის სტატუსი
კრიტიკულ საფრთხეში მყოფი IUCN 3.1 Critically Endangered : 19495
გავრცელება
გავრცელების არეალი[2]
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში ITIS   625004 NCBI   102233 EOL   328342 FW   197767

ერთ დროს ეს მარტორქა გავრცელებული იყო მთელ სამხრეთ აღმოსავლეთ აზიაში, სუმატრაზე და იავაზე. ახლა კი ცნობილია მხოლოდ ერთი პოპულაცია უჯუნგ-კულონის ეროვნულ პარკში, რომლის შემადგენელ ინდივიდთა საერთო რაოდენობა 60-მდეა. მეორე პოპულაცია ვიეტნამში განადგურდა 2011 წელს. მისი გადაშენების კრიტიკულ საფრთხემდე მიყვანა გამოიწვია ბრაკონიერთა უზომო ნადირობამ, ძირითადად მისი რქის გამო (1 კგ-ის ფასი შავ ბაზარზე $30 000-ია).^[3] მას შემდეგ, რაც ევროპელთა რაოდენობა გაიზარდა იავური მარტორქის გავრცელების რაიონებში, გაიზარდა მასზე სანადავლო ნადირობა. ჰაბიტატის დაკარგვამ, განსაკუთრებით კი ვიეტნამის ომის დროს, ხელი შეუწყო როგორც რაოდენობრივ შემცირებას, ისე ხელახლა აღდგენის შენელებას.^[4] შემორჩენილი ინდივიდები მაინც საფრთხის ქვეშ იმყოფებიან მიუხედავად იმისა, რომ ეროვნული დაცვის ქვეშ იმყოფებიან, რადგან არსებობს ბრაკონიერობის, დაავადებების და სხვ. რისკები.

იავური მარტორქა ველურ ბუნებაში დაახლოებით 30-45 წელს ცოცხლობს. იგი ბინადრობს ბარის წვიმიან ტყეებში. იავური მარტორქები მარტოხელა ცხოვრებას ეწევიან, გარდა შეჯვარების სეზონისა და ახალშობილის აღზრდის დროს. ადამიანს თავს მხოლოდ მაშინ ესხმიან, როდესაც საფრთხეს გრძნობენ. 2011 წელს ფოტოხაფანგით დააფიქსირეს დედალი, მამალი და ახალშობილი მარტორქა, რაც იმას მოწმობს, რომ ჯერ კიდევ შესაძლებელია ამ სახეობის გადარჩენა. მოგვიანებით ფოტოზე აღბეჭდეს კიდევ 35 ინდივიდი.

ლიტერატურა

• კ. მაგკი, ჯ. მაკეი, „ცხოველები“, გვ. 76. თბ. 2009.

რესურსები ინტერნეტში

• იავური მარტორქა — Rhinoceros sondaicus
• იავური მარტორქა — Rhinoceros sondaicus დაარქივებული 2011-01-20 საიტზე Wayback Machine.

სქოლიო

1. Rookmaaker, L.C. (1982). „The type locality of the Javan Rhinoceros (Rhinoceros sondaicus Desmarest, 1822)“ (PDF). Zeitschrift für Saugetierkunde. 47 (6): 381–382.
2. Map derived from range map in Foose and Van Strien (1997). This map does not include the possible population in Borneo described by Cranbook and Piper (2007).
3. Dinerstein, Eric (2003). The Return of the Unicorns; The Natural History and Conservation of the Greater One-Horned Rhinoceros. New York: Columbia University Press. ISBN 0-231-08450-1.
4. Santiapillai, C. (1992). „Javan rhinoceros in Vietnam“. Pachyderm. 15: 25–27.