დეიტრონი

დეიტრონი, დეიტონი (ძვ. ბერძნ. δεύτερον [deuteron] — „მეორე“; აღნიშვნა: ${\displaystyle {\ce {^2H}}}$, ${\displaystyle {\ce {D}}}$ ან ${\displaystyle {\ce {d}}}$) — წყალბადის იზოტოპის — დეიტერიუმის ატომის ბირთვი, რომლის მასური რიცხვი A=2. შეიცავს 2 ნუკლონს (1 პროტონსა და 1 ნეიტრონს). დეიტრონის მასა (${\displaystyle m_{d}}$) ტოლია 6973334358377240000♠3.3435837724(10)×10⁻²⁷ კგ^[5], ნუკლონების ბმის ენერგია 2.22452 +/- 0.00010 მეგევ, სპინი 1 (${\displaystyle \hbar }$ ერთეულებით), მაგნიტური მომენტი (2.738 +/- 0.014) × 10^-27 სმ². დეიტრონის რადიუსია 6985212799000000000♠2.12799(74)×10⁻¹⁵ მ^[11][17].

დეიტრონი ${\displaystyle (^{2}H,D}$ ან ${\displaystyle d)}$
დეიტრონის სტრუქტურა
იზოტოპის ბირთვი	დეიტერიუმი
ქიმიური ელემენტი	წყალბადი
შედგება	1 პროტონი და 1 ნეიტრონი
მასური რიცხვი	2
ოჯახი	ბოზონი
g ფაქტორი, ${\displaystyle g_{d}}$
6999857438233800000♠0.8574382338(22)[1]
მაგნიტური მომენტი, ${\displaystyle \mu _{d}}$
6973433073509400000♠4.330735094(11)×10−27 ჯ/ტლ[2]
მაგნიტური მომენტის ფარდობა ბორის მაგნეტონთან, ${\displaystyle \mu _{d}/\mu _{B}}$
6996466975457000000♠4.669754570(12)×10−4[3]
მაგნიტური მომენტის ფარდობა ბირთვულ მაგნეტონთან, ${\displaystyle \mu _{d}/\mu _{N}}$
6999857438233800000♠0.8574382338(22)[4]
მასა, ${\displaystyle m_{d}}$
6973334358377240000♠3.3435837724(10)×10−27 კგ[5] 7000201355321274500♠2.013553212745(40) მ.ა.ე.[6]
მასის ენერგეტიკული ეკვივალენტი, ${\displaystyle m_{d}c^{2}}$
6990300506323102000♠3.00506323102(91)×10−10 ჯ[7] 7003187561294257000♠1875.61294257(57) მევ[8]
მოლური მასა, ${\displaystyle M(d),M_{d}}$
6997201355321205000♠2.01355321205(61)×10−3 კგ/მოლ[9]
ფარდობითი ატომური მასა, ${\displaystyle A_{r}(d)}$
7000201355321274500♠2.013553212745(40)[10]
rms charge radius, ${\displaystyle r_{d}}$
6985212799000000000♠2.12799(74)×10−15 მ[11]
დეიტრონ-ელექტრონის მაგნიტური მომენტების ფარდობა, ${\displaystyle \mu _{d}/\mu _{e}^{-}}$
3003533565444900000♠−4.664345551(12)×10−4[12]
დეიტრონ-ელექტრონის მასების ფარდობა, ${\displaystyle m_{d}/m_{e}}$
7003367048296788000♠3670.48296788(13)[13]
დეიტრონ-ნეიტრონის მაგნიტური მომენტების ფარდობა, ${\displaystyle \mu _{d}/\mu _{n}}$
3000551793470000000♠−0.44820653(11)[14]
დეიტრონ-პროტონის მაგნიტური მომენტების ფარდობა, ${\displaystyle \mu _{d}/\mu _{p}}$
6999307012209390000♠0.30701220939(79)[15]
დეიტრონ-პროტონის მასების ფარდობა, ${\displaystyle m_{d}/m_{e}}$
7000199900750139000♠1.99900750139(11)[16]
კვანტური რიცხვები
სიცოცხლის ხანგრძლივობა	სტაბილური
შინაგანი ჯერადობა	+1
ჯერადობა	+
ელექტრული მუხტი	1
სპინი	1
იზოტოპური სპინი	0
ჰიპერმუხტი	2
დეიტრონი ვიკისაწყობში

რადგან დეიტრონი მარტივი ბირთვია, მისი თვისებების შესწავლამ საშუალება მოგვცა შეგვეფასებინა ბირთვული ძალების მოქმედების რადიუსი და დაგვედგინა, რომ ნეიტრონისა და პროტონის ურთიერთქმედებას არაცენტრალური ხასიათი აქვს და დამოკიდებულია მათი სპინების ურთიერთორიენტაციაზე. დეიტრონში ნუკლონთა სპინები პარალელურია. პროტონბისაგან განსხვავებით, დეიტრონი სუსტად შთანთქავს ნეიტრონებს და ამავე დროს, დეიტრონისა და ნეიტრონის მასათა სიახლოვის გამო, კარგად ანელებს მათ. დეიტრონებს ფართოდ იყენებენ ექსპერიმენტულ ბირთვულ ფიზიკაში როგორც დამბომბავ ნაწილაკებს და როგორც სამიზნებელს (ბირთვული რეაქციების გამოკვლევისას).

იხილეთ აგრეთვე

• პროტონი
• ტრიტონი

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 3, თბ., 1978. — გვ. 441.

რესურსები ინტერნეტში

• deuteron

სქოლიო

1. deuteron g factor. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
2. deuteron magnetic moment. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
3. deuteron magnetic moment to Bohr magneton ratio. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
4. deuteron magnetic moment to nuclear magneton ratio. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
5. deuteron mass. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
6. deuteron mass in u. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
7. deuteron mass energy equivalent. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
8. deuteron mass energy equivalent in MeV. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
9. deuteron molar mass. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
10. deuteron relative atomic mass. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
11. deuteron rms charge radius. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
12. deuteron-electron magnetic moment ratio. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
13. deuteron-electron mass ratio. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
14. deuteron-neutron magnetic moment ratio. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
15. deuteron-proton magnetic moment ratio. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
16. deuteron-proton mass ratio. აშშ-ის სტანდარტებისა და ტექნოლოგიის ნაციოანლური ინსტიტუტი. ციტირების თარიღი: 2023-10-23
17. Pohl R, Nez F, Fernandes LM, Amaro FD, Biraben F, Cardoso JM, et al. (The CREMA Collaboration) (August 2016). „Laser spectroscopy of muonic deuterium“. Science. 353 (6300): 669–673. Bibcode:2016Sci...353..669P. doi:10.1126/science.aaf2468. hdl:10316/80061. PMID 27516595. S2CID 206647315.