აბოლჰასან ბანისადრი
ირანის პირველი პრეზიდენტი From Wikipedia, the free encyclopedia
ირანის პირველი პრეზიდენტი From Wikipedia, the free encyclopedia
აბოლჰასან ბანისადრი (სპარს. سیدابوالحسن بنیصدر; დ. 22 მარტი, 1933 —— გ. 9 ოქტომბერი, 2021) — ირანელი სახელმწიფო მოღვაწე, ირანის 1979 წლის ისლამური რევოლუციის შემდეგ ქვეყნის პირველი დემოკრატიულად არჩეული პრეზიდენტი (1980-1981 წწ.).
| აბოლჰასან ბანისადრი | |
 | |
| ირანის პრეზიდენტი | |
|---|---|
| თანამდებობაზე ყოფნის დრო | |
| 4 თებერვალი, 1980 – 21 ივნისი, 1981 | |
| წინამორბედი | თანამდებობა დაარსდა |
| მემკვიდრე | მოჰამედ ალი რაჯაი |
| დაბადებული | 22 მარტი, 1933 ჰამადანი, სპარსეთი |
| გარდაცვლილი | 9 ოქტომბერი, 2021 (88 წლის) პარიზი, საფრანგეთი |
| პოლიტიკური პარტია | უპარტიო |
| მეუღლე | ოზრა ჰოსეინი |
| რელიგია | შიიტური ისლამი |
| ხელმოწერა |  |
დაიბადა დასავლეთ ირანში ჰამადანის პროვინციაში[1] და არის ცნობილი აიათოლა საიედ ნასრულ ბანისადრის შვილი. სწავლობდა დედაქალაქის ისლამურ სკოლაში. დაამთავრა თეირანის უნივერსიტეტის ჯერ თეოლოგიური, ხოლო შემდეგ იურიდიული ფაკულტეტები. სოციოლოგიურ ინსტიტუტში დაკავებული იყო სამეცნიერო-კვლევითი მუშაობით ეკონომიკის სფეროში.
მან პოლიტიკური საქმიანობა დაიწყო ხელმოწერების შეგროვებით, რომლის მიხედვითაც ითხოვდნენ ნავთობის წარმოების ნაციონალიზაციას. 1960 წელს გაწევრიანდა ანტიშაჰისტური სტუდენტური გაერთიანების რიგებში. ორჯერ იჯდა ციხეში ანტისამთავრობო გამოსვლებში მონაწილეობისათვის და დაიჭრა 1963 წლის ამბების დროს. 1964 წელს გაიქცა საფრანგეთში, სადაც შეუერთდა დევნილობაში მყოფ ისლამურ ოპოზიციას, რომელსაც სათავეში ედგა აიათოლა ჰომეინი და შევიდა მისი უახლოესი მრჩევლების „ოთხეულის“ შემადგენლობაში (აბას ამირ-ენტეზამი, სადეკ გოთბზადე და იბრაჰიმ იაზდი). სწავლობდა და ასწავლიდა საფრანგეთში 17 წლის განმავლობაში, სორბონის უნივერსიტეტში მიიღო დოქტორის ხარისხი. პროფესორის ხარისხით კითხულობდა ლექციებს განვითარებადი ქვეყნების ეკონომიკაში.
ირანში დაბრუნდა აიათოლა ჰომეინთან ერთად 1979 წლის თებერვალში და შევიდა ისლამური რევოლუციური საბჭოს შემადგენლობაში. ირანის გარდამავალი მთავრობის რიგებში დაინიშნა ჯერ მოადგილედ, ხოლო 1979 წლის 6 ნოემბერს ეკონომიკისა და ფინანსების მინისტრად, რამდენიმე კვირის განმავლობაში ამავდროულად იყო საგარეო საქმეთა მინისტრიც. აირჩიეს ექსპერტთა საბჭოს წევრად, რომლებსაც ევალებოდათ ქვეყნის ახალი კონსტიტუციის პროექტის მიღება.
1980 წლის 25 იანვარს აირჩიეს ქვეყნის პირველ პრეზიდენტად ოთხწლიანი ვადით, არჩევნებში მიიღო ამომრჩეველთა ხმების 76,5 %. 4 თებერვალს ოფიციალურად დაიკავა პრეზიდენტის თანამდებობა. ჰომეინი გახდა ქვეყნის უზენაესი მმართველი, რომელსაც ნებისმიერ დროს ჰქონდა უფლება თანამდებობიდან გადაეყენებინა პრეზიდენტი ბანისადრი. პრეზიდენტის ინაუგურაცია გაიმართა ჰოსპიტალში, სადაც გულის შეტევის გამო იწვა აიათოლა ჰომეინი.
ბანისადრი არ იყო სასულიერო პირთა წარმომადგენელი. ხომეინი ამტკიცებდა, რომ ისლამურმა სასულიერო პირებმა არ უნდა დაიკავონ ყველა თანამდებობა მთავრობაში და რევოლუციის დროს იგი მხარს უჭერდა ბანისადრს, მაგრამ მალევე მათ შორის ურთიერთობა გაფუჭდა. უზენაესმა მმართველმა ბანისადრი დაადანაშაულა ირან-ერაყის ომის დროს ჯარების ადეკვატურად ხელმძღვანელობის შეუძლებლობის გამო და გამოიყენა უზენაესი მეთაურის უფლებამოსილება, თანამდებობიდან გადააყენა პრეზიდენტი.
1981 წლის 21 ივნისს მეჯლისმა ბანისადრი იმპიჩმენტის წესით გადააყენა „ისლამურ სასულიერო პირებთან დაპირისპირების გამო“. 21-22 ივნისის ღამეს ისლამის რევოლუციის მცველთა კორპუსმა (ელიტური ირანული სამხედრო-პოლიტიკური ფორმირება) მოახდინა პრეზიდენტის სახლისა და რეზიდენციის ბლოკირება და დააპატიმრა უდიდესი გაზეთის რედაქტორი. 22 ივნისის დილით აიათოლამ ხელი მოაწერა პრეზიდენტის გათავისუფლების ბრძანებას. 29 ივლისს ბანისადრი ირანელი ხალხის მოჯაჰედების ორგანიზაციის მეთაურ მასუდ რაჯავისთან ერთად ქვეყნიდან საფრანგეთში გაიქცა. ბანისადრი დღემდე საფრანგეთში ცხოვრობს და ეწევა საზოგადოებრივ მოღვაწეობას, წერს სტატიებს ირანზე და გამოდის ისლამური რეჟიმისა და მათი ლიდერების წინააღმდეგ.
1991 წელს გამოსცა წიგნი „ჩემი საუბრის დრო: ირანი, რევოლუცია და აშშ-ის საიდუმლო საქმეები“[2], სადაც საუბრობს იმ გეგმაზე თუ როგორ სურდა ჰენრი კისინჯერს შეექმნა პალესტინის სახელმწიფო ხუზისტანის ოსტანის ტერიტორიაზე. ასევე ზბიგნევ ბზეჟინსკისა და სადამ ჰუსეინის საიდუმლო მოლაპარაკებებზე ირან-ერაყის ომის წინ.
ხანგრძლივი ავადმყოფობის შემდეგ გარდაიცვალა 2021 წლის 9 ოქტომბერს პარიზში, 88 წლის ასაკში.[3][4][5]
