გმირი ქალაქები

გმირი ქალაქები (რუს. город-герой, gorod-geroy, უკრ. місто-герой, misto-heroy, ბელარ. горад-герой, horad-heroy) — საბჭოთა უმაღლესი საპატიო წოდება, რომელიც მიკუთვნებული აქვს სსრკ-ის 12 ქალაქს, მეორე მსოფლიო ომში გამოჩენილი გმირული თავდაცვისთვის.^[1] მათ გარდა, ბრესტის ციხესიმაგრესაც აქვს მინიჭებული გმირი ციხესიმაგრის წოდება. ამჟამად, ამ ცამეტიდან ოთხი უკრაინის, მინსკი და ბრესტის ციხესიმაგრე — ბელარუსის, ხოლო დანარჩენი კი რუსეთის ტერიტორიაზე მდებარეობს.

გმირი ქალაქის — ლენინგრადის ობელისკი, ამბოხებულთა მოედანი, სანქტ-პეტერბურგი

ისტორია

პირველი ქალაქები, რომელთაც გმირი ქალაქების წოდება მიიღეს, იყვნენ: ლენინგრადი, სტალინგრადი, სევასტოპოლი და ოდესა. მათ ეს წოდება უმაღლესმა მთავარსარდალმა იოსებ სტალინმა მიანიჭა 1945 წლის 1 მაისს.^[2] კიევს ეს წოდება სსრკ-ის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის გადაწყვეტილებით 1961 წლის 21 ივნისს მიენიჭა.^[3] საპატიო წოდება „გმირი ქალაქი“ მიიღეს 1965 წლის 8 მაისს, მას შემდეგ რაც, უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმმა, თავისივე ბრძანების საფუძველზე, დაამტკიცა დებულება უმაღლესი ხარისხის წოდების — გმირი ქალაქის მიღების თაობაზე.^[4] ამავე დღეს ლენინგრადს, ვოლგოგრადს, სევასტოპოლს, ოდესას, კიევს, მოსკოვსა და ბრესტის ციხესიმაგრეს გადაეცათ „ოქროს ვარსკვლავის“ მედლები, ასევე მოსკოვს გმირი ქალაქის, ხოლო ბრესტის ციხესიმაგრეს გმირი ციხესიმაგრის წოდება მიენიჭათ.

დებულებაში წოდების შესახებ წერია:

„1. წარჩინების უმაღლესი ხარისხი — გმირი ქალაქის წოდება ენიჭებათ საბჭოთა კავშირის ქალაქებს, რომლებმაც დიდ სამამულო ომში გამოიჩინეს მასობრივი გმირობა და სიმამაცე სამშობლოს დაცვისათვის. <…> 3. ქალაქი, რომელსაც მიენიჭება წარჩინების უმაღლესი ხარისხი — გმირი ქალაქის წოდება: ა) გადაეცემა სსრკ-ის უმაღლესი ჯილდო — ლენინის ორდენი და ოქროს ვარსკვლავი; ბ) სსრკ-ის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის გადასცემს სიგელს. <…> 6. გმირი ქალაქის დროშაზე უნდა იქნეს გამოსახული ლენინის ორდენი და ოქროს ვარსკვლავი. <…> 7. გმირ ქალაქში უნდა აღიმართოს ობელისკი ლენინის ორდენისა და ოქროს ვარსკვლავის გამოსახულების, ასევე მასზე უნდა იქნეს დაწერილი სსრკ-ის უმაღლესი საბჭოს პრეზიდიუმის ბრძანების ტექსტი. “

(წარჩინების უმაღლესი ხარისხის დებულება — გმირი ქალაქის წოდება (ტექსტი) )

გმირი ქალაქები და გმირი ციხესიმაგრე

№	ქვეყანა	გმირი ქალაქი	წოდების მინიჭების თარიღი
1	რუსეთი	ლენინგრადი (თანამედროვე სანქტ-პეტერბურგი)	8 მაისი, 1965
2	უკრაინა	ოდესა	8 მაისი, 1965
3	უკრაინა	სევასტოპოლი	8 მაისი, 1965
4	რუსეთი	ვოლგოგრადი (1961 წლამდე სტალინგრადი)	8 მაისი, 1965
5	უკრაინა	კიევი	8 მაისი, 1965
6	ბელარუსი	ბრესტის ციხესიმაგრე (გმირი ციხესიმაგრე)	8 მაისი, 1965[5]
7	რუსეთი	მოსკოვი	8 მაისი, 1965
8	უკრაინა	ქერჩი	14 სექტემბერი, 1973
9	რუსეთი	ნოვოროსიისკი	14 სექტემბერი, 1973
10	ბელარუსი	მინსკი	26 ივნისი, 1974
11	რუსეთი	ტულა	7 დეკემბერი, 1976
12	რუსეთი	მურმანსკი	6 მაისი, 1985
13	რუსეთი	სმოლენსკი	6 მაისი, 1985

ლიტერატურა

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 3, თბ., 1978. — გვ. 193.

სქოლიო

1. დიდი საბჭოთა ენციკლოპედია — გმირი ქალაქები. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2014-07-13. ციტირების თარიღი: 2021-01-20.
2. Сталин И. В Cочинения. т. 15. — М.: «Писатель», 1997. — стр. 218–221. Приказ Верховного Главнокомандующего от 1 мая 1945 года, №20.
3. Указе Президиума ВС СССР Об учреждении медали «За оборону киева» от 21 июня 1961 года
4. Положении о почетном звании «Город-Герой», утвержденном Указом Президиума Верховного Совета СССР от 8 мая 1965 года (Ведомости Верховного Совета СССР, 1965, N 19, ст. 248, пункт 7.)
5. Указ Президиума ВС СССР от 8.05.1965 № 3573-VI