Lingua adighè

La lingua adighè (nome nativo: кӏах Адыгабзэ, č̣ʹax Adəgabză; in russo: aдыгейский язык, adygejskij jazyk), anche nota come circasso occidentale, è una lingua caucasica nordoccidentale, strettamente imparentata con la lingua cabarda. Viene parlata in Russia, nella repubblica di Adighezia, in Turchia e in Siria.

Adighè Адыгабзэ (Adəgabză)
Parlato in	Russia  Turchia  Siria
Regioni	Adighezia
Locutori
Totale	circa 500.000
Altre informazioni
Scrittura	Alfabeto cirillico
Tipo	SOV ergativa
Tassonomia
Filogenesi	Lingue caucasiche  Lingue caucasiche settentrionali   Lingue caucasiche nordoccidentali    Lingue circasse     Adighè
Statuto ufficiale
Ufficiale in	Adighezia ( Russia)
Codici di classificazione
ISO 639-2	ady
ISO 639-3	ady (EN)
Glottolog	adyg1241 (EN)
Estratto in lingua
Dichiarazione universale dei diritti umani, art. 1 ЦIыф пстэури шъхьэфитэу, ялъытэныгъэрэ яфэшъуашэхэмрэкIэ зэфэдэу къалъфы. Акъылрэ зэхэшIыкI гъуазэрэ яIэшъы, зыр зым зэкъош зэхашІэ азфагу дэлъэу зэфыщытынхэ фае.
Traslitterazione C̣əf pstăwri ŝḥăfităw, jāłətănəġără jāfăŝwašăxăмrăč̣̍ă zăfădăw qałfə. Āqəlră zăxăṣ̂əč̣̍ ġwazără jāʾăŝə, zər zəм zăqoš zăxaṣ̂ă azfagw dăłăw zăfəš̍ətənxă faе.

Distribuzione della lingua Adighé in Russia (2002)

Distribuzione geografica

La lingua è parlata da varie tribù degli Adighè.

Secondo Ethnologue l'adighè è diffuso soprattutto nella repubblica russa di Adighezia, dove si registrano 125.000 locutori, e in Turchia, dove risulta parlato da 278.000 persone. L'idioma è attestato anche in Giordania, Iraq, Israele, Macedonia del Nord e Siria per un totale di circa mezzo milione di locutori.

Dialetti

Secondo Ethnologue i dialetti dell'adighè sono shapsug (sapsug), xhakuchi, bezhedukh (bzedux, bzhedug, temirgoj, chemgui), abadzex (abadzakh, abadzeg), natuzaj (natukhai).

Altre fonti elencano natukay, shapsegh, hakuchi, bzehdukh, chemgwi, hatukhay, yegerukay.^[1]

Alfabeto

Cirillico	Latino	IPA
А а	a	[aː]
Б б	b	[b]
В в	v	[v]
Г г	ɣ	[ɣ]
Гу гу	g°	[ɡʷ]
Гъ гъ	ġ/ǧ	[ʁ]
Гъу гъу	ġ°/ǧ°	[ʁʷ]
Д д	d	[d]
Дж дж	ǯ'	[d͡ʒ]
Дз дз	ʒ	[d͡z]
Дзу дзу	ʒ°	[d͡zʷ]
Е е	e	[aj] [ja]
(Ё ё)	ë	[jo]
Ж ж	ž	[ʒ]
Жъ жъ	ẑ	[ʐ]
Жъу жъу	ẑ°	[ʒʷ]
Жь жь	ž'	[ʑ]
З з	z	[z]
И и	i	[əj] [jə]
Й й	j	[j]
К к	k	[k]
Ку ку	k°	[kʷ]
Къ къ	q	[q]
Къу къу	q°	[qʷ]
Кӏ кӏ	č̣ʹ	[kʼ] [tʃʼ]
Кӏу кӏу	ḳ°	[kʷʼ]
Л л	l ɮ	[l] [ɮ]
Лъ лъ	ł	[ɬ]
Лӏ лӏ	ḷ	[ɬʼ]
М м	m	[m]
Н н	n	[n]
О о	o	[aw] [wa]
П п	p	[p]
Пӏ пӏ	ṗ	[pʼ]
Пӏу пӏу	ṗ°	[pʷʼ]
Р р	r	[r]
С с	s	[s]
Т т	t	[t]
Тӏ тӏ	ṭ	[tʼ]
Тӏу тӏу	ṭ°	[tʷʼ]
У у	w	[əw] [wə]
Ф ф	f	[f]
Х х	x	[x]
Хъ хъ	χ	[χ]
Хъу хъу	χ°	[χʷ]
Ц ц	c	[t͡s]
Цу цу	c°	[t͡sʷ]
Цӏ цӏ	c̣	[t͡sʼ]
Ч ч	č̍	[t͡ʃ]
Чӏ чӏ	č̣	[t͡ʂʼ]
Чъ чъ	č	[t͡ʂ]
Ш ш	š	[ʃ]
Шъ шъ	ŝ	[ʂ]
Шъу шъу	ŝ°	[ʃʷ]
Шӏ шӏ	ṣ̂	[ʃʼ]
Шӏу шӏу	ṣ̂°	[ʃʷʼ]
Щ щ	š'	[ɕ]
(Ъ ъ)		''
Ы ы	ə	[ə]
(Ь ь)		'
Э э	ă	[a]
(Ю ю)	ju	[ju]
Я я	ja	[jaː]
ӏ	ʾ	[ʔ]
ӏу	ʾ°	[ʔʷ]

Note

1. John Colarusso, 1. Ethnographic Introduction, in Grammar of the Kabardian Language, University of Calgary Press, 1992, p. 2, ISBN 0-919813-99-2.

Altri progetti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons contiene immagini o altri file su adighè

• Wikipedia dispone di un'edizione in lingua adighè (ady.wikipedia.org)

Collegamenti esterni

• (EN) Adyghian language, su Enciclopedia Britannica, Encyclopædia Britannica, Inc.
• (EN) Lingua adighè, su Ethnologue: Languages of the World, Ethnologue.

Controllo di autorità	GND (DE) 4084732-9 · J9U (EN, HE) 987007292935005171 · NDL (EN, JA) 00576446

Portale Linguistica

Portale Russia

Portale Turchia