Texas

Sjá Lýðveldið Texas fyrir greinina um sjálfstæða ríkið sem var til frá 1836 til 1846

Texas er fylki í suðurhluta Bandaríkjanna. Texas er 695.662 ferkílómetrar að stærð og er næststærsta fylki Bandaríkjanna á eftir Alaska. Texas liggur að Oklahoma í norðri, Arkansas í norðaustri, Louisiana í austri, Mexíkó í suðri og Nýju-Mexíkó í vestri. Um 29,4 milljónir manns búa í Texas (2020).^[2]

Texas
Fylki
Fáni Innsigli
Viðurnefni:  The Lone Star State
Kjörorð:  Friendship (Vinátta)
Staðsetning Texas í Bandaríkjunum
Land	Bandaríkin
Varð opinbert fylki	29. desember 1845; fyrir 179 árum (1845-12-29) (28. fylkið)
Höfuðborg	Austin
Stærsta borg	Houston
Stærsta sýsla	Harris
Stjórnarfar
• Fylkisstjóri	Greg Abbott (R)
• Varafylkisstjóri	Dan Patrick (R)
Þingmenn öldungadeildar	John Cornyn (R) Ted Cruz (R)
Þingmenn fulltrúadeildar	25 Repúblikanar 12 Demókratar 1 Autt pláss
Flatarmál
• Samtals	695.662 km2
• Land	676.587 km2
• Vatn	19.075 km2  (2,7%)
• Sæti	2. sæti
Stærð
• Lengd	1.289 km
• Breidd	1.244 km
Hæð yfir sjávarmáli	520 m
Hæsti punktur (Guadalupe Peak)	2.667,4 m
Lægsti punktur (Mexíkóflói)	0 m
Mannfjöldi  (2023)[1]
• Samtals	30.503.301
• Sæti	2. sæti
• Þéttleiki	42,9/km2
• Sæti	26. sæti
Heiti íbúa	Texan Texian
Tungumál
• Opinbert tungumál	Ekkert
• Töluð tungumál	Enska (eingöngu): 64,9% Spænska: 28,8% Önnur: 6,3%
Tímabelti
Mest af fylkinu	UTC−06:00 (CST)
• Sumartími	UTC−05:00 (CDT)
3 sýslur	UTC−07:00 (MST)
• Sumartími	UTC−06:00 (MDT)
Póstnúmer	TX
ISO 3166 kóði	US-TX
Stytting	Tex.
Breiddargráða	25°50'N til 36°30'N
Lengdargráða	93°31'V til 106°39'V
Vefsíða	texas.gov

Höfuðborg Texas heitir Austin en stærsta borg fylkisins er Houston. Meðal annarra þekktra borga í Texas eru Dallas og San Antonio.^[3]

Spænskir landnemar sem kynntu kristni, kallaðir trúboðar, voru sumir af fyrstu Evrópubúum til að búa í því sem nú er Texas. Árið 1821 náði Mexíkó yfirráðum yfir landinu og kallaði að lokum svæðið Coahuila y Tejas. En árið 1835 gerðu landnemar sem bjuggu í þessu héraði - oft bara kallaðir Texas, uppreisn og hófu Texasbyltinguna. Uppreisnarmenn urðu fyrir hræðilegum ósigri fyrir mexíkóska herinn í orrustunni 1836 við Alamo, virkið í San Antonio. En tapið hvatti landnema aðeins til að berjast áfram. Með hrópinu „Mundu eftir Alamo!“ Eftir að hafa hörfað að landamærum ríkisins við Louisiana snéri uppreisnarherinn við og sigraði mexíkóska herinn í orrustunni við San Jacinto. Antonio López de Santa Anna forseti Mexíkó var tekinn höndum eftir bardagann og Mexíkó gafst upp.^[4]

Texas varð sjálfstætt ríki sem kallaðist Lýðveldið Texas árið 1836. En það var erfitt fyrir lítið land að verjast fjandsamlegum ættbálkum og mexíkóskum hermönnum og Texas gekk til liðs við Bandaríkin árið 1845. Árið 1861 yfirgaf Texas sambandið og gekk aftur inn eftir að borgarastyrjöldinni lauk. árið 1870.