Mön
Eyja í Írlandshafi / From Wikipedia, the free encyclopedia
Mön er eyja í Írlandshafi í miðjum Bretlandseyjaklasanum. Hún er í konungssambandi við Bretland en nýtur fullrar sjálfstjórnar varðandi flesta hluti og telst ekki vera hluti af Bretlandi. Löggjafarþing eyjunnar, Tynwald, hefur starfað óslitið frá því í kringum 978. Lávarður Manar er þjóðhöfðingi eyjarinnar en titillinn er hluti af titlum Bretakonungs, Karls 3. Landstjóri Manar fer með vald hennar á eyjunni en ríkisstjórn Bretlands fer með utanríkis- og varnarmál. Íbúar eyjarinnar eru nefndir Manverjar á íslensku.
- Mön getur líka átt við dönsku eyjuna Mön. Fyrir aðra notkun á orðinu, sjá aðgreiningarsíðuna.
Ellan Vannin Isle of Man | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Quocunque Jeceris Stabit | |
Þjóðsöngur: O Land of Our Birth | |
Höfuðborg | Douglas |
Opinbert tungumál | enska, manska |
Stjórnarfar | Þingbundin konungsstjórn |
Lávarður | Karl 3. |
Landstjóri | Sir Richard Gozney |
Forsætisráðherra | Howard Quayle |
Krúnunýlenda | |
• Undir bresku krúnunni | 1765 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
196. sæti 572 km² 0 |
Mannfjöldi • Samtals (2011) • Þéttleiki byggðar |
203. sæti 84.497 148/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2010 |
• Samtals | 2,113 millj. dala (162. sæti) |
• Á mann | 53.800 dalir (11-12. sæti) |
Gjaldmiðill | sterlingspund |
Tímabelti | UTC/+1 |
Þjóðarlén | .im |
Landsnúmer | ++44 |
Eyjan hefur verið byggð frá því fyrir 6500 f.Kr. Manverjar eru ein af sex þjóðum kelta og manska, sem er gelískt mál, kom fram á sjónarsviðið á 5. öld. Játvin af Norðymbralandi lagði eyjuna undir sig árið 627. Á 9. öld settust norrænir menn að á eyjunni. Mön varð síðan hluti af Konungsríki Manar og eyjanna sem náði yfir Suðureyjar og Mön. Magnús berfættur Noregskonungur bar þannig titilinn „konungur Manar og eyjanna“. Árið 1266 varð eyjan hluti af Skotlandi samkvæmt Perth-samningnum. Eftir tímabil þar sem ýmist Skotakonungar eða Englandskonungar fóru með völd á eyjunni varð hún lén undir ensku krúnunni árið 1399. Lávarðstitillinn gekk til bresku krúnunnar árið 1765 en eyjan varð þó aldrei hluti af Breska konungdæminu, heldur hélt áfram að vera sjálfstætt lén undir krúnunni.
Á eyjunni búa rúmlega 80 þúsund manns. Manska dó út sem móðurmál á eyjunni um 1974 og nú tala hana aðeins um 100 manns. Eyjan er skattaskjól með fáa og lága skatta. Undirstaða efnahagslífs eyjarinnar eru aflandsbankaþjónusta, iðnaður og ferðaþjónusta.