Austurrísku hagfræðingarnir
From Wikipedia, the free encyclopedia
Austurrísku hagfræðingarnir eða Austurríski hagfræðiskólinn er hugmyndaskóli innan hagfræðinnar sem á rætur sínar að rekja til nokkurra hagfræðinga í Austurríki á 19. öld. Hugmyndaskólinn hefur leikið stórt hlutverk í kenningasmíðum á 19. og 20. öldinni og hefur haft mikil áhrif innan Hagfræðigreinarinnar.
Uppruni skólans má rekja til Vínarborgar, með útgáfu bókar Carl Menger "Principles of Economics".[1]
Menger, sem talinn er vera faðir Austurríska skólanns, var einn þeirra hagfræðinga sem stóðu að “jaðarbyltingunni” (e. marginal revolution) svonefndu í hagfræði um 1870, en með henni gátu hagfræðingar skýrt verðmyndun á frjálsum markaði betur en áður. Menger lagði meiri áherslu en aðrir á hans tíð á hlutverki tíma og óvissu, en fyrir Menger var samkeppni á markaði þróun frekar en niðurstaða. Líkan nýklassískra hagfræðinga gaf til kynna að niðurstaða verðs findist með uppboðsaðferðum, þar sem uppboðshaldari kallaði upp verð þar til að jafnvægisverð finnst. Menger taldi þetta óraunhæft þar sem enginn einn uppboðshaldari væri til og menn byggja ekki við fulla þekkingu. [2]
Austurrísku hagfræðingarnir Eugen von Böhm-Bawerk, Friedrich Von Wieser og Ludwig von Mises byggðu á kenningum Menger og þróuðu þær áfram og úr því varð Austurríski hugmyndaskólinn.
Eugen von Böhm-Bawerk, sem var fjármálaráðherra Austurríkis um skeið, gagnrýndi vinnuverðgildiskenningu Karl Marx og setti fram kenningu um fjármagn sem byggir á tímavirði peninga sem stýrir vöxtum. Einnig hélt hann málstofu í Vínarskóla, sem margir þekktir hagfræðingar eins og Otto Bauer, Rudolf Hilferding, Joseph Schumpeter og Ludwig von Mises sóttu.[1]
Mises, sem er jafnan talinn helsti leiðtogi austurrísku hagfræðinganna á 20. öld, var á tímum kennari Friedrich A. von Hayek, sem er einn af þekktari hagfræðingum innan skólans. Mises og Hayek voru sammála um að víðtækur áætlunarbúskapur eins og sósíalistar hugsuðu sér væri óframkvæmanlegur. [3]
Segja má að austurrísku hagfræðingarnir hafi flust til New York þegar Mises gerðist kennari í New York háskólanum, en tveir lærisveinar hans, Israel Kirzner og Murray Rothbard, hafa haldið áfram rannsóknum í anda hans. Kirzner þykir merkasti hagfræðingurinn innan Austurríska hugsunarskólans í lok 20. aldar. Merkasta rit hans er Competition and Entrepreneurship.[4] Krizner hefur einnig skrifað um hlutverk framkvæmdamanna í að afla þekkinga og miðla henni um hagkerfi. Rothbard skrifaði fleiri en 20 bækur um stjórnmálakenningar, sögu, hagfræði og önnur efni en merkasta rit hans er Man, Economy, and State.[5]
Austurríski hugmyndaskólinn er kenndur við frjálshyggjusemi og er skólinn almennt sammála Chicago-hagfræðingunum um kosti frjálsra markaða. Þeir gagnrýna þá hins vegar fyrir að beita aðferðum náttúruvísinda í hagfræði.[1]
Austurríski skólinn skoðaði sérstaklega hegðun fólks í stað þess að horfa til markaða, fyrirtækja og auðlinda eins nýklassísk hagfræði gerir. Austurríski skólinn byggir því á þeirri grundvallarreglu að hagfræðikenningar skuli eingöngu vera sprottnar af mannlegum athöfnum.[6] Hagfræðiskólinn hefur verið mikið gagngrýndur af öðrum hugmyndaskólum hagfræðinnar fyrir þá tregðu að notast við stærðfræðilegar framsetningar og jöfnur til rökstuðnings við kenningar sínar.[7] Hagfræðingar innan skólans mótmæla gegn því að beita stærðfræðilegum jöfnum, því að slíkt sé erfitt eða ómögulegt þar sem ekki er hægt að fanga mannlega hegðun með slíkum hætti í ljósi óútreiknanlegs eðlis mannsins.[8] Skólinn reiðir sig því að mörgu leiti á heimspeki og hugmyndasmíði frekar en mælingar og útleiðslur með stærðfræði.