Úlfur

Sjá aðgreiningarsíðuna fyrir yfirlit yfir aðrar merkingar „Úlfur“

Úlfur (fræðiheiti: Canis lupus) er spendýr af hundaættkvísl, náskyldur hundinum (Canis familiaris). Margir fræðimenn telja hunda og úlfa vera deilitegundir sömu dýrategundarinnar. Úlfar voru áður algengir um alla Norður-Ameríku, Evrasíu og Mið-Austurlönd en mikið hefur dregið úr stofnstærð vegna veiða og eyðingu náttúrulegra heimkynna af mannavöldum. Kvenkyns úlfur nefnist úlfynja, vargynja eða ylgur. ^[1]

Úlfur
Ástand stofns
Við hættumörk
Vísindaleg flokkun
Ríki: Dýraríki (Animalia) Fylking: Seildýr (Chordata) Flokkur: Spendýr (Mammalia) Ættbálkur: Rándýr (Carnivora) Ætt: Hundaætt (Canidae) Ættkvísl: Hundaættkvísl (Canis) Tegund: C. lupus
Tvínefni
Canis lupus Linnaeus, 1758
Heimkynni úlfa

Söguleg og nútímadreifing úlfa.

Undirtegundir

Í eina tíð var talið að til væru allt að 70 undirtegundir úlfa. Undanfarna áratugi hafa líffræðingar þó komið sér saman um lista yfir undirtegundir úlfa, þar sem eru 15 núlifandi undirtegundir (að tömdum hundum og dingóum meðtöldum) og tvær útdauðar undirtegundir þar að auki.

Undirtegund	Tegundarheiti	Ástand stofns	Útbreiðsla (sjá kort)
Arabískur úlfur	Canis lupus Arabs	Í útrýmingarhættu, stofnstærð fer minnkandi	Ísrael, Saudi-Arabía, Yemen, Oman
	smávaxin undirtegund. Yfirleitt brúnir eða brúnblendnir með þunnan feld. Veiddur vegna meintrar skaðsemi en sjaldséður.
Heimskautaúlfur	Canis lupus arctos	Stofnstærð stöðug	Norður-Kanada, Grænland
	Meðalstór. Næstum ávallt hvítur með þykkan feld. Veiðar löglegar en sjaldséður.
Kaspíahafs-úlfur	Canis lupus cubanensis	Í útrýmingarhættu, stofnstærð fer minnkandi	Milli Kaspíahafs og Svartahafs
	Smávaxnir. Veiddir vegna meintrar skaðsemi.
Dingó	Canis lupus dingo	Viðkvæmt	Ástralía & Suðaustur-Asía
	Veiddir vegna meintrar skaðsemi.
Hundur	Canis lupus familiaris	Stöðugt	Öll heimshorn
	Breytileg stærð en almennt minni en villtir úlfarmeð 20% minni heila, viðkvæmara ónæmiskerfi og verra lyktarskyn. Haldinn sem gæludýr eða vinnudýr, en viltir hundar eru einnig til. Sumstaðar ræktaðir til ætis.
Timburúlfur	Canis lupus lycaon	Í hættu	Suðaustur-Kanada, austurströnd Bandaríkjanna
	Stórvaxin undirtegund. Ýmis litaafbrigði. Fyrsta viðurkennda undirtegundin Í Norður-Ameríku. Veiðar löglegar sumstaðar í Kanada.
Egypskur úlfur	Canis lupus lupaster	Í mikilli hættu, breytingar á stofnstærð óþekktar	Norður-Afríka
	Smávaxin undirtegund. Oftast gráir eða grá-brúnir. Mjög sjaldséðir.
Evrasíu-úlfur	Canis lupus lupus	Stöðugt	Vestur-Evrópa, Skandinavía, Rússland, Kína, Mongólía, Himalaya-fjöll
	Meðalstór undirtegund. Venjulega grár eða gráblendinn feldur. Útbreiddust allra villtra undirtegunda úlfs. Algengasta undirtegundin í Evrópu og Asíu. Stofnstærð um 100.000 dýr. Veiðar löglegar sums staðar en verndaður annars staðar.
Sléttuúlfur	Canis lupus nubilus	Stöðugt	Suðurhluti Klettafjalla, miðvesturríki Bandaríkjanna, Austur- og Norðaustur-Kanada, Suðvestur-Kanada og Suðaustur-Alaska
	Meðalstór undirtegund. Venjulega gráir, svartir eða rauðleitir. Algengasta undirtegundin í Bandaríkjunum. Veiðar löglegar sumstaðar í Kanada.
Japanskur úlfur eða Hokkaido-úlfur	Canis lupus hattai	Útdauður	Hokkaido-eyja í Japan
	Smávaxin undirtegund. Dó út 1889 í kjölfar eitrunarherferðar.
Japanskur úlfur eða Honshy-úlfur	Canis lupus hodophilax	Útdauður	Japönsku eyjarnar Honshu, Shikoku og Kyushu
	Mjög smávaxin undirtegund. Dó út árið 1905 vegna hundaæðis og atgöngu manna.
Indverskur úlfur	Canis lupus pallipes	Í útrýmingarhættu, stofnstærð fer minnkandi	Ísrael, Íran, Afganistan, Pakistan, Indland
	Mjög smávaxin undirtegund. Venjulega brúnn, rauðbrúnn ljósbrúnn eða gulur með þykkan en stuttan feld. Veiddur vegna meintrar skaðsemi.
Ítalskur úlfur	Canis lupus italicus	Í útrýmingarhættu	Ítalía
	Meðalstór undirtegund. Ýmis litaafbrigði. Halda sig á tiltölulega litlum svæðum. Verndaður.
Mackenzie-Valley úlfur	Canis lupus occidentalis	Stöðugt	Alaska, norðurhluti Klettafjalla, Vestur- og Mið-Kanada
	Mjög stórvaxin undirtegund. Venjulega svartur eða grár og brúnn en ýmis litaafbrigði til. Undirtegundin hefur verið sleppt að nýju út í náttúruna í Yellowstone þjóðgarðinum og í Idaho frá 1995. Veiðar löglegar í Alaska og sumstaðar í Kanada. Verndaður í öðrum ríkjum Bandaríkjanna.
Mexíkóskur úlfur	Canis lupus baileyi	Í bráðri hætti	Mið-Mexíkó, Vestur-Texas, suðurhluti New Mexico og Arizona
	Smávaxin undirtegund. Venjulega brúnir, rauðbrúnir eða gulbrúnir. Sleppt að nýju út í náttúruna í Arizona frá 1998. Um 35-50 vilt dýr. Um 300 dýr í haldi. Verndaður.
Rússneskur úlfur	Canis lupus communis	Stöðugt en stofnstærð fer hægt minnkandi	Mið-Rússland
	Mjög stórvaxin undirtegund. Veiðar eru löglegar.
Freðamýrarúlfur	Canis lupus albus	Stöðugt	Norður-Rússland, Síbería
	Stórvaxin undirtegund. Venjulega hvítur eða grár á litin en ýmis litaafbrigði til. Veiðar eru löglegar.

Tilvísanir

1. Beygingarlýsing íslensks nútímamáls

Tenglar

• „Hvað éta úlfar?“. Vísindavefurinn.
• „Geta úlfar og hundar eignast afkvæmi og skiptir máli hvaða hundategundir eru þar að verki?“. Vísindavefurinn.
• „Hvað er líkt með atferli hunda og úlfa?“. Vísindavefurinn.
• „Hvað eru refir og úlfar mikið skyldir?“. Vísindavefurinn.