Vanuatu

Ti Vanuatu opisial a ti Republika ti Vanuatu (Pranses: République de Vanuatu, Bislama: Ripablik blong Vanuatu), ket ti pagilian nga isla idiay Oceania a mabirukan idiay Abagatan a Taaw Pasipiko. Ti purpuro ket nagtaud iti bulkan ken mabirukan iti 1,750 kilometro (1,090 mi) iti daya ti akin-amianan nga Australia, iti 500 kilometro (310 mi) iti amianan a daya ti Baro a Caledonia, iti daya ti Baro a Guinea, iti abagatan a daya ti Is-isla ti Solomon, ken laud ti Fiji.

Republika ti Vanuatu Ripablik blong Vanuatu  (Bislama) République de Vanuatu  (Pranses)
Wagayway Eskudo
Napili a pagsasao: "Long God yumi stanap" (Bislama) "Agtakderkami iti Dios"[1][2][3]
Nailian a kanta: Yumi, Yumi, Yumi  (Bislama) Dakami, Dakami, Dakami
Kapitolio ken kadakkelan a siudad	Puerto Vila 17°45′S 168°18′E
Opisial a sasao	Bislama Pranses Ingles
Grupgrupo ti etniko (1999)	98.5% Ni-Vanuatu 1.5% dadduma pay
Nagan dagiti umili	Ni-Vanuatu
Gobierno	Unitario a parlamentario a republika
• Presidente	Tallis Obed Moses
• Kangrunaan a Ministro	Bob Loughman
Lehislatura	Parlamento
Wayawaya
• manipud iti Pransia ken ti Nagkaykaysa a Pagarian	30 Hulio 1980
Kalawa
• Dagup	12,190 km2 (4,710 sq mi) (Maika-161)
Populasion
• Karkulo idi Hulio 2014[4]	266,937
• Senso idi 2009	243,304[5]
• Densidad	19.7/km2 (51.0/sq mi) (Maika-188)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$1.204 billion[6]
• Tunggal maysa a tao	$4,916[6]
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$743-riwriw[6]
• Tunggal maysa a tao	$3,036[6]
HDI (2013)	0.616[7] kalalainganna · Maika-131
Kuarta	Vatu ti Vanuatu (VUV)
Sona ti oras	UTC+11 (VUT (Oras ti Vanuatu))
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+678
Kodigo ti ISO 3166	VU
TLD ti internet	.vu

Ti Vanuatu ket immuna idi a tinagtagitao babaen dagiti tattao a Melanesia. Dagiti immuna a Europeano a nangbisita dagiti isla ket ti ekspedision ti Espania nga indauluan babaen ni Portuges a nabigador Fernandes de Queirós, nga isu ket simmangpet iti kadakkelan nga isla idi 1606. Tinuntonna ti purpuro para iti Espania, kas paset ti kolonial a Daya nga India ti Espania, ken ninagananna iti Austrialia del Espiritu Santo.

Kadagiti tawen ti 1880s, ti Pransia ken ti Gran Britania ket nagtunton kadagiti paset ti purpuro, ken idi 1906 nagtunosda iti alagaden para iti panagkadua a panagtaripato ti purpuro a kas ti Baro a Hebridas babaen ti Britaniko-Pranses a Kondominio. Ti maysa a tignay ti wayawaya ket rimsua kadagiti tawen ti 1970, ken ti Republika ti Vanuatu ket napundar idi 1980.

Etimolohia

Ti nagan ti Vanuatu ket naala manipud iti balikas a vanua ("daga" wenno "pagtaengan"),^[8] a mapasamak kadagiti nadumaduma a sasao nga Austronesio,^[9] ken ti balikas a tu ("tumakder").^[10] No agtipon dagitoy dua a balikas ket mangibaga ti nawaya a kasasaad ti baro a pagilian.^[10]

Dagiti nagibasaran

1. Selmen, Harrison (17 Hulio 2011). "Santo chiefs concerned over slow pace of development in Sanma". Vanuatu Daily Post. Naala idi 29 Agosto 2011.
2. John Lynch and Fa'afo Pat (eds), Proceedings of the first International Conference on Oceanic Linguistics, Australian National University, 1993, p. 319.
3. G. W. Trompf, The Gospel Is Not Western: Black Theologies from the Southwest Pacific, Orbis Books, 1987, p. 184.
4. Central Intelligence Agency. "Vanuatu". The World Factbook. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-05-15. Naala idi 6 Enero 2010.
5. "2009 Census Household Listing Counts" (PDF). Vanuatu National Statistics Office. 2009. Naiyarkibo (PDF) manipud iti kasisigud idi 2010-12-05. Naala idi 6 Enero 2010. {{cite journal}}: Makasapul ti dakamat journal iti |journal= (tulong)
6. "Vanuatu". International Monetary Fund. Naala idi 22 Abril 2012.
7. "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
8. Hess, Sabine C. (Hulio 2009). Person and Place: Ideas, Ideals and the Practice of Sociality on Vanua Lava, Vanuatu. Berghahn Books. p. 115. ISBN 978-1-84545-599-6.
9. Ti vanua ket nagtaud met manipud iti Proto-Austronesio ti banua – kitaen ti Thomas Anton Reuter, Custodians of the Sacred Mountains: Culture and Society in the Highlands of Bali, University of Hawaii Press, 2002, p. 29; and Thomas Anton Reuter, Sharing the Earth, Dividing the Land: Land and Territory in the Austronesian World, ANU E Press, 2006, p. 326.
10. Crowley, Terry (2004). Bislama reference grammar. University of Hawaii Press. p. 3. ISBN 978-0-8248-2880-6.

Bibliograpia

• Census of Agriculture 2007 Vanuatu, Vanuatu National Statistics Office (2008)

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Vanuatu iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Vanuatu manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)

• Vanuatu a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
• Vanuatu manipud iti UCB Libraries GovPubs
• Vanuatu iti Curlie (iti Ingles)
• Wikimedia Atlas iti Vanuatu
• Gobierno ti Vanuatu Naiyarkibo 2010-09-23 iti Wayback Machine
• Portal ti Turismo ti Vanuatu, ti opisial a website ti Opisina ti Nailian a Turismo ti Vanuatu
• Vanuaflora ; Database ti flora para iti Vanuatu