Sasao a Sirayaiko

Ti sasao a Sirayaiko ket maysa kadagtii subsanga ti sanga a Formosano, babaen ti pamilia a sasao nga Austronesio. Ikeddeng da Blust (1999) ken ni Li (2010) ti Proto-Siraya a maitagikua iti sasao a Daya a Formosano, a maikuyog kadagiti pagsasao ti Kavalaniko ken Amis.^[1][2]

Sirayaiko
Heograpiko a pannakaiwarwaras	Akin-abagatan a Taiwan
Lingguistika a pannakaidasig	Austronesio Formosano Daya a Formosano Sirayaiko
Pannakabingbingay	Siraya Taivoan
Glottolog	sira1267
(derosas) Sirayaiko

Ti pagsasao a Proto-Siraya ket nakonstrukto manen a tinaudan ti sanga a Siraiyako. Mangiraman ti Proto-Siraya kadagiti saan a basbassit a tallo apagsasao: ti Siraya, Taivoan, ken Makatao. Tinunton ni Li a ti Proto-Siraya ket mabalin a naisina kadagiti sabali a sasao a Daya a Formosano idi garup a 3,500 a tawen iti napalabas, ken nagrugi a dumur-as iti ita nga aldaw a Siraya, Taivoan, ken Makatao kadagiti napalabas a 3,000 a tawen.^[2]

Pannakaidasig

Namatmati ni Raleigh Farrell (1971) adda dagiti saan a basbassit ngem lima nga indihenio a tattao iti abagatan akinlaud a tanap ti Taiwan iti dayta a panawen:^[3]

• Siraya

• Tevorang-Taivuan

• Takaraian (naidasig itan a kas Makatao)

• Pangsoia-Dolatok (naidasig itan a kas Makatao)

• Longkiau (naidasig itan a kas Makatao)

Iti pannakaibatay iti kaudian a corpora, pinadas ni Li (2010) dagiti dua a kayo a pannakaidasig^[2] para iti sasao a Sirayaiko:

1. Ti kayo a naibatay iti bilang dagiti ponolohiko nga inobasion

• Sirayaiko
  • Taivoan
  • Siraya–Makatao
    • Siraya
    • Makatao

2. Ti kayo a naibatay iti relatibo a kronolohia dagiti panagbaliw ti uni

• Sirayaiko
  • Siraya
  • Taivoan–Makatao
    • Taivoan
    • Makatao

Rekonstruksion

Impablaak ni Adelaar ti rekonstruksionna iti ponolohia ti Proto-Siraya idi 2014:^[4]

Dagiti konsonante ti Proto-Siraya (Adelaar, 2014)

	Labial		Alveolar		Palatal		Velar		Glottal
Unvoiced stop	p		t				k
Voiced stop	b		d
Nasal	m		n				ŋ
Unvoiced spirants			s						h
Voiced spirants	v		ð				ɣ
Lateral			r, ł
Semivowels	w				y

Proto-Siraya Vowels (Adelaar, 2014)

Height		Front		Central		Back
Close		i				u
Mid				ə
Open				a

Dagiti panagbaliw ti uni

Iti pannakaibatay iti panangiyasping kadagiti magun-od a corpora, INsingasing ni Adelaar (2014) ti maysa a pakabuklan dagiti pannakiatunos ti uni iti pagbaaetan ti Proto-Austronesio ken Proto-Siraya,^[4] a maiyasping iti Siraya wenno Taivoan inti maikaa-17 a siglo, a kakuyog dagiti sabali a tallo a sasao a Daya a Formosano, ti Basay, Kavalan, ken Amis, nga insingasing babaen ni Li (2004):^[5]

Proto-Austronesio	Proto-Siraya	Siraya (UM)	Siraya wenno Taivoan (Ebanghelio)	Basay	Kavalan	Amis
*p	*p	p	p	p	p	p
*t, *C	*t	t	t	t	t	t
*c	--
*k	*k	k	k	k, h /_a	k, q	k
*q	Ø			Ø	Ø	Q
*b	*b	b/v	b/v	b	b	f
*d	*ð	s/d, -s-, -s	d/r, -r-, -r/d
*-D	--			r, l	z	d
*z	*d	d	d	r, l	z	d
*j	*n	n	n	n	n	n
*g	--
*m	*m	m	m	m	m	m
*n	*n	n	n	n	n	n
*ñ	?*n	n	n	n	n	d
*ŋ	*ŋ	ŋ	ŋ	ŋ	ŋ	ŋ
*h	Ø			Ø	Ø	h, ?
*S	*s	Ø, -s-	Ø, -h-	s	s	s
*s	*s	s/h-, -s/h/x-, -x	s/h-, -s/h/x-, -Ø	c	s	c
*R	*x	x	h/Ø-, -h/Ø-, -x	r, l	r, l, R	l
*l	*r	r	r	c	r, l, R	l
*r	--
*N	*ł	l	l	n	n	d
*w	*w, *u	w	w	w	w	v
*y	*y	y	y	y	y	y
*a	*a	a	a	a	a, i / *q	a
*ə	*ə	Ø	Ø
*i	*i	i, -i/e	i, -i/e	i	i	i
*u	*u	u	u/aw-, -u-, -u/aw	u	u	u

Panagiyaspingan a tsart

Dita baba ket timaysa a tsart ti panangiyasping ti listan dagiti bilang ti 1–10 iiti sasao a Sirayaiko, a maiaraman dagiti nadumaduma a dialekto ti pagsasao a Siraya, Taivoan, ken Makatao, a naisasao manipud iti Tainan aginggan aiti Pingtung iti abagatan a kinlaud a Taiwan, kenmanipud iti Hualien aginggana iti Taitung iti akindaya a Taiwan:^[6]

Austronesio Listaan dagiti bilang 1-10		Dagiti dialekto	Autonimo	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
Proto-Austronesio				*əsa *isa	*duSa	*təlu	*Səpat	*lima	*ənəm	*pitu	*walu	*Siwa	*(sa-)puluq
Proto-Siraya				*saat	*ðusa	*turu	*səpat	*rǐma	*nəm	*pitu	*kuixpa	*ma-tuda	*saat ki tian
maika-17 a siglo	Siraya	Utrecht[note 1]	--	saat	sa-soa	tu-turo	pa-xpat	ri-rima	ni-nam	pi-pito	kuxipat	matuda	keteang
	Siraya (maisuppiatan)	Gospel[note 2]	--	saat	ruha	turu	xpat	rima	nom	pitu	kuixpa	matuda	kitian
maika-20 a siglo	Siraya	Kongana[note 3]	Siraiya	sasaat	duha	turu	tapat	tu-rima	tu-num	pitu	pipa	kuda	keteng
	Siraya (masuppiatan)	Moatao[note 4]	Siraiya	isa	rusa	tao	usipat	hima	lomu	pitu	vao	siva	masu
	Taivoan	Suannsamna[note 5]	--	sa'a	zua	to'o	sipat gaspa	urima	urumu	upitu	uwaru	hsiya	--
	Taivoan	Siaolin[note 6]	Taibowan	tsaha saka	ruha luha	tohu	paha' limta	hima	lom lanlan	kito	kipa	matuha matsuha	kaipien kaitian
	Taivoan	Dazhuang[note 7]	Taivoan Taiburan	tsatsa'a	raruha	tato'o	tapat	tarima	tanum	tyausen	rapako	ravasen	kaiten
	Makatao	Laopi[note 8]	Makatao	saka	bailung	kutung	lumta	rima	langalan	kimseng	kalasin	kabaitya	kaiten
	Makatao	Kanapo[note 9]	--	na-saad	ra-ruha	ra-ruma	ra-sipat	ra-lima	ra-hurum	ra-pito	ra-haru	ra-siwa	ra-kaitian
	Makatao	Bankim[note 10]	--	saat	laluha	taturu	hapat	lalima	anum	papitu	--	tuda	saatitin

Dagiti nota

1. Nakita kadagiti Manuskrito ti Utrecht Manuscripts a naisurat idi maika-17 a siglo.
2. Nakita iti Ebanghelio ni Santo Mateo iti maika-17 a siglo, nga ikeddeng ni Li (2010) a kas pagsasao a Taivoan a kakuyogna ti dialekto a Moatao, imbes nga iti Siraya.
3. Nakita ken nairehistro iti Kongana (崗仔林), ti maysa a komunidad ti Siraya ng ota nga aldaw iti Zuojhen, Tainan.
4. Naimbestigado ken nairehistro babaen ni Ino. Kanori iti Moatao (麻豆), ti maysa a komunidad ti Siraya a mabirukan ita nga aldaw iti Madou, Tainan.
5. Inimbestigdo babaen ni Ino, Kanori iti Suannsamna (山杉林), ti maysa komunidad ti Sia-urie-Taivoan a mabirukan ita nga aldaw iti Shanlin, Kaohsiung.
6. Mairaman ti bokabulario a nakita iti Siaolin (小林) ken Alikuan (阿里關), idi nag-imigrado dagiti tattao a Taivoan manipud iti Alikuan iti laeng Siaolin idi naladaw a maika-19 a siglo ket addan iti asideg a pannakikabagian iti tunggal maysa kaniada. Dagiti dua a komunidad ket maitagikua iti Tevorangh-Taivoan.
7. Nkaita iti Dazhuang (大庄), ti maysa a komunidad iti Hualien, kangrunan a pinundar ti tattao a Taivoan nga immalis manipud iti Siaolin ken Laulong, ken babaen pay ti sumagmamano a tattao a Makatao ken bassit usit a tattao a Siraya iti maika-19 a siglo.
8. Naimbestigado iti Marun wenno Laopi (老埤) idi nasapa a maika-2o a siglo, ti maysa a komunidad ti Makatao a mabirukan ita nga aldaw iti Neipu, Pingtung.
9. Naimbestigado ken nairehistro iti Kanapo (加蚋埔) idi nasapa a maika-20 a siglo, ti maysa a komunidad ti Makatao a mabirukan ita nga aldaw iti Gaoshu, Pingtung.
10. Naimbestigado iti Bankim (萬金), ti maysa a komunidad ti Makatao a mabirukan ita nga aldaw iti Wanluan, Pingtung, idi naladaw a maika-19 a siglo babaen ni Steere.

Dagiti nagibasaran

1. Blust, Robert (1985). "The Austronesian Homeland: A Linguistic Perspective". Asian Perspectives. 26: 46067.
2. Li, Paul Jen-kuei (2010). 珍惜台灣南島語言. Taipei: 前衛出版. ISBN 978-957-801-635-4.
3. Ferrell, Raleigh (1971). "Aboriginal peoples of the Southwestern Taiwan plains". Bulletin of the Institute of Ethnology. 32: 217–235.
4. Adelaar, Alexander (2014). Proto Siraya Phonology: A Reconstruction. Cahiers de Linguistique Asie Orientale.
5. Li, Paul Jen-kuei (2004). Origins of the East Formosans: Basay, Kavalan, Amis, and Siraya. Taipei: Academia Sinica.
6. Tsuchida, Shigeru; Yamada, Yukihiro; Moriguchi, Ysunekazu (1991). Linguistic materials of the Formosan sinicized populations I: Siraya and Basai. Tokyo: The University of Tokyo, Department of Linguistics.