Java

Ti Java (Indones: Jawa; Habanes: ꦗꦮ; Sundanes: ᮏᮝ) ke ti maysa nga isla ti Indonesia. Iti agarup a 138,800 kuadrado kilometro (53,600 sq mi), ti isla ket maipada iti Inglatera, ti Estado ti Estados Unidos ti North Carolina, Probinsia ti Tsina ti Anhui wenno Omsk Oblast. Iti populasion iti sumurok a 141 a riwriw (ti bukod nga isla) wenno 145 ariwriw (ti administratibo a rehion), ti Java ket pagtaengan iti 56.7 a porsiento iti populasion ti Indonesia ken daytoy ket kaaduan ti populasion nga isla.^[1] Ti kapitolio ti siudad ti Indonesia, iti Jakarta, ket mabirukan idiay akinlaud a Java. Kaaduan iti pakasaritaan ti Indonesia ket napasamak idiay Java. Daytoy idi ti sentro dagiti nabileg nga imperio ti Hindu-Buddista, dagiti Islamiko a sultanato, ken ti bugas ti kolonial dagiti Daya nga India. Ti Java ket isu pay idi ti sentro ti panagsagaba ti wayawaya ti Indonesia idi las-ud dagiti tawen ti 1930 ken 1940. TI Java ket mangituray iti politika , ekonomia ken kultura ti Indonesia. Uppat kadagiti walo a lugar ti tawid iti lubong ti UNESCO ti Indonesia ket mabirukan idiay Java: 1) Nailian a Parke ti Ujung Kulon, 2) Templo Borobudur, 3) Templo Prambanan, ken 4) Nasapa a Sito ti Tao iti Sangiran.

Java
Jawa  (Indones)
ꦗꦮ  (Habanes)
ᮏᮝ  (Sundanes)

Topograpia ti Java
Heograpia
Lokasion	Abagatan a daya nga Asia
Nagsasabtan	7°29′30″S 110°00′16″E
Purpuro	Is-isla Nalatlatak a Sunda
Kalawa	138,793.6 km2 (53,588.5 sq mi)
Ranggo ti kalawa	Maika-13
Kangatuan nga elebasion	3,676 m (12060 ft)
Kangatuan a punto	Semeru
Administrasion
Republika ti Indonesia
Dagiti probinsia	Banten, Espesial a Kapitolio a Rehion ti Jakarta, Laud a Java, Tengnga a Java, Daya a Java, Espesial a Rehion ti Yogyakarta
Kadakkelan a pagtaengan	Jakarta (pop. 10,135,030)
Demograpia
Populasion	145 a riwriw (2015)
Densidad ti populasion	1,121/km2 (2903/sq mi)
Grupgrupo ti etniko	Habanes (mairaman ti. Tenggeres, Osing, Banyumasan, Cirebones), Sundanes (mairaman ti Bantenes, Baduy), Betawi, Madures

Kaaduan a naporma a ka sresulta dagiti panagbettak iti bulkan, ti Java ket ti maika-13 a kadakelan nga isla iti lubong ken ti maikalima a kadakkelan idiay Indonesia babaen timasa ti daga. Ti maysa kawar dagiti bulkaniko a banbantay ket mangporma iti maysa a daya–laud a duri iti igid ti isla. Adda dagiti tallo a nangruna a pagsasao a naisasao iti isla: ti Habanes, Sundanes, ken Madures. Kadagitoy, ti Habanes ket isu ti katurayan; daytoy ti patneng a pagsasao dagiti agarup a a riwriw a tattao idiay Indonesia, a kaaduan kadagitoy ket agtataeng idiay Java. Iti pay maipatinayon, kaaduan kadagiti agtataeng ket bilingual, nga agsasao iti Indones (ti opisial apagsasao ti Indonesia) a kas ti umuna ken maikadua a pagsasaoda. Bayat a kaaduan dagiti tattao ti Java ket Muslim, ti populasion ti Java ket dagiti dibersio nga aglalaok a pammati iti relihion, etnisidad, ken kultura.

Ti Java ket nabingbingay kadagiti uppat nga administratibo a probinsia, ti Laud a Java, [Tengnga a Java]], Daya a Java, ken Banten, ken dagiti dua nga espesial a rehion, ti Jakarta ken Yogyakarta.

Etimolohia

Saan a nalawag dagiti taudan ti nagan ti "Java". Ti maysa a posibilidad ket ti isla ket nanaganan idi iti mula a jáwa-wut, a naibagbaga kano idi nga adu iti isla idi las-ud iti dayta a panawen, ken idi kasakbayan iti Indianisasion ti isla ket addaan kadagiti sabali a nagan.^[2] Adda pay dagiti sabali a nagtaudan: ti balikas a jaú ken dagiti sabali a kaibuksilanna ket ti kayatn a sawen ket "iti labes" wenno "adayo".^[3] Ken, iti Sanskrito a yava ket kayatna a sawen ket sebada, ti maysa a mula nga iti daytoy nga isla ket nadayeg.^[3] Naibagbaga ti "Yawadvipa" iti kasapaan nga epiko ti India, ti Ramayana. Ni Sugriva, ti hepe ti buyot ni Rama ket inpatulodna dagiti tropana idiay Yawadvipa, ti isla ti Java, tapno birukenda ni Sita.^[4] Isu a daytoy ket naibagbaga idi idiay India babaen ti nagan a Sanskrito iti "yāvaka dvīpa" (dvīpa = isla). Ti Java ket naibagbaga idi iti taga-ugma teksto ti Tamil iti Manimekalai babaen ni Chithalai Chathanar a nagkunkuna a ti Java ket addaan idi iti maysa pagarian nga addaan iti kapitolio a tinawtawagan iti Nagapuram.^[5][6][7] Nangibagbaga pay tisabali a taudan a ti balikas a "Java" ket naala manipud iti ramut a balikas ti Proto-Austronesio iti Iawa a ti kayatna a sawen ket "balay".^[8] Ti nalatak nga isla ti Iabadiu wenno Jabadiu ket naibagbaga idi iti Geographia ni Ptolomeo a naisurat idi agarup a 150 CE iti Imperio a Romano. Ti Iabadiu ket nakunkuna a ti kayatna sawen ket "isla ti sebada", ket nabaknag kano iti balitok, ken addaan iti pirak nga ili a tinawtawagan iti Argyra iti laud a patingga. Ti nagan ket mabalin a mangibaga iti Java,^[9] ken naala manipud iti Hindu a nagan iti Java-dvipa (Yawadvipa).

Dagiti nagibasaran

1. Indonesia: Urban Population of Cities Naala idi 22 Disiembre 2015.
2. Raffles, Thomas E.: History of Java. Oxford University Press, 1965, p. 2.
3. Raffles, Thomas E.: History of Java. Oxford University Press, 1965, p. 3.
4. History of Ancient India Kapur, Kamlesh
5. Hindu culture in ancient India by Sekharipuram Vaidyanatha Viswanatha, p. 177.
6. Tamil Literature by M. S. Purnalingam Pillai, p. 46.
7. The Tamils Eighteen Hundred Years Ago by V. Kanakasabhai, p. 11.
8. Hatley, R., Schiller, J., Lucas, A., Martin-Schiller, B., (1984). "Mapping cultural regions of Java" in: Other Javas away from the kraton. pp. 1–32.
9. J. Oliver Thomson (2013). History of Ancient Geography. Cambridge University Press. pp. 316–317. ISBN 978-1-107-68992-3.

Dagiti taudan

• Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories. New Haven ken Londres: Yale University Press. ISBN 0-300-10518-5.

Adu pay a mabasbasa

• Cribb, Robert (2000). Historical Atlas of Indonesia. Londres ken Honolulu: RoutledgeCurzon Press, University of Hawaii Press. ISBN 0-8248-2111-4.

Dagiti akinruar a silpo

Pakaammo ti panagbiahe idiay Java manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)