Amianan nga Ungto

Ti Amianan nga Ungto, ammo pay a kas ti Heograpiko nga Anmianan nga Ungto wenno Naindagaan nga Amianan nga Ungto, ket, suheto kadagiti pannakaipalpalawag dita baba, ket naipalpalawag a kas ti puntos idiay Akin-amianan a Hemisperio a ti aksis a pagtayyekan ti daga ket mangsabat ti rabawna. Daytoy ket nasken a saan a maiyallilaw iti Ungto ti Magnetiko nga Amianan.

Mapa a mangipakpakita ti Taaw Artiko ken Amianan nga Ungto. Ti mapa ket mangipakpakita pay ti maika-75 a paralelo amianan ken maika-60 a paralelo amianan.

Senario ti Amianan nga Ungto

Ti Amianan nga Ungto ket isu ti akin-amianan unay a puntos ti Daga, a naisanglad ti kaatiddog ti diametro a kasumbangir ti Abagatan nga Ungto. Daytoy ket mangipalpalawag ti heodetiko latitud ti 90° nga Amianan, ken ti pay turong ti pudno nga amianan. Idiay Amianan nga Ungto amin a direksion ket tumurong iti abagatan; amin a linia ti longitud a pagsasabtan idiay, tapno ti longitudna ket mabalin a maipalawag a kas ania man a pateg ti degrado.

Bayat a ti Abagatan nga Ungto ket naisanglad idiay kontinental a masa ti daga, ti Amianan nga ungto ket mabirukan idiay tengnga ti Taaw Artiko idiay katengaan ti dandanum a kankanayon a naabbongan kadagiti kanayon nga umal-alis a yelo ti baybay. Isu a daytoy ket saan a mabalin kadagiti panagipatakder ti permanente nga estasion idiay Amianan nga Ungto (a saan a kas iti Abagatan nga Ungto). Nupay kasta, ti Kappon ti Sobiet, ken kalpasan daytoy ti Rusia, ket nangipatakderda kadagiti adu a napatpataray nga agan-anud nga estasion iti sapasap a tinawen manipud idi 1937, nga adu kadagitoy ket limmabas wenno asideg idiay Ungto. Dagiti kinaudi a panagadadal ket nangipadto a ti Amianan nga Ungto ket mabalinton nga awan yelona kadagiti tiempo gapu ti panagpabassit ti Artiko, nga adda dagiti gatad ti panawen a naggigiddiat manipud ti sumaruna a tawen^[1][2] aginggan ti limapulo a tawtawen wenno adadu pay.

Ti kaadalem ti baybay aidiay Amianan nga Ungto ket narukoden iti 4,261 m (13,980 ft) babaen ti Ruso a maipabatok a Mir idiay 2007^[3] ken iti 4,087 m (13,410 pié) babaen ti USS Nautilus idi 1958.^[4][5] Ti kaasitgan a daga ket kadawyan a naibagbaga a ti Isla ti Kaffeklubben, idiay akin-amianan nga aplaya ti Greenland iti agarup a 700 km (430 mi) a kaadayo, ngem adda dagiti saan a permanente a bangkag ti graba nga asasideg a naisanglad. Ti kaasitgan a permanente a natagtagitao a lugar ket ti Alert idiay Rehion ti Qikiqtaaluk, Nunavut, Kanada, a mabirukan idiay 817 km (508 mi) manipud ti Ungto.

Dagiti nagibasaran

1. Black, Richard (8 Abril 2011). "New Warning on Arctic Sea Ice Melt" [Baro a Balaag iti Panagtunaw ti Baybay Artiko]. BBC News (iti Ingles).
2. Ljunggren, David (5 Marso 2009). "Arctic Summer Ice Could Vanish by 2013: Expert" [Ti Yelo ti Kalgaw nga Artiko ket Mabalin a Mapukaw Intono 2013: Eksperto]. Reuters (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-02-15. Naala idi 2012-11-09.
3. "Russian Sub Plants Flag at North Pole - Tass" [Ti Ruso a Maipabatok ket Nangikabil ti Wagayyway idiay Amianannga Ungto]. Reuters (iti Ingles). 2 Agosto 2007. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-12-22. Naala idi 2012-11-09.
4. Anderson, William (1965). "Наутилус" у Северного полюса. militera.lib.ru (iti Ruso). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-05-02. Naala idi 12 Enero 2012.
5. Mouton, M. W. (1993). "The International Regime of the Polar Regions" [Ti Internasional a Turay dagiti Rehion ti Polar]. Recueil des cours, 1962, III (iti Ingles). Hague: Martinus Nijhoff Publishers. pp. 202 (34). ISBN 90-286-1442-7.

Adu pay a mabasbasa

• Cook, Frederick Albert; Peary, Robert E. (2003). Morris, Charles (ed.). Finding the North Pole [Panagbirbiruk ti Amianan nga Ungto] (iti Ingles). Guilford, Connecticut: The Lyons Press. ISBN 1-59228-072-2.
• Pala, Christopher (2002). The Oddest Place on Earth: Rediscovering the North Pole [Ti Datdatlag a Lugar iti Daga: Ti Panagduktal manen ti Amianan nga Ungto] (iti Ingles). San Jose: Writer's Showcase. ISBN 0-595-21454-1.
• Warren, William Fairfield (1885). Paradise Found the Cradle of the Human Race at the North Pole: A Study of the Prehistoric World [Paraiso a Nabirukan ti Duyan ti Kaputotan ti Tao idiay Amianan nga Ungto ti Panagadal ti Prehistoriko a Lubong] (iti Ingles) (Maika-6 nga ed.). Boston: Houghton, Mifflin and Co. ISBN 0-665-37759-2.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Amianan nga Ungto (kategoria) iti Wikimedia Commons

• Artiko a Konsilo (iti Ingles)