Usoro ide ihe
From Wikipedia, the free encyclopedia
Usoro ederede bụ usoro nke anya na-anọchi anya nzikọrịta ozi ọnụ, dabere na edemede na usoro iwu na-achịkwa ojiji ya. .
Ọ bụ ezie na ma ederede ma okwu bara uru na-eziga ozi, ederede dị iche na ịbụ ụdị nchekwa na nnyefe ozi a pụrụ ịdabere na ya. Usoro ide ihe chọrọ nghọta dị n'etiti ndị edemede na ndị na-agụ ihe ọ pụtara n'azụ Ihe odide ndị mejupụtara edemede. Enweghị nghọta nke abụọ banyere ihe ederede na ịgụ ihe (site na ihe ndị dị ka ịgụ na ide, nghọta ịgụ, transliteration, na ntụgharị), usoro ederede nwere ike ịghọ ihe na-abaghị uru. A na-edekarị ederede na ihe na-adịgide adịgide, dị ka akwụkwọ ma ọ bụ Nchekwa eletrọniki, ọ bụ ezie na enwere ike iji usoro ndị na-adịghị adịgide adịgide mee ihe, dị ka ide na ngosipụta kọmputa, na bọọdụ ojii, na ájá, ma ọ bụ site na ederede igwe. Ịgụ ederede nwere ike imezu n'uche dị ka usoro dị n'ime, ma ọ bụ kwuo ya n'ọnụ.
Enwere ike itinye usoro edemede n'ụdị sara mbara dị ka mkpụrụedemede, syllabaries, ma ọ bụ akara ngosi, n'agbanyeghị na usoro ọ bụla nwere ike ịnwe njiri mara ihe karịrị otu ụdị. Na ngalaba mkpụrụedemede, otu mkpụrụedemede ọkọlọtọ na-anọchi anya ụda okwu. Na syllabary, akara ọ bụla na-ejikọta ya na syllable ma ọ bụ mora. N'ime ihe ndekọ ederede, agwa ọ bụla na-anọchi anya nkeji ọmụmụ dị ka okwu ma ọ bụ morpheme. Abjads dị iche na mkpụrụedemede n'ihi na anaghị egosi ụdaume, na na abugidas ma ọ bụ alphasyllabaries agwa ọ bụla na-anọchi anya mgbanaka-ụdaume.
Alphabets na-ejikarị akara nke na-erughị 100 akara iji kwupụta asụsụ nke ọma, ebe syllabaries nwere ike inwe ọtụtụ narị, na akara ngosi nwere ike ịnwe puku kwuru puku akara Ọtụtụ usoro ederede gụnyekwara akara ngosi pụrụ iche nke a maara dị ka akara edemede nke a na-eji enyere nkọwa aka ma nyere aka weghara nuances na ọdịiche dị na nkọwa ozi ahụ bụagwara okwu ọnụ site na ntule oge, ụda, ụda olu, inflection ma ọ bụ ntinye okwu.
Tupu usoro edemede bu ụzọ e si ede ihe, bụ nke ji eserese, ideogram na akara mnemonic ndị ọzọ. Proto-ede enweghị ike ijide na kwupụta oke echiche na echiche zuru oke.Nrụpụta nke usoro ederede, nke malitere na mmalite nke Bronze Age na njedebe Neolithic Era nke ngwụcha narị afọ nke anọ BC, nyere aka ndekọ ndekọ akụkọ ihe mere eme mmadụ ziri ezin'ụzọ na-adịghị enwe ike ịnweta otu ụdị njehie nke akụkọ ihe mere eme ọnụ na-adịghị ike. N'oge na-adịghị anya ka e mesịrị, ederede nyere ụdị nkwurịta okwu dị anya nke a pụrụ ịdabere na ya. Na ọbịbịa nke mbipụta, o nyere ụzọ maka mmalite ụdị nzikọrịta ozi n'ọha.
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Kuozhai.jpg/220px-Kuozhai.jpg)
A na-ekewa usoro ederede site na usoro Nkwurịta okwu ihe atụ ndị ọzọ nwere ike ịbụ na usoro ederede na-ejikọta ya na ọ dịkarịa ala otu Asụsụ a na-asụ. N'ụzọ dị iche, ihe ngosi anya dị ka eserese, ihe osise, na ihe ndị na-abụghị okwu na map, dị ka akara contour, enweghị njikọ asụsụ. Ụfọdụ akara na akara ozi, dị ka akara maka nwoke na nwanyị, enweghị njikọ asụsụ, mana ha nwere ike ịghọ akụkụ nke asụsụ ma ọ bụrụ na ejiri ha na ihe ndị ọzọ metụtara asụsụ. Ụfọdụ akara ndị ọzọ, dị ka ọnụọgụ na ampersand, anaghị ejikọta ya na asụsụ ọ bụla, mana a na-ejikarị ya ede ihe ma ya mere a ga-ewere ya dịka akụkụ nke usoro ederede.
Obodo mmadụ ọ bụla nwere asụsụ, nke ọtụtụ ndị na-ewere dị ka ọnọdụ ebumpụta ụwa na nke na-akọwa ihe a kpọrọ mmadụ. Otú ọ dị, mmepe nke usoro ederede, na usoro nke ha ji dochie usoro nkwurịta okwu ọdịnala, abụwo nke na-adịghị mma, nke na-ahaghị nhata na nke na-egbu oge. Ozugbo e guzobere, usoro ederede na-agbanwekarị nwayọ karịa ndị yiri ha. Mgbanwe na mgbanwe ndị a ogologo oge nwere ike ịgbanwe site na afọ iri. N'ihi ya, ha na-echekwa ihe na okwu ndị na-adịghịzi n'asụsụ a na-asụ. Otu n'ime nnukwu uru nke usoro ederede bụ na ha nwere ike ichekwa ndekọ na-adịgide adịgide nke ozi egosiri n'asụsụ.
Usoro edemede niile chọrọ:
- ma ọ dịkarịa ala otu usoro nke ihe ndị a kapịrị ọnụ ma ọ bụ akara, nke a na-akpọ akara n'otu n'otu ma na-akpọ ya edemede.[1]
- ma ọ dịkarịa ala otu usoro iwu na mgbakọ (orthography) nke otu obodo ghọtara ma kesaa, nke na-enye ihe ndị bụ isi (graphemes) pụtara, nhazi ha na mmekọrịta ha na ibe ha.
- ma ọ dịkarịa ala otu asụsụ (nke a na-asụkarị) nke a na-anọchite anya ihe owuwu ya ma nwee ike icheta ya site na nkọwa nke ihe ndị a na iwu ndị a.
- ụfọdụ ụzọ anụ ahụ nke na-anọchite anya Ọkara ndị ahụ n'ụzọ doro anya site na itinye ya na ihe na-adịgide adịgide ma ọ bụ nke na-adịru mgbe niile, yabụ enwere ike ịkọwa ha (na-ahụkarị, mana emeela usoro mmetụ aka).