Asụsụ obodo Naijiria From Wikipedia, the free encyclopedia
Tiv bụ asụsụ Tivoid a na-asụ na steeti ụfọdụ dị iche iche na North Central Nigeria, na ụfọdụ ndị na-asụrụ ya na obodo Cameroon. O nwere ihe karịrị nde mmadụ ise na-ekwu okwu na 2020. A na-ahụ ọnụ ọgụgụ kachasị ukwuu nke ndị na-asụ asụsụ Tiv na Benue steeti na obodo Naịjirịa. A na-asụkwa asụsụ ahụ n'ọtụtụ steeti Plateau, Taraba, Nasarawa na Cross River nakwa FCT Abuja nke obodo naijiria. Ọ bụ nke kachasị ukwuu n'ime asụsụ Tivoid, otu asụsụ nke asụsụ ndị dị na Southern Bantoid
Tiv enweghị olumba. Ndị na-asụ asụsụ Tiv nwere ike ịghọta ibe ha n'ókèala ha. Otú ọ dị, ụda olu (ham) dị.[1]
N'ihu | Nlaghachi | |
---|---|---|
N'akụkụ | i | u |
N'etiti | e | ɔ |
Emeghe | a | ɒ |
N'ihu | Central | Nlaghachi | |
---|---|---|---|
Ihe dị nso | ɪː | ʊː | |
N'etiti | oː | ||
Mepee n'etiti | ɜː | ɔː | |
Emeghe | aː |
Akụkụ abụọ | Ezé egbugbere ọnụ<br id="mwdA"><br><br><br> | Alveolar | Ọkpụkpụ akpịrị<br id="mweQ"><br><br><br> | Palatal | Velar | Ọkụ | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ala dị larịị | <small id="mwhQ">ụlọ nyocha</small> | pal. | ||||||||
Kwụsị | enweghị olu | p | t | k | kʷ | kʲ | ||||
kwuru okwu | b | d | ɡ | ɡʷ | ɡʲ | |||||
Nwanyị na-agba agba | ᵐb | ⁿd | ||||||||
Africate | enweghị olu | t͡s | t͡ʃ | k͡p | ||||||
kwuru okwu | (d͡z) | d͡ʒ | ɡ͡b | |||||||
Nwanyị na-agba agba | ⁿd͡z | |||||||||
Ihe na-esiri ike | enweghị olu | f | s | ʃ | (x) | h | ||||
kwuru okwu | v | z | ɣ | |||||||
Ụgbọ imi | m | (ɱ) | n | ɲ | ŋ | |||||
Ihe na-atọ ụtọ | r | |||||||||
Ihe atụ | w | l | j |
Tiv nwere ụda atọ (atọ ma ọ bụrụ na a na-agụ na-ebili ma na-ada dị ka ụda dị iche iche kama ịbụ ụda dị ugbu a). A na-eji ha eme ihe kachasị mkpa na ntụgharị.[1]
Akụkụ olu nke Tiv bụ ndị a:
Okwu, ọkachasị aha osisi na ngwá ọrụ, na-agbanwe site n'otu akụkụ nke ókèala Tiv gaa na nke ọzọ.[1]
Koelle (1854) kwuru okwu mbụ banyere asụsụ Tiv (dzwa Tiv) site n'aka ndị ohu a tọhapụrụ na Sierra Leone.[3] Johnston (1919) kewara ya dị ka asụsụ pụrụ iche n'etiti asụsụ Semi-Bantu, na Talbot (1926) kwetara. Abraham (1933), onye mere ọmụmụ asụsụ zuru oke nke Tiv, kewara ya dị ka Bantu, na-ekwu na okwu ya yiri nke East African Nyanza nke asụsụ Bantu karịa Ekoi ma ọ bụ asụsụ ndị ọzọ gbara agbata obi. Malherbe (1933) kwenyere na Abraham na Tiv bụ n'ezie Bantu.[1]
Ihe niile dị na Tiv yiri ka ọ na-egosi mgbasawanye na nso nso a, ikekwe na mmalite narị afọ nke iri na ise.[4]
Tiv nwere klas aha itoolu.[1]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.