Bahasa Bakumpai
bahasa pribumi yang dituturkan oleh orang Bakumpai yang berasal dari Kalimantan Tengah dan Selatan, Indonesia Dari Wikipedia, ensiklopedia bebas
Bahasa Bakumpai adalah sebuah bahasa dalam rumpun bahasa Barito Raya yang dituturkan oleh suku Bakumpai maupun suku Dayak Bara Dia (Suku Dayak Mengkatip) yang mendiami aliran sungai Barito di Kalimantan Tengah dan Kalimantan Selatan, Indonesia.[9][10]
Pemberitahuan | |
---|---|
Templat ini mendeteksi bahwa artikel bahasa ini masih belum dinilai kualitasnya oleh ProyekWiki Bahasa dan ProyekWiki terkait dengan subjek. | |
Perhatian: untuk penilai, halaman pembicaraan artikel ini telah diisi sehingga penilaian akan berkonflik dengan isi sebelumnya. Harap salin kode dibawah ini sebelum menilai.
Terjadi [[false positive]]? Silakan laporkan kesalahan ini. | |
15.46, Senin, 5 Mei, 2025 (UTC) • Sebanyak 1.573 artikel belum dinilai |
Bahasa Bakumpai merupakan bahasa suku Dayak di daerah DAS Barito Dayak yang mendapat pengaruh bahasa Banjar. Bahasa Bakumpai juga memiliki sejumlah peribahasa.[11] Penutur bahasa Bayan menggunakan bahasa Bakumpai jika berbincang dengan non penutur bahasa Bayan.[12]
Kesamaan leksikal bahasa Bakumpai terhadap bahasa lainnya yaitu 75% dengan bahasa Ngaju dan 45% dengan bahasa Banjar .[13]
Perbandingan antara bahasa Bakumpai, Ngaju, dan Indonesia
Ringkasan
Perspektif

Bakumpai | Ngaju | Indonesia |
Jida | Dia | Tidak |
Beken | Beken | Bukan |
Pai | Pai | Kaki |
kueh | Kueh | mana |
bi-kueh | bara-kueh | dari mana |
Hituh | Hetuh | Sini |
si-Hituh | Intu-Hetuh | disini |
Bi | Bara | dari |
Kejaw | Kejaw | Jauh |
Tukep | Tukep | dekat |
Kuman | Kuman | Makan |
Mihop / mihup | Mihop | minum |
lebu | Lewu | Kampung |
Batatapas | Bapukan | Mencuci pakaian |
Contoh kalimat:
- Bi kueh asal lebu uluh Bakumpai te ? ( Bakumpai)
- Bara kueh asal lewu oloh Bakumpai te ? ( Ngaju)
- Tumatan mana asal banuanya urang Bakumpai nangitu ? (Banjar)
- Dari mana asal daerah orang Bakumpai itu ? (Indonesia)
Melihat perbandingan di atas dan kondisi riil yang ada di daerah pemukiman suku Bakumpai di sepanjang sunagi Barito, Kapuas, Katingan dan Mahakam, dapat dikatakan bahwa 90% orang bakumpai mengakui bahwa asal muasal mereka daru Suku Dayak Ngaju. Tetapi perkembangan sejarah dan agamalah, terutama Agama Islam yang mayoritas mereka peluk, yang menyebabkan mereka lebih suka disebut suku bakumpai saja, tanpa menyebutkan Dayak. hal itu dikarenakan suku Dayak yang lain masih memeluk agama tradisi atau agama lainnya.
Menurut Abi Zakky Setiawan, 2008: Suku Bakumpai, Mengkatip dan Berangas mempunyai hibungan dengan suku Melayu Banjar yang secara geogaris lebih dekat (terutama dari daerah Banua Enam di Kalimantan Selatan) dibandingkan dengan suku Induknya Dayak Ngaju (di DAS Kapuas, Kahayan dan Katingan di Kalimantan Tengah). Bahkan suku Bakumpai yang berada di luar tanah airnya sering diidentifikasi sebagai orang Banjar.
Perbandingan bahasa Bakumpai, Indonesia, dan Banjar
Nomor | Bahasa Bakumpai | Bahasa Indonesia | Bahasa Banjar |
---|---|---|---|
1. | alih | pindah | alih |
2. | aran | nama | ngaran |
3. | ampah | gantung | gantung |
4. | apa | ayah | abah |
5. | alang | lihat | lihat, janak, itih |
6. | andung | pelampung | pelampung |
7. | ambul | muncul | ambul (muncul dari air) |
8. | ampi | rupa | |
9. | asai | kira | |
10. | andau | hari | hari |
11. | asu | anjing | h/adupan |
12. | awen | mereka | buhannya |
13. | aweh | siapa | siapa |
14. | atei | hati | hati |
15. | ansep | asap | kukus |
16. | apui | api | api |
17. | auh | kata | |
18. | amun | kalau | |
19. | atawa | atau | |
20. | awi | karena | |
21. | akam | untukmu | |
22. | ading | adik | |
23. | arak | iring-iringan | ba arak |
24. | ayum | kepunyaan | ampun |
25. | amang | paman | amang |
26. | aken | keponakan | kamanakan |
27. | ampin | tampang | |
28. | amak | tikar | |
29. | ayu | mari | |
30. | akan | untuk | gasan |
31. | are | banyak | |
32. | ahei | katanya | ujarnya |
33. | awan | awan | |
34. | bawi | perempuan | bibinian |
35. | bakei | kera | warik |
36. | bahanyi | berani | wani |
37. | bisa | basah | |
38. | wisa | bisa | wisa |
39. | balawa | bersih | |
40. | bahat | ikat | babat |
41. | buli | kembali | bulik |
42. | bujur | betul | bujur |
43. | baleh | balas | balas |
44. | bakas | tua | tuha |
45. | biwih | bibir | |
46. | buntis | betis | batis |
47. | bua | buah | |
48. | buayi | buaya | |
49. | bijat | rusak | |
50. | bukih | rajin | cangkal |
51. | bau | bau | |
52. | balepah | semua | sabarataan |
53. | beken | bukan | |
54. | buhen | mengapa | |
55. | balengkong | kerongongan | |
56. | batiruh | tidur | guring (nyenyak) |
57. | bujang | remaja | |
58. | behas | beras | |
59. | beut | berot | |
60. | bensuh | kenyang | |
61. | balau | rambut | |
62. | bahan | bahu | |
63. | balasu | panas | |
64. | bahandang | merah | habang |
65. | baha | barah | |
66. | balanai | belanga | |
67. | binantu | menantu | minantu |
68. | bangah | terbuka | |
69. | hindai | belum | balum |
70. | buyut | buyut | |
71. | bungul | bodoh | bungul |
72. | badengen | tuli | bangang |
73. | babute | buta | |
74. | buntut | ekor | buntut |
75. | lumbuk | lombok | |
76. | baluh | labu | waluh |
77. | bilik | kamar | |
78. | bahenda | kuning | |
79. | catuk | pukul | catuk |
80. | cikang | cabang | cikang |
81. | cakah | sombong | cakah |
82. | cangker | cangkir | |
83. | caruman | beritahu | habari |
84. | cakakah | sombong | |
85. | camplon | kapal | |
86. | caramin | cermin | caramin |
87. | culas | curang | culas |
88. | cara | cara | |
89. | duruh | jatuh | gugur |
90. | dasau | bunyi air | dasau (bunyi air deras) |
91. | dinu | ambil | jumput |
92. | due | dua | |
93. | danda | denda | |
94. | duhi | duri | |
95. | duhup | tolong | |
96. | danum | air | |
97. | depe | depa | dapa |
98. | dawen | daun | |
99. | dumah | datang | |
100. | dinun | dapat | |
101. | dipah | seberang | subarang |
102. | dehen | kuat | |
103. | dawat | tinta | tintah |
104. | duit | uang | duit |
105. | dampar | berhamburan | badampar, basapai |
106. | durum | teduh | |
107. | daha | darah | |
108. | duan | dapat | |
109. | deruh | gaduh | abut |
110. | dakap | dekap | ragap |
111. | daras | keras | |
112. | dalem | dalam | |
113. | etun | angkut | |
114. | eton (baeton) | angkat (mengangkat) | |
115. | ekei | jemur | |
116. | epat | empat | |
117. | ela | jangan | |
118. | tanau | tadi | |
119. | empu | mertua | mintuha |
120. | ekei | jemur | |
121. | ela | jangan | |
122. | ensei | dayung | |
123. | ensu | cucu | |
124. | eweh | siapa | |
125. | gawi | bekerja | bagawi |
126. | gurai | terluka sedikit(Gores) | gurai |
127. | gilau | cari | |
128. | gusuk | gosok | kusuk |
129. | guyur | meluyur | |
130. | gasak | cepat | |
131. | gampir | berdempet | |
132. | gite | lihat | |
133. | gampur | gempur | |
134. | gau | cari | |
135. | galar | memberi gelar | |
136. | gapit | apit | gapit |
137. | gutuk | getok | |
138. | gagutuk | kue getuk | |
139. | guduh | pisang goreng | |
140. | gaguduh | pisang goreng | gaguduh |
141. | gayau | garu | |
142. | ganang | ingat | ganang |
143. | gin | juga, hun | |
144. | gayar | merayap | bakayakat |
145. | guti | kutu | |
146. | garagaji | gergaji | gagaji |
147. | gurinding | alat bunyi-bunyi dari sembilu | |
148. | gabung | bergabung | |
149. | gita | getah | |
150. | gawin (gawi) | pekerjaan | gawian |
151. | gitan | kelihatan | |
152. | gana | urusan, perkara | |
153. | getem | ketam(Panen Padi) | ngatam |
154. | gantau | kanan | |
155. | gagiren | latah | |
156. | getu | putus | pagat |
157. | galing | guling | |
158. | handang | merah | habang |
159. | hantas | pintas | hantas |
160. | halau | lewat | lalu |
161. | hanyi | berani | wani |
162. | heka | sulit | ngalih |
163. | hining | dengan | lawan |
164. | hejan | tangga | |
165. | handipe | ular | |
166. | hai | besar | ganal, (Banjar lawas) basar |
167. | hiau | bunyi | |
168. | hapa | pakai | puruk, rasuk |
169. | handai | belum | |
170. | huang | dalam | |
171. | hamparaya | kapan | pabila |
172. | himang | luka | |
173. | hewa | rebah/tumbang | |
174. | hamun | tumbang | |
175. | handau | siang | |
176. | hadangan | kerbau | h/adangan |
177. | hamelem | malam | |
178. | hanjeu | pagi | baisukan |
179. | hengai | selesma/Pilek | salismaan |
180. | harian | belakangan | badudi |
181. | hetang | geli tertawa | mangalangkang |
182. | huma | rumah | |
183. | hambaruan | roh | |
184. | helu (n) | dulu | dahulu |
185. | hindai | belum | |
186. | hanya | delapan | |
187. | hatue | laki-laki | lakian |
188. | hanyewu | pagi | baisukan |
189. | halemei | sore | kamarian |
190. | haban | sakit | garing |
191. | hatulan | cerai | sarak |
192. | haguet | berangkat | tulak |
193. | hunjun | atas | |
194. | heka | sulit, susah | ngalih |
195. | insek | tanya | takun |
196. | inu | ambil | |
197. | imbit | bawa | hangkut |
198. | ije | satu | sabuting, asa (bilangan) |
199. | isut | sedikit | |
200. | injam | pinjam | injam |
201. | iye | dia | inya |
202. | ikau | kamu | kamu, kawu |
203. | iyuh | ya | i'ih, inggih (halus) |
204. | itah | kita | |
205. | ije tatu | saudara sepupu sekali | |
206. | ijekalambutan | saudara sekandung | |
207. | ina | simpan | |
208. | ite (mite) | lihat | itihi |
209. | jangkut | kelambu | |
210. | jahawen | enam | |
211. | juluk | kasihkan | bariakan |
212. | jalan | jalan | |
213. | jaja | dijaja | |
214. | jida | tidak | kada |
215. | jukung | perahu | jukung |
216. | jangkut | kelambu | |
217. | jandan | sehari | |
218. | jandan-jandanan | sehari-harian | |
219. | jeleme | kemarin | ari samalam |
220. | jeu | besok | isuk |
221. | jara | jera | jara |
222. | jagau | jantan | jagau |
223. | jalatien | sembilan | |
224. | jihi | tiang | tihang |
225. | jadi | sudah | |
226. | jaka | umpama | jaka |
227. | jawau | ubi kayu | jawaw, ada juga yang bilang gumbili |
228. | ju baha | bahu | |
229. | juhu | sayur (yang sudah dimasak), kuah | gangan |
230. | jela | lidah | ilat |
231. | jahai | jarang | |
232. | jipen | pembantu rumah-tangga | babu |
233. | julak | paman | julak (saudara tertua ayah/ibu) |
234. | jual | jual | |
235. | kesah | ceritera | |
236. | kalat | kelat | kalat |
237. | kehu | bakar | cucul, salukut |
238. | kawal | kawan | kawal |
239. | kibil | potong | tatak |
240. | kempang | tarik | juhut |
241. | kinan | makan | |
242. | kubit | cubit | kibit |
243. | karabut | rabut | |
244. | kuyak | koyak | |
245. | kate | begitu | |
246. | kekeh | takut | kutan |
247. | kaput | gelap | kadap |
248. | katuh | begini | damini, kaya ini, camini |
249. | kurik | kecil | halus |
250. | kejau | jauh | |
251. | kibit | cubit | kibit |
252. | keleh | baik, sembuh | |
253. | kilau | bagaimana | |
254. | kareh | nanti | kaina/kina/kena |
255. | kenceng | kuali | |
256. | kabehu | cemburu | manimburu |
257. | kahana | larang | |
258. | kalat | kelat | |
259. | kipit | sempit | kipit |
260. | kandal | tebal | kandal |
261. | kahang | pinggang | |
262. | kasinge | gigi | |
263. | kaka | kakak | |
264. | kepus | panau | |
265. | kenceng | periuk | |
266. | kapehe atei | sedih hati | marista |
267. | kadundung | kedondong | |
268. | kanas | nenas | kanas |
269. | kuritis | dicubit sedikit dengan satu jari | |
270. | kilau | seperti | |
271. | kanih | di sana | |
272. | kueh | di mana, di sana | |
273. | kahit | kencing | kamih |
274. | kuman | makan | |
275. | kamburi | kemudi | |
276. | kartak | jalanan | |
277. | kareh | nanti | |
278. | laku | minta | |
279. | lasu | panas | |
280. | lauk | ikan | iwak |
281. | lunta | jala | lunta |
282. | lukah | lukah | lukah |
283. | luja | ludah | liur |
284. | lime | lima | |
285. | lait | marahi | sariki |
286. | lihi | tinggal | |
287. | lange | tangan | |
288. | lemei | kemarin | ari samalam |
289. | laga | lebar | |
290. | lindung | belut | walut |
291. | lingkau | dahi | |
292. | lalangitan | langit-langit | |
293. | lukap lenge | telapak tangan | |
294. | lanseh | lantai | |
295. | lawang baun | pintu | lawang |
296. | balingkang | jendela | lalungkang |
297. | lebu | kampung | |
298. | lapas | lepas | lapas |
299. | labih | lebih | labih |
300. | likur | belakang | |
301. | lelep | tergenang air (tenggelam) | calap, caram |
302. | laju | cepat | hancap |
303. | lasah | lantai | |
304. | lasut andau | terik matahari | panas manggantang |
305. | larang | mahal | larak |
306. | liuk | rusuk | |
307. | munu | bunuh | |
308. | mihap | minum | |
309. | melai | diam | |
310. | mangat | nyenyak | nyanya, (guring) batiruh |
311. | mikeh | takut | kutan |
312. | mekeh | kalau | amun |
313. | mamek | ayam | |
314. | mate | mata | |
315. | mandui | mandi | |
316. | minsik | bangun | |
317. | mananjung | berjalan | |
318. | menter | berbaring | barabah |
319. | matandau | matahari | |
320. | malem | malam | |
321. | mama | saudara ayah | |
322. | mahamen | malu | |
323. | manuk | ayam | |
324. | munduk | duduk | |
325. | musti | pasti | musti |
326. | maku | mau | |
327. | mite | melihat | |
328. | manang | menang | |
329. | malang | melihat | |
330. | muta | muntah | |
331. | mamani | buang air besar | bahira |
332. | meteng | ikat | |
333. | misik | bangun | |
334. | maja | bertamu | ba'ilang |
335. | mendai | naik | |
336. | matei | meninggal | |
337. | male | kemarin | ari samalam |
338. | muhun | turun | |
339. | narai | apa | nangapa/Napa, kaya apa |
340. | nipis | tipis | nipis |
341. | nyame | mulut | muntung |
342. | nyat | leher | gulu |
343. | nduan | ambil (mengambil) | jumput |
344. | nanjung | pergi, jalan | tulak |
345. | ngaju | mudik | ulu |
346. | ngawa | hilir | ilir |
347. | ngambu | atas | |
348. | |||
349. | nyelu | tahun | |
350. | nyumap | diasapkan | |
351. | nunda | dorong | tunjul |
352. | nahap | tegap | nahap |
353. | nupi | mimpi | |
354. | peter | baring | barabah |
355. | panghung | pukul | catuk, pangkung (pukul pakai kayu bakar) |
356. | patei | matikan | mati'i |
357. | peteh-pesan | pesan | |
358. | puser | pusat | |
359. | pai | kaki | |
360. | bapai | berkaki | |
361. | pansa | ganggu | |
362. | pili | beli | |
363. | paluwa | keluar | |
364. | pisi | pancing | |
365. | pere | berapa | |
366. | pusa | kucing | |
367. | parei | padi | |
368. | peteh | pesan | |
369. | penda | bawah | |
370. | paung | benih | |
371. | pupus | pupus | |
372. | pinding | telinga | |
373. | palipis | kening | |
374. | pangkit | gigit | |
375. | petak | tanah | |
376. | penu | penuh | |
377. | pisi | kail | |
378. | pandak | pendek | |
379. | pahayak-hayak | bersama | |
380. | papa | kotor | |
381. | papa ampi | jelek | |
382. | pahari | saudara | |
383. | pea | kapan | |
384. | papui | panggang | |
385. | paung | bibit | |
386. | peteng | ikat | |
387. | pehe | sakit | |
388. | penda | bawah | |
389. | pisi | panjang | |
390. | pisik | bangunkan | |
391. | parahan | perlihatkan | |
392. | pangkung | pukul | |
393. | pulut | ketan | |
394. | pilanduk | kancil | |
395. | pancok | rujak | |
396. | rake | cepat | |
397. | rapi | menanak nasi | |
398. | ramu | mengumpulkan kayu | |
399. | rangah | sembarangan | |
400. | rubut | copot | |
401. | rabut | rebut | |
402. | racik | potong kecil-kecil | |
403. | rancak | sering | |
404. | rahat | sedang | |
405. | ringging | rinjing | |
406. | randah | rendah | |
407. | rawa | tegur sapa | |
408. | rupa | rupa, wajah | |
409. | rukui | menyusuri | |
410. | ramuk | ramuk | |
411. | rakat | rukun | |
412. | rami | ramai | |
413. | ramu(n) | barang | |
414. | racap | rapat | |
415. | rantai | kalung | |
416. | rega | harga | |
417. | rangat | pecah sedikit | |
418. | rajaki | rejeki | |
419. | raung | nisan orang mati | |
420. | rakung | tempat padi | |
421. | rahatan | sedang | |
422. | rebuk | lapuk | |
423. | riuk | melengkung | |
424. | sasar | makin | |
425. | salawar | celana | |
426. | saring | disaring | |
427. | seut | sebut | |
428. | sipa | kunyah | |
429. | suhu | suruh | |
430. | singkap | tangkap | |
431. | sarah | serahkan | |
432. | sahar | tangguk | |
433. | sawe | istri | |
434. | suduk | suduk | |
435. | singngah | mampir | |
436. | sambar | sambar | |
437. | sanda | tanda | |
438. | sasal | sesal | |
439. | simpa | makan sirih | |
440. | sugih | kaya | |
441. | sangit | marah | |
442. | sapak | paha | |
443. | saratus | seratus | |
444. | sinde | sekali | |
445. | samandiah | semua | |
446. | sahundik | pucuk | |
447. | sadia | sedia | |
448. | sahukan | sembunyi | |
449. | sasah | kejar | |
450. | sandeah | semua | |
451. | saran | tepi | |
452. | suhu | perintah | |
453. | sium | cium | |
454. | sawa(n) | istri | |
455. | sungei | sungai | |
456. | silu | kuku | |
457. | sadingen | dingin | |
458. | tukup | dekat | |
459. | tulak | pergi | |
460. | talih | temui | |
461. | tanga | beri | |
462. | tejek | dirikan | |
463. | tetek | potong | |
464. | tempu | tempo | |
465. | tusul | bakar | |
466. | tagui | bunyi rebah | |
467. | teweng | tebang | |
468. | tuhus | milir di riam | |
469. | tapean | lembar | |
470. | tapih | sarung | |
471. | tumun | turut | |
472. | teser | selam | |
473. | tanjung | jalan | |
474. | tengseng | nafas | |
475. | tutul | bintik | |
476. | tejep | sodok | |
477. | tenga | beri | |
478. | tusu | susu | susu |
479. | mampatusu | menyusui | |
480. | telo | tiga | talu |
481. | tandu | kakak | |
482. | talik | tarik | |
483. | tatawa | tertawa | |
484. | tapandir | berbicara | |
485. | tuyuk | tumpuk | |
486. | tukep | dekat | |
487. | tamunie | kadang-kadang | |
488. | tikas | hingga | |
489. | tame | masuk | |
490. | tiruh | tidur | |
491. | tanai | perut | |
492. | tewu | tebu | |
493. | tujah | pingsan | |
494. | teyah | kering | |
495. | tapa | bersamadi | |
496. | tahi | lama | lawas |
497. | tanan | tadi | |
498. | tenah | tadi | |
499. | tampa | buat, bikin | |
500. | tumbang | muara | muhara |
501. | tau | bisa | |
502. | telu | tiga | tiga |
503. | tana | sawah, kebun | |
504. | tabela | muda | anum |
505. | tabala | peti mati | |
506. | tampalawai | dini hari | |
507. | uler | ulat | |
508. | ulun | saya | ulun |
509. | ujur | benar | bujur |
510. | usuk | dada | |
511. | uei | rotan | |
512. | uyah | garam | uyah |
513. | uma | ibu | uma |
514. | utin balengkong | anak tekak | butuh rakungan |
515. | uei | rotan | |
516. | uluh | orang | |
517. | utuk | sekarang | |
518. | ulanda | Belanda | |
519. | ukai | tempat | |
520. | ujan | hujan | |
521. | upih | kelopak pinang | |
522. | uju | tujuh | |
523. | umba | ikut | umpat |
524. | utan | hutan | |
525. | umbet | berhenti | |
526. | ujar | kata | |
527. | utek | otak | |
528. | uka | kakak | |
529. | ukan | tempat | |
530. | ulih | dapat, sanggup | |
531. | ewei | rotan | paikat |
532. | wadai | kue | wadai |
533. | waluh | labu | waluh |
534. | wadi | ikan wadi | wadi |
535. | waras | batas | watas |
536. | wah | wah | |
537. | wajik | wajik | wajik |
538. | wada | hina | wada |
539. | yaweh | siapa | |
540. | yaku | saya | aku, ulun |
541. | yete | yaitu | |
542. | yatak | otak | utak |
Lihat pula
Referensi
Pranala luar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.