Մարտին Բոլսամ

Մարտին Բոլսամ (անգլ.՝ Martin Balsam, նոյեմբերի 4, 1919(1919-11-04)^{[1][2][3][…]}, Բրոնքս շրջան, Նյու Յորք^[1] - փետրվարի 13, 1996(1996-02-13)^{[2][3][4][…]}, Հռոմ, Իտալիա^[5]), ամերիկացի դերասան։

Մարտին Բոլսամ անգլ.՝ Martin Balsam
Հասակը	1.70 մ
Ծնվել է	նոյեմբերի 4, 1919(1919-11-04)[1][2][3][…]
Ծննդավայր	Բրոնքս շրջան, Նյու Յորք[1]
Մահացել է	փետրվարի 13, 1996(1996-02-13)[2][3][4][…] (76 տարեկան)
Մահվան վայր	Հռոմ, Իտալիա[5]
Գերեզման	Cedar Park Cemetery[6]
Կրթություն	ԴեՎիտ Քլինտոն ավագ դպրոց և Նոր Դպրոց
Քաղաքացիություն	ԱՄՆ
Մասնագիտություն	բնավորության դերասան, թատրոնի դերասան, կինոդերասան և հեռուստատեսային դերասան
Ակտիվ շրջան	1947-1995
Ժանրեր	վեսթեռն
Ծնողներ	հայր՝ Albert Balsam?[7], մայր՝ Lillian Weinstein?[7]
Ամուսին(ներ)	Պիրլ Սոմներ (1952–1954) Ջոյս Վան Պատտեն (1959–1962) Իրեն Միլլեր (1963–1987)
Երեխա(ներ)	Թալիա Բոլսամ, Ադամ Բոլսամ, Զոե Բոլսամ=
Պարգևներ և մրցանակներ	Թոնի մրցանակ պիեսում խաղացած տղամարդու լավագույն դերի համար և Ամերիկյան կինոքննադատների ազգային խորհրդի մրցանակ երկրորդ պլանի տղամարդու լավագույն դերակատարման համար

Կենսագրություն և կարիերա

Մարտին Հենրի Բոլսամը ծնվել է 1919 թվականին Նյու Յորքի Բրոնքսյան թաղամասում հրեայի ընտանիքում։ Նրա հայրը՝ Ալբերտ Բոլսամը, կանանց սպորտային հագուստ արտադրող էր^[8][9]։ Դպրոցում սովորելու տարիներին նա արդեն հաճախում էր դերասանական դասընթացների։ Դպրոցն ավարտելուց հետո սովորում է Նյու Յորքի Դրամատիկական արվեստի Նոր դպրոցում, գերմանացի հայտնի թատերական ռեժիսոր Էրվին Պիսկատորի մոտ։ Նրա թատերական նորամուտը կայացավ 1941 թվականին «Պիեսը ամեն ինչ որոշում է» բեմադրության մեջ^[10]։

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին ծառայում է ԱՄՆ-ի ռազմաօդային ուժերում։ Պատերազմի ավարտից հետո, 1947 թվականին Էլիա Կազանը և Լի Ստրասբերգը վերցնում են Մարտին Բոլսամին իրենց դերասանական ստուդիայի հեռուստատեսային նախագիծ, որից էլ սկսվում է նրա կարիերան հեռուստատեսությունում։ Նա խաղաց մի քանի սերիալներում՝ «Մթնշաղային զոնա», «Դոկտոր Կիլդեր», «Նա գրել էր սպանություն» և այլն։

Գեղարվեստական ֆիլմում նրա նորամուտը կայացավ 1954 թվականին Էլիա Կազանի «Նավահանգստում» ֆիլմում Մառլոն Բրանդոյի գլխավոր դերակատարմամբ, որը կարելի է ասել հաջողություն բերեց Բոլսամին։ Ֆիլմը ստացավ բազմաթիվ մրցանակներ՝ որոնց թվում 8 Օսկար, 4 Ոսկե Գլոբուս և այլն։ Դրան հաջորդեցին ևս մի քանի հաջողված ֆիլմեր՝ «12 զայրացած տղամարդ» (1957), «Պսիխո» (1960), «Նախաճաշ Տիֆֆանիի մոտ» (1961), «Վախի հրվանդան» (1962) և «Հազար ծաղրածուներ» (1965), որի համար նա ստացավ Օսկար երկրորդ պլանի լավագույն դերասան անվանակարգում։

Նրա մասնակցությամբ մյուս հայտնի ֆիլմերից են «Տորա, Տորա, Տորա» (1970), «Սպանություն արևելյան ճեպընթացում» (1974), «Ողջ թագավորական շքախումբը» (1976) և «Վախի հրվանդան» ֆիլմի համանուն ռիմեյքը (1991)։

Կինոյում նկարահանվելուց բացի Մարտին Բոլսամը հաջողությամբ հանդես էր գալիս նաև թատրոնում և 1967 թվականին ստացել է հեղինակավոր «Տոնի» մրցանակ՝ «Դուք գիտեք, ես ձեզ չեմ լսում, երբ ջուր է թափվում» ներկայացման մեջ խաղալու համար։

Անձնական կյանք և մահ

Մարտին Բոլսամը երեք անգամ ամուսնացած է եղել։ Նրա առաջին երկու կանայք դերասանուհիներ էին՝ Պիրլ Սոմները և Ջոյս Վան Պատտենը։ Երկրորդ ամուսնությունից 1959 թվականին ունեցել է մեկ աղջիկ, ով հետագայում նույնպես դարձավ դերասանուհի՝ Թալիա Բոլսամ։ Երրորդ կնոջից ունեցել է մեկ տղա և մեկ աղջիկ։ Մահացել է 1996 թվականին Հռոմում ինֆարկտից։ Հուղարկավորված է Նյու Ջերսիի Բերգենի գերեզմանատանը։

Ֆիլմագրություն

Մարտին Բոլսամը ընդհանուր թվով խաղացել է 150-ից ավելի գեղարվեստական և հեռուստատեսային ֆիլմերում ու սերիալներում։
Առավել նշանավորներից են՝

տարի	ֆիլմ	բնօրինակ անվանում	դեր
1954	Նավահանգստում	On the Waterfront	Ջիլետ
1957	12 զայրացած տղամարդ	12 Angry Men	Ժյուրիի նախագահ
1959	Ալ Կապոնե	Al Capone	լրագրող Մակ Կելլի
1959	Կեսգիշեր	Middle of the Night	Ջեք
1960	Կիրակնոօրյա շոու	Sunday Showcase	Նիկոա Սակկո
1960	Պսիխո	Psycho	դետեկտիվ Միլտոն Արբոգաստ
1960	Բոլորը տներով	Tutti a casa	սերժանտ Քվենտին Ֆորնաչիարի
1961	Ադա	Ada	Սթիվ Ջեքսոն
1961	Նախաճաշ Տիֆանիի մոտ	Breakfast at Tiffany's	Օ.Դ.Բերման
1962	Վախի հրվանդան	Cape Fear	ոստիկանապետ Մարկ Դատտոն
1964	Յոթ օր մայիսին	Seven Days in May	Պոլ Ջիրարդ
1965	Հազար ծաղրածու	A Thousand Clowns	Առնոլդ Բյոռնս
1966	Որս «Աղվեսի» հետևից	Caccia alla volpe	Հարրի
1969	Լավ տղաներ և վատ տղաներ	The Good Guys and the Bad Guys	մայոր Ուիլքեր
1970	Որս - 22	Catch-22	գնդապետ Կետկարտ
1970	Տորա, Տորա, Տորա	Tora! Tora! Tora!	ադմիրալ Հազբենդ Քիմել
1970	Փոքր մեծ մարդը	Little Big Man	Մերրիուեզեր
1971	Ոստիկանության կոմիսարի խոստովանությունը հանրապետական դատախազին	Confessione di un commissario di polizia al procuratore della repubblica	կոմիսար Բոնավիա
1972	Անդերսոնի երկաթե ժապավենները	The Anderson Tapes	Հասկինս
1972	Ամառային ցանկություններ, ձմեռային երազանքներ	Summer Wishes, Winter Dreams	Հարրի Ուելդեն
1973	Լրիվ նոր կյանք	A Brand New Life	Ջիմ Դուգլաս
1973	Քարե մարդասպանը	The Stone Killer	Էլ Վեսկարի
1974	Պելեմ 1-2-3 գնացքի գրավումը	The Taking of Pelham One Two Three	Հարոլդ Լոնգման
1974	Սպանություն «Արևելյան ճեպընթացում»	Murder on the Orient Express	սենյոր Բյանկի
1976	Ողջ նախագահական շքախումբը	All the President's Men	Հովարդ Սիմոնս
1978	Ոսկե արջեր	Silver Bears	Ջո Ֆյոր
1979	Տուն Գարիբալդիի փողոցի վրա	The House on Garibaldi Street	Այսեր Հարել
1981	Սալամանդր	The Salamander	կապիտան Ստեֆանելլի
1985	Սուրբ Էլմի կրակներ	St.Elmo's Fire	միստր Բիմիշ
1985	Մահվան ծարավ 3	Death Wish 3	Բենետ
1986	«Դելտա» ջոկատ	The Delta Force	Բեն Կապլան
1988	Եղբայրը տիեզերքից	The Brother from Space	հայր Հովարդ
1991	Վախի հրվանդան	Cape Fear	դատավոր
1994	Խոզապուխտի լռությունը	Silence of the ham	դետեկտիվ Բոլսամ

Մրցանակներ

Մարտին Բոլսամը քիչ թվով կինոմրցանակներ է ստացել՝ 3-ը, ներկայացված է եղել ևս 4-ի, որոնց թվում.

• 1 Օսկար Օսկար երկրորդ պլանի լավագույն դերասան անվանակարգում «Հազար ծաղրածուներ» ֆիլմի համար
• ներկայացվել է 1 Ոսկե Գլոբուսի որպես դրամայի լավագույն դերասան «Ամառային ցանկություններ, ձմեռային երազանքներ» ֆիլմի համար
• 2 անգամ ներկայացվել է BAFTA-ի «Պելեմ 1-2-3 գնացքի գրավումը» և «Ողջ նախագահական շքախումբը» ֆիլմերի համար
• 1 անգամ ներկայացվել է Էմմիի և այլն

Ծանոթագրություններ

1. Internet Movie Database — 1990.
2. Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
3. Internet Broadway Database — 2000.
4. Discogs — 2000.
5. Deutsche Nationalbibliothek Record #12925052X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
6. Sometimes the Grave Is a Fine and Public Place // The New York Times / J. Kahn — Manhattan: New York Times Company, A. G. Sulzberger, 2004. — ISSN 0362-4331; 1553-8095; 1542-667X
7. Pas L. v. Genealogics — 2003.
9. Great Character Actors
10. Ian Herbert, ed. (1981). «BALSAM, Martin». Who's Who in the Theatre. Gale Research Company. էջ 39–40. ISSN 0083-9833.

Արտաքին հղումներ

• kinopoisk կայքում էջ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարտին Բոլսամ» հոդվածին։