From Wikipedia, the free encyclopedia
Հաղորդություն (հուն․՝ ευχαριστία - գոհություն), Քրիստոնեական Եկեղեցու խորհուրդներից մեկը, որ հիմնականում կատարվում է Պատարագի արարողության ընթացքում։
 |
Այս հոդվածը կարող է վիքիֆիկացման կարիք ունենալ Վիքիպեդիայի որակի չափանիշներին համապատասխանելու համար։ Դուք կարող եք օգնել հոդվածի բարելավմանը՝ ավելացնելով համապատասխան ներքին հղումներ և շտկելով բաժինների դասավորությունը, ինչպես նաև վիքիչափանիշներին համապատասխան այլ գործողություններ կատարելով։ |
«Հաղորդություն» բառը ստուգաբանվում է որպես է հաղորդ լինել, մասնակցություն, կցորդություն, հաղորդակցություն, միացում։ Հոգևոր առումով այն խորհուրդն է քրիստոնյաների՝ Քրիստոսի մարմնին ու արյանը հաղորդ դառնալու, ճաշակելու։ Խոսրով Անձևացին «Պատարագի մեկնություն» աշխատության մեջ բնորոշում է Հաղորդությունը որպես Քրիստոսի կցորդությունը մարդկանց և մարդկանց կցորդությունը Քրիստոսին։ Ներսես Լամբրոնացին գրում է. «Հաղորդություն անվանումը ցույց է տալիս, որ բազմության զանազանությունը սրանով [Հաղորդությամբ] դեպի մեկ անձնավորության Քրիստոս է գալիս»[1]։
Ըստ Ավետարանների Հաղորդության խորհուրդը սահմանվել է Հիսուս Քրիստոսի կողմից։ Որպես Խորհրդի հաստատման վկայություններ ընդունվում են Համատես Ավետարաններում ներկայացված Վերջին ընթրիքի՝ Պասեքի ժամանակ Քրիստոսի խոսքերը.
Հովհաննես ավետարանիչը չի հիշատակում վերջին ընթրիքի ժամանակ Հաղորդության Խորհրդի հաստատումը, սակայն նշում է դրա կարևորությունը այլ հատվածում՝
Հետևելով Քրիստոսի «մարմնին ու արյանը» հաղորդվելու պատվիրանին, առաջին դարում առաքյալները նորադարձ քրիստոնյաների հետ իրենց տներում եղբայրական հավաքույթներ ունենում, որ հաճախ անվանվում էր ագապե՝ սիրո ճաշ։ Գործք Առաքելոցում այդ մասին գրված է. «Նրանք [քրիստոնյաները] յարատեւում էին առաքեալների ուսուցման, հաղորդութեան, հացի բեկման ու աղօթքների մէջ», «Ամէն օր, միասիրտ, վաղ գնում էին տաճար, տներում էին հացը կտրում եւ ուրախութեամբ ու սրտի պարզութեամբ էին կերակուր ուտում» (Գործք 2։42, 46, հմմտ. 20։7, 11)։ Պողոս Առաքյալը ևս հիշատակում է Հաղորդությունը, որ հաստատել էր Քրիստոսը (Ա Կորնթ. 11։23-26) և ներկայացնում է վաղ եկեղեցում Հաղորդության խորհրդի ընկալումը. «Օրհնութեան բաժակը, որն օրհնում ենք, արդարեւ հաղորդութիւն չէ՞ Քրիստոսի արեան. հացը, որը կտրում ենք, արդարեւ հաղորդութիւն չէ՞ Քրիստոսի մարմնի. որովհետեւ մի հաց, մի մարմին ենք բոլորս, քանի որ բոլորս էլ այդ միակ հացից ենք վայելում» (Ա Կորնթ. 10.16–17)։ Հավաքույթներում հացի բեկումը, այսինքն՝ Հաղորդության խորհուրդը և սիրո ճաշը միասին են կատարել։ Քրիստոնյաները նախապես հավաքվել են շաբաթական չորս անգամ, հացի բեկում կատարելով՝ հաղորդվել, հացից բաժին են հանել նաև աղքատներին։ Կորնթացիներին ուղղաված առաջին նամակում Պողոս առաքյալը անդրադառնում է հաղորդության շուրջ ծագած մի խնդրի՝ գրելով. «Եւ արդ, երբ դուք միասին հաւաքւում էք, Տիրոջ տունը ձեզ համար հաց ուտելու տեղ չէ. որովհետեւ իւրաքանչիւր ոք առաջ է ընկնում իր ընթրիքն ուտելու. մէկը՝ քաղցած է, իսկ միւսը՝ արդէն հարբած։ Միթէ տներ չունէ՞ք ուտելու եւ խմելու համար։ Կամ՝ Աստծու եկեղեցի՞ն էք արհամարհում եւ ամաչեցնում չքաւորներին։ Ի՞նչ ասեմ, գովե՞մ ձեզ դրա համար» (Ա Կորնթ. 11։20-22)։ Նմանատիպ զեղծարարությունները, որ կատարվում էին Տերունական ընթրիքի անվան տակ առիթ դարձան, որպեսզի Վաղ Եկեղեցու պարզ ընթրիքը բաժանվի Տերունականից՝ Հաղորդությունից։ Առաքելական շրջանից սկսյալ Տերունական ընթրիքը եկեղեցական արարողության ձև ստացավ, որը հետագա դարերում զարգանալով ու համալրվելով աղոթքներով և երգեցողությամբ, պարզ արարողությունից վերածվեց Պատարագի արարողության՝ առանցք ունենալով Սուրբ Հաղորդությունը։ Հաղորդության խորհուրդի արարողությունն անվանվեց «անարյուն պատարագ»[2]։
Որպես վաղ քրիստոնեական եկեղեցի՝ Հայ Առաքելական սուրբ եկեղեցին անխախտելիորեն պահպանել է Հաղորդության խորհրդի՝ Քրիստոսի և առաքյալների կողմից մատուցած աստվածաբանությունը՝ որոշակի զարգացում տալով ծեսին։ Սուրբ Հաղորդությունը պատրաստվում է օծված հոգևորականի ձեռքով Սուրբ Պատարագի ժամանակ՝ ուղեկցվելով ծածուկ աղոթքներով ու հավատացյալների օրհներգություններով։ Արդյունքում Աստվածային միջնորդությամբ՝ Սուրբ Հոգին «Որդի Աստուծոյ» շարականի ժամանակ աներևութապես հանգչում է սկիհի՝ բաժակի մեջ տեղակայված գինու և հացի մեջ՝ փոխակերպելով հացն ու գինին Քրիստոսի Մարմնի և Արյան։
Խորհրդաբանորեն Աստծո Միածինը պատարագվում՝ զոհաբերվում է Սուրբ Սեղանի վրա՝ ի քավություն և ի թողություն մեր մեղքերի։ Խաչի վրա զոհաբերվելով Քրիստոս դադարեցնում էր Հին ուխտի՝ մարդկանց մեղքերի քավության համար մատուցվող կենդանիների արյամբ զոհաբերությունները և դրա փոխարեն տալիս էր Նոր Ուխտի Մարմինը և Արյունը, որը առավել էր քան կենդանական ու մարդկային բոլոր զոհերը (Եբր. 9։14, 12։24)։ Սակայն քանի որ Քրիստոսի մահը մեկ անգամ եղավ և Նրա Մարմինն ու Արիւնը մեկ անգամ մատուցվեց Գողգոթայում որպես հավիտենական պատարագ, Եկեղեցին, պատրաստելով Հաղորդության Սեղանը, շարունակաբար իրացնում և իրագործում է այդ հավիտենական պատարագը այստեղ՝ աշխարհում։ Քրիստոսը խաչի վրայ իր մահով փրկեց մարդկությանը, հաշտեցրեց Աստծո հետ և դարձրեց հավիտենական կյանքի ժառանգորդ։ Պատարագի խորհրդակատարման ժամանակ, ամեն անգամ դարձյալ Քրիստոս Իրեն է մատուցում, սակայն արդեն քահանայի օգնությամբ՝ անարյուն և խորհրդավոր ձևով՝ հացի և գինու միջոցով[3]։ Հաղորդության ճաշակմամբ քրիստոնյան հաղորդակցվում է Աստծուն։ «Ադամի մարմնով մենք մարդ ենք լինում եւ դառնում մարդու որդի, մինչդեռ Քրիստոսի մարմնով լինում ենք Քրիստոս եւ Աստուծոյ որդի։ Մարմնով Ադամից ենք՝ երկրից, շնչաւոր, մինչդեռ Քրիստոսի Մարմնով լինում ենք երկնային, հոգեւոր։ Ադամի մարմնով ժամանակաւոր ենք, մահկանացու, մինչդեռ Քրիստոսի մարմնով՝ անմահ եւ յաւիտեան»,- ասում է Գրիգոր Տաթևացին[4]։ Բացի Աստծո հետ հաղորդակցությունից ու միացումից, այս խորհուրդը նաև միավորում է մարդկանց՝ նույն մարմնից ճաշակող քրիստոնյաներին։ Սրբագործված հացի ու գինու միջոցով ճաշակողների հոգու մեջ է իջնում Աստված, և զորացնում նրանց, ներշնչում, կենդանացնում և բարձրացնում անկյալ մարդուն։ Գերբնական աստվածությունը, մտնելով ժամանակավորի մեջ, Իր կյանքից նոր կյանք է տալիս հաղորդվողին։ Հաղորդության խորհրդի մատուցմամբ տեսանելի և անտեսանելի, զինվորյալ և հաղթանակած եկեղեցիները մեկ են լինում՝ կազմելով միություն։ «Հաղորդութեան խորհուրդը մարդկանց Աստծու հետ միաւորող կապն է, որովհետեւ այս խորհրդով Հայր Աստուած սրբագործուած հացը եւ գինին փոխում է Ս. Հոգիով Միածնի Ս. Մարմնին եւ Արեան, որպէսզի մենք, ճաշակելով այն, միաւորուենք Աստծու հետ»[5]։ Հայ Եկեղեցու երախտավոր Արշակ Տեր-Միքելյանը, խոսելով Հաղորդության խորհրդի մասին գրում է, որ խորհրդի հաստատմամբ Քրիստոս պարզապես հասկացրեց իր հավատացյալներն, որ «միմիայն ճաշակելով յուր անմեղ և անապական մարմինն և արյունը, կարող կլինին հաղորդակից լինել յուր հետ ու միանալ, այնպես որ այդ հաղորդակցությամբ ու միությամբ նոքա կմեռնեն մեղաց համար և նորա մարմնի և արյան անմեղությունն ու անապականությունն ընդունելով՝ կմտնեն հավիտենական կյանքի երջանկության և առաքինության ճանապարհը։ Քրիստոսի մարմնի անմեղությունը կսրբե հավատացյալի մարմնի մեղանչականությունը։ Իսկ արյան անապականությունը, թողություն ու քավություն պարգևելով, կարժանացնե նորան աստվածատուր անապական կյանքին։ Հետևաբար ս. հաղորդությամբ է քրիստոնեական ճշմարիտ փրկության իրականացումն յուրաքանչյուր անհատի մեջ, առանց որի քրիստոնյան Քրիստոսի հետ լինել չի կարող և փրկված չի լինիլ»[6]։
Հաղորդության նյութերն են հացը և գինին։ Քանի որ Քրիստոսի մարդեղությամբ ու աստվածային զոհաբերմամբ մարդը բարձրացվել էր իր ընկած վիճակից, մարդը պարտավոր էր Նրան նմանվելու համար ընդունել Նրա Մարմինը և Արյունը, որ հաղթանակել էր մահվանը հարությամբ։ Բայց քանի որ մարդն իր զգայական բնությամբ անկարող է լիարժեքորեն ընդունել աստվածայինը, Քրիստոս իր ողորմությամբ պատվիրեց ուտել Հացը և խմել Գինին[7]։ Պատարագի արարողության ընթացքում Սուրբ Հոգու զորությամբ նյութերը փոխակերպվում են Քրիստոսի Մարմնի և Արյան, սակայն հացն ու գինին իրենց գոյությունը, նյութը չեն փոխում, այլ իրենց մեջ ընդունում են Հիսուս Քրիստոսի հոգևոր ներկայությունը և սրբագործվում պատարագիչ հոգևորականի ու քրիստոնյաների աղոթքով։ Ինչպես Գրիգոր Տաթևացին է ասում. «Հացը բազմաթիւ ցորենի հատիկներից է բաղկացած, իսկ գինին՝ խաղողի բազում պտուղներից, այնպէս էլ Քրիստոսի մարմինը բազում անդամներից է շաղկապուած, որը Եկեղեցին է՝ բազում հաւատացեալների միաւորութիւնը»[8]։ Հացը՝ նշխարը, Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցու ավանդության և դավանանքի համաձայն անթթխմոր է՝ բաղարջ (ինչպես Վերջին Ընթրիքի ժամանակ), ցորենի մաքուր ալյուրից։ Գինին ևս, ինչպես Վերջին Ընթրիքի ժամանակ, պետք է լինի մաքուր ու անխառն՝ անապակ, առանց ջուր խառնելու։
Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցում Հաղորդություն պատրաստելու (պատարագելու) և մատուցելու իրավունք ունի միայն օծված ու ձեռնադրված հոգևորականը՝ քահանան կամ եպիսկոպոսը, ով բաշխում է «Մարմինը և Արյունը»՝ մանր կտորտանքներով դնելով հաղորդություն առնող քրիստոնյաների բերանները։ Խորհրդի ենթական մկրտված և դրոշմված հավատացյալն է՝ քրիստոնյան, ով մինչև հաղորդվելը պարտավոր է որոշակի պատրաստություն անցնել[9]։
Հաղորդության խորհրդով մեր առաջ պատկերվում է Հիսուս Քրիստոսի մարդեղացումը, չարչարանքներն ու թափված արյունը, մահը, թաղումը և հարությունը։ Ուստի հաղորդության Սեղանին մոտեցողը՝ թե խորհրդակատարը, թե ենթական պետք է հետևեն որոշ սկզբունքների և լուրջ տարամադրվեն դրա հանդեպ։ Այսպես՝ Հաղորդվելու համար անհրաժեշտ պայմաններն են՝
Նրանք, ովքեր ինքնակամորեն հրաժարվում են հետևել կետերից որևիցե մեկին և հաղորդվում են, համաձայն Պողոս առաքյալի խոսքերի դատապարտվում են Աստծուց. «Ահա թէ ինչու, ով որ ուտի այս հացը կամ խմի Տիրոջ այս բաժակն անարժանօրէն, պարտական պիտի լինի Տիրոջ մարմնին եւ արեանը։ Թող մարդ նախ ինքն իրե՛ն փորձի եւ ապա ուտի այդ հացից ու խմի այդ բաժակից. որովհետեւ, ով ուտում է եւ խմում անարժանօրէն, իր իսկ դատապարտութիւնն է ուտում եւ խմում, քանի որ չի զատորոշում Տիրոջ մարմինը։ Դրա համար իսկ ձեր մէջ բազում հիւանդներ եւ ցաւագարներ կան, եւ շատերն էլ մեռած են. որովհետեւ, եթէ մե՛նք մեզ քննէինք, ապա չէինք դատապարտուի» (Ա Կորնթ. 11։27-31)։
Հայ եկեղեցում ի տարբերություն որոշ եկեղեցիների, հաղորդություն են տալիս նաև երեխաներին, քանի որ մկրտված և դրոշմված երեխաները չպետք է զրկվեն աստվածային պարգևից /հմմտ. Եբր. 2։14/։ Մանուկների համար հաղորդության պայմանները, բացառությամբ մկրտված լինելու կարևոր կետի, չեն կիրառվում։
Հայոց եկեղեցու պատմության ընթացքում երկար ժամանակ տեղի են ունեցել բազմաթիվ վիճաբանություններ Հաղորդության խորհրդի նյութի, ծիսակարգի և աստվածաբանության հետ կապված։ Վիճաբանությունների ճնշող մեծամասնությունը եղել այլ եկեղեցիների հետ։
Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցում, ինչպես Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցում, որպես «Քրիստոսի մարմին» օգտագործվում է բաղարջ՝ անխմոր հաց, սակայն որպես «Քրիստոսի արյուն» օգտագործվում է գինի, որին գոլ ջուր է խառնվում։ Այս հանգամանքը Կաթոլիկ եկեղեցին հիմնավորվում է խաչելությունից հետո հռոմեական զինվորի գեղարդի հարվածից Հիսուս Քրիստոսի կողից հոսած ջրով և արյամբ (Հովհ. 19։36), որը, սակայն տեղի է ունեցել խորհրդի հաստատումից հետո։ Իրականում հանգամանքը առավելաբար կախված է Քրիստոսի բնությունների մասին Քաղկեդոնի ժողովի որոշումների հետ[10]։ Այլ է կողմնորոշումը նաև աստվածաբանկան հարցում։ ի տարբերություն Հայոց Եկեղեցու, որտեղ հացը և գինին «փոխակերպվում» են Քրիստոսի Մարմնի և Արյան (մնալով հաց և գինի՝ Սուրբ Հոգով հոգևոր հատկությամբ են օժտվում), Կաթոլիկ եկեղեցում կիրառվում է «գոյացափոխություն» տերմինը, ինչը նշանակում է, որ հացը և գինին այդ պահին դադարում են հաց և գինի լինելուց և իրավամբ փոխում են իրենց գոյությունը՝ վերածվելով Մսի և Արյան[10]։ Լատին եկեղեցում հաղորդություն տրվում է միայն չափահաս և գիտակից մարդկանց։ Սակայն աշխարհականներին տրվում է միայն հացը՝ Մարմինը, իսկ գինին՝ Արյունը ըմպում են միայն հոգևորականները[11]։
Բյուզանդական (Արեւելյան օրթոդոքս Eastern orthodox) եկեղեցին ևս Հաղորդության նյութի հարցում էականորեն տարբերվում է Հայոց Եկեղեցուց՝ ոչ միայն հաղորդությանը ջուր խառնելով, այլ նաև օգտագործելով թթխմորով հաց։
Բողոքական Եկեղեցին, թեև Հաղորդությունը համարում է խորհուրդ, սակայն չի ընդունում, որ հացը և գինին վերածվում են Մարմնի և Արյան և որ իսկապես տեղի է ունենում Քրիստոսի զոհաբերումը։ Բողոքականությունը խորհուրդը համարում է հիշատակ և նշում որ Քրիստոսն այդտեղ ներկա է «հացի մեջ, հացի հետ և հացի տակ» (Մ. Լյութեր)։ Սա նշանակում է, որ հացը զուտ տեսանելի նշան է, սիմվոլ, որի միջոցով Քրիստոս հաղորդակցվում է մեզ հետ։ Լյութերից ավելի առաջ գնալով Ժ. Կալվինը ստեղծեց աստվածաբանություն, ըստ որի հացը և գինին օգտագործում ենք լոկ որպես հիշատակի ձև՝ հիշելու համար Քրիստոսի զոհաբերումը, իսկ Քրիստոս անկախ այդ «խորհրդանիշերից» միևնույն է ներկա է արարողությանը[12]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
