Սև հաղարջենի
բույսերի տեսակ From Wikipedia, the free encyclopedia
բույսերի տեսակ From Wikipedia, the free encyclopedia
Սև հաղարջենի (լատին․՝ Ribes nigrum), կոկռոշազգիների ընտանիքի, հաղարջենի ցեղի բույս։
| Հաղարջենի սև | |
 Հաղարջենի սև | |
| Դասակարգում | |
| Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
| Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophytes) |
| Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes) |
| Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
| Կարգ | Քարբեկածաղկավորներ (Saxifragales) |
| Ընտանիք | Կոկռոշազգիներ (Grossulariaceae) |
| Ցեղ | Հաղարջենի (Ribes) |
| Տեսակ | Հաղարջենի սև (R. nigrum) |
| Միջազգային անվանում | |
| Ribes nigrum | |
Տերևաթափ թուփ է` 1-1,5 մետր բարձրությամբ։ Ընձյուղները մազմզուկապատ են, սկզբնական շրջանում՝ բաց գույնի, հետագայում՝ շագանակագույն։ Տերևներն ունեն 3-5 լայն եռանկյունաձև բլթակներ, որոնցից միջինը հաճախ մյուսներից ավելի խոշոր է, խոշոր և սուր ատամնաեզր, վերևի կողմից մերկ, անփայլ, մուգ կանաչ, ներքևի կողմից՝ ջղերի ուղղությամբ, մազմզուկապատ։ Ողկույզների երկարությունը 8 սմ է, կազմված 5-10 ծաղիկներից։ Ծաղիկներն ունեն 0,7-0,9 սմ երկարություն, զանգականման են, կարմրակապտավուն կամ մոխրավարդագույն, դրսի կողմից մազմզուկապատ։ Պսակաթերթիկները ձվաձև են, բաժակաթերթիկները սրածայր, դեպի դուրս ոլորված։ Հատապտուղները մոտ 1 սմ տրամագիծ ունեն, գորշասևավուն են կամ կանաչավուն, 3-37 սերմերով։ Ծաղկում է մայիս-հունիս ամիսներին, պտղաբերում է հուլիսին։
Հատապտուղները պարունակում են մեծ քանակությամբ վիտամիններ, ասկորբիթթու, կարոտին, վիտամին B1 և P, շաքար, օրգանական թթուներ, դաբաղանյութեր, ներկանյութեր, հանքային աղեր, միկրոտարրեր։ Տերևները նույնպես պարունակում են մեծ քանակությամբ վիտամիններ, հատկապես վիտամին C:
Բնական պայմաններում հանդիպում է Ռուսաստանի եվրոպական մասի կենտրոնական շրջաններում, Սիբիրում, Միջին Ասիայում, հյուսիս-արևելյան Ղազախստանում, Մոնղոլիայի հյուսիսում։ Արևմտյան Եվրոպայում հավանաբար վայրիացած է։ Մեր հանրապետությունում մշակվում է ամենուրեք, հատկապես միջին և բարձր լեռնային շրջաններում։ Հայտնի են այս տեսակի բազմաթիվ պարտիզային ձևեր, որոնք աչքի են ընկնում խայտաբղետ, խոր կտրտված տերևներով, դեղին, սպիտակ կամ կանաչ պտուղներով։ Մշակվող սորտերն աչքի են ընկնում խոշոր պտուղներով[1]։
Տերևները և հատապտուղները հակացինգային հրաշալի միջոց են։ Ընդհանրապես հաղարջենին կիրառվում է սակավավիտամինոզների դեպքում։ Օգնում է աթերոսկլերոզը և հիպերտոնիկ հիվանդությունները բուժելիս։ Ժողովրդական բժշկությանը հնուց ի վեր հայտնի են պտղի միզամուղ, քրտնամուղ և հակալուծողական հատկությունները։ Հատապտուղներից պատրաստված թարմ հյութը հաջողությամբ է կիրառվում ստամոքսի և տասերկումատնյա աղու խոցերի, ցածր թթվայնությամբ ընթացող գաստրիտների բուժումը կազմակերպելիս։ Բույսի միզամուղ ազդեցությունը հնարավորություն է տալիս օգտագործել այն այտուցների և միզակապության դեպքում։
Քանի որ բույսն օգնում է օրգանիզմին ազատվելու միզաթթվի և պուրինային նյութերի ավելցուկներից, ապա այն կարելի է օգտագործել երիկամների և միզապարկի քարերի, հոդատապի և ռևմատիզմի դեպքում։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
