Ինտերնետ ակտիվիզմ

Ինտերնետ ակտիվիզմ, էլեկտրոնային հաղորդակցության տեխնոլոգիաների՝ սոցիալական մեդիայի, էլեկտրոնային փոստի և փոդքասթների օգտագործումը՝ ակտիվիզմի տարբեր ձևերին աջակցելու նպատակով։ Այս գործիքները քաղաքացիական շարժումներին հնարավորություն են տալիս ավելի արագ և արդյունավետ հաղորդակցվել, կոնկրետ տեղեկատվություն տրամադրել մեծ և նպատակային լսարաններին ու համակարգել նրանց ջանքերը։ Ակտիվիստներն օգտագործում են ինտերնետ տեխնոլոգիաները դրամահավաքի, առցանց համայնքների կառուցման, լոբբինգի և իրենց այլ նպատակների համար։ Թվային ակտիվիզմը կազմակերպված հասարակական ջանք է, որտեղ շարժման նախաձեռնողները կամ աջակիցները օգտագործում են թվային մեդիան՝ իշխանությանը կոլեկտիվ պահանջներ ներկայացնելու համար^[1]։

Լսել հոդվածը · (տեղ.)

noicon

Ձայնային ֆայլն ստեղծվել է հետևյալ տարբերակի հիման վրա (հուլիսի 30, 2024) և չի պարունակում այս ամսաթվից հետո կատարված փոփոխությունները։ Տես նաև ֆայլի մասին տեղեկությունները կամ բեռնիր ձայնագրությունը Վիքիպահեստից։ (Գտնել այլ աուդիո հոդվածներ)

Տեսակներ

Շանդոր Վեգն առանձնացրել է առցանց ակտիվիզմի երեք հիմնական կատեգորիա՝ ակտիվ/ռեակտիվ, մոբիլիզացնող և իրազեկվածության բարձրացմանը միտված^[2]։ Ինտերնետ ակտիվիզմը կարող է դասակարգվել նաև՝ ելնելով նրանից, թե որքանով է այն ապավինում ինտերնետին՝ համեմատած օֆլայն մոբիլիզացիայի հետ։ Այսպես, ինտերնետային կամ հաքերային հարձակումը կարող է դիտվել որպես ակտիվիզմի ձև, որն իրականացվում է բացառապես առցանց, մինչդեռ «Գրավի՛ր Ուոլ Սթրիթը» շարժումը հիմնականում տեղի է ունեցել օֆլայն՝ որոշ առցանց տարրերով^[3]:84:

Զարգացման մոդելներ

Շահլա Գոբադին և Ստյուարտ Քլեգն ուսումնասիրել են, թե ինչպես կարելի է ինտերնետ ակտիվիզմն օգտագործել հզոր կազմակերպություններին դիմակայելու համար^[4]։ Ուսումնասիրության արդյունքում ձևավորվեց կրիտիկական զանգվածի մոտեցումը (զգալի թվով անհատների մոբիլիզացումն առցանց)՝ արդյունավետորեն դիմակայելու հզոր սուբյեկտների ազդեցությանը։ Չորս տարի տևած ուսումնասիրության արդյունքում ստեղծվել է մի մոդել, որը պարզաբանում է ակտիվիզմի ակունքները, սոցիալական հետևանքները և ժամանակի ընթացքում դրա էվոլյուցիան։ Ըստ մոդելի՝ ինտերնետ ակտիվիզմը մեծ դեր է խաղում կոլեկտիվ գործողությունների մոբիլիզացման և համակարգման գործում, ինչպես նաև մեծացնում է հեղափոխական շարժումների առաջացման հավանականությունը։ Այնուամենայնիվ, առցանց ակտիվիզմի ի հայտ գալուն ի պատասխան վերնախավերը սկսել են ֆիլտրել (սահմանափակելով մուտքը դեպի որոշակի կայքեր կամ բովանդակություն) և հսկել ինտերնետը։ Այս գործողությունները ոչ միայն խթանում են ինքնագրաքննությունը և վատթարացնում թվային տեխնոլոգիաների ու ռեսուրսների հասանելիության առկա անհավասարությունը, այլև ժամանակի ընթացքում հանգեցնում են ակտիվիզմի արդյունավետության և ազդեցության աստիճանական անկմանը։ Ուսումնասիրության հեղինակները կասկածի տակ են դնում այն գաղափարը, որ համընդհանուր ինտերնետ հասանելիությունը հարմար և անվճար միջոց է շարժման շահագրգիռ կողմերին (հաճախորդներ, աշխատակիցներ, արտաքին կողմեր) սոցիալական ակտիվիզմի մեջ ներգրավելու համար։ Իշխանությունները կարող են օգտագործել սոցիալական ակտիվիզմին նպաստող տեխնոլոգիական գործիքներն ինտերնետը ֆիլտրելու և ճնշումներ գործադրելու համար, ինչը թույլ կտա հզոր վերնախավին պահպանել իրենց գերակայությունը և խորացնել թվային տեխնոլոգիաների ու ռեսուրսների հասանելիության առկա անհավասարությունը։

Մեկ այլ ուսումնասիրության մեջ էլ քննարկվում է քաղաքական մոբիլիզացիայի հետ կապված մի մոդել։ Քաղաքացիների ակտիվ մասնակցությունը, ինչպիսիք են տարբեր խմբերին միանալը և քննարկումներ նախաձեռնելը, նշանավորում է նրանց ներգրավվածության սկիզբը։ Սկզբում անհատները կսկսեն առցանց խնդրագրեր ստորագրել, այնուհետև կանցնեն մասնակցության ավելի ակտիվ ձևերի, ինչպիսիք են օֆլայն գործողությունները^[5]։

Զանգվածային լրատվության միջոցների նշանակությունը զգալի բանավեճեր է առաջացրել, քանի որ ոմանք պնդում են, որ այն ուժեղացնում է մարգինալացված համայնքների ձայնը, իսկ մյուսները պնդում են, որ դրանք հիմնականում ներկայացնում են մեծամասնության տեսակետները՝ դրանով իսկ լռեցնելով փոքրամասնությունների կարծիքը^[6]։

Ակտիվիզմի վաղ օրինակներ

Առցանց ակտիվիզմի վաղ օրինակներից մեկը «Lotus Marketplace»-ի թողարկումն էր^[7]։ 1990 թվականի ապրիլի 10-ին «Lotus»-ը հայտարարեց, որ նախատեսում է մարկետինգային նպատակներով համապարփակ տվյալների բազա կազմել, որը կներառի այնպիսի մանրամասներ, ինչպիսիք են 120 միլիոն ամերիկացիների անուն, հասցե, ժողովրդագրական և ծախսերի մասին տեղեկություններ։ Գաղտնիության իրավունքի պաշտպանները մտահոգված էին, որ տվյալները հասանելի են լինելու հեշտությամբ որոնելի մեկ տվյալների բազայում՝ չնայած այն հանգամանքին, որ նույն տեղեկությունների մեծ մասն արդեն հասանելի էր այլ կայքերում և բազաներում։ Բացի այդ, տվյալները տրամադրվելու էին սեղմասկավառակներով և չէին թարմացվելու մինչև նոր բազայի թողարկումը։

Ի պատասխան դրա՝ զանգվածային նամակների և առցանց տեղեկատուների տեսքով արշավ սկսվեց։ Արշավը տեղեկություն էր տրամադրում, թե ինչպես կապվել «Lotus»-ի հետ, ինչպես նաև առաջարկում էր նախապես գրված նամակների օրինակներ։ Նոր Անգլիայում բնակվող համակարգչային մասնագետ Լարի Սեյլերը մի հաղորդագրություն գրեց, որը լայնորեն տարածվեց լրատվական խմբերում և էլ. փոստով. «Սկավառակները պարունակելու են ՄԵԾ քանակությամբ անձնական տեղեկություններ ՔՈ մասին, և երկրում յուրաքանչյուրը կարող է մուտք ունենալ դեպի այդ անձնական տվյալներ՝ պարզապես գնելով այդ սկավառակները։ Իմ (և շատ ուրիշների) կարծիքով, սա չափից դուրս վերահսկողություն է, և խելամիտ է քայլեր ձեռնարկել, քանի դեռ շատ ուշ չէ»։ Ավելի քան 30 000 մարդ դիմեց «Lotus»-ին՝ խնդրելով հանել իրենց անունները տվյալների բազայից։ 1991 թվականի հունվարի 23-ին «Lotus»-ը հայտարարեց «MarketPlace»-ի չեղարկման մասին^[8]։

1998 թվականին Նյու Ջերսիում բնակվող գաբոնացի գիտնական և ակտիվիստ դոկտոր Դանիել Մենգարան ստեղծեց «Bongo Doit Partir» («Բոնգոն պետք է հեռանա») անվամբ կայք՝ նպատակ ունենալով հեղափոխություն հրահրել Գաբոնի նախագահ Օմար Բոնգոյի ռեժիմի դեմ^[9]։ 2003 թվականի հուլիսին «Amnesty International»-ը հայտնեց «Bongo Doit Partir»-ի անդամ հինգ գաբոնացիների ձերբակալության մասին։ Վերջիններս երեք ամսով կալանավորվեցին^[10][11]։

Ինտերնետ ակտիվիզմի վաղ օրինակներից է 1998 թվականին տեղի ունեցած դեպքը, երբ մեքսիկացի ապստամբների «Զապատիստաների ազգային ազատագրական բանակ» անունը կրող խումբը, օգտագործելով կապի ապակենտրոնացված մեթոդներ, ինչպիսիք են բջջային հեռախոսները, կապ էր հաստատում զարգացած երկրների ակտիվիստների հետ։ Այս ցանցի միջոցով ստեղծվեց «Peoples Global Action» (Ժողովրդական գլոբալ գործողություն) խումբը, որի նպատակն էր բողոքի ակցիաներ իրականացնել Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության դեմ Ժնևում կայանալիք համաժողովի ժամանակ^[12]։ «Ժողովրդական գլոբալ գործողություն» խումբը հետևողականորեն միջոցառումներ էր կազմակերպում և ակտիվորեն ձգտում աջակցություն ստանալ հակագլոբալացման այլ խմբերից^[13]։

Ավելի ուշ ստեղծվեց ինտերնետ ակտիվիստների վեբկայքերի գլոբալ ցանց, որը գործում էր «Indymedia» («Անկախ մեդիա կենտրոն») անվան ներքո և նպատակն էր լուսաբանել 1999 թվականին Սիեթլում Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության դեմ բողոքի ցույցերը^[14][15][16]։ 2001 թվականի հուլիսին Դորոթի Քիդը հեռախոսային հարցազրույց է անում Շերի Հերնդոնի հետ՝ քննարկելով ինտերնետի դերը Առևտրի համաշխարհային կազմակերպության դեմ բողոքի ցույցերում։ Հերնդոնը նշում է. «Ժամանակը ճիշտ էր ընտրված, կային պայմաններ, հարթակ էր ստեղծվել, ինտերնետ էր օգտագործվում, մենք կարողանում էինք շրջանցել կորպորացիաների կողմից վերահսկվող ավանդական լրատվամիջոցները, օգտագործում էինք հրապարակումների համար բաց, մուլտիմեդիա հարթակներ։ Երբ նման ռեսուրսները հասանելի չէին, այդ ժամանակվանից էլ ԱՄՆ-ում սկիզբ դրվեց հակագլոբալիզացիոն շարժմանը»^[17]։

2012 թվականի մարտի 5-ին^{[18][19][20][21]} թողարկված «Քոնի 2012» կարճամետրաժ ֆիլմը նպատակ ուներ համաշխարհային մասշտաբով իրազեկել «Կանգնեցրե՛ք Քոնիին» շարժման մասին, որպեսզի մինչև արշավի ավարտը՝ 2012 թվականի վերջը^[22], Ուգանդայի՝ «Տիրոջ դիմադրության բանակ» կազմակերպության առաջնորդ Ջոզեֆ Քոնին ձերբակալվի։ Ֆիլմը շատ արագ տարածվեց^[23][24][25]։ Ամերիկացիների շրջանում անցկացված հարցումը ցույց է տվել, որ չափահաս երիտասարդների ավելի քան հիսուն տոկոսը լսել է «Քոնի 2012» ֆիլմի մասին՝ դրա հրապարակումից անմիջապես հետո^[26][27][28]։ Հանրային հեռարձակման ծառայությունը ֆիլմը հայտարարել է որպես 2012 թվականի լավագույն միջազգային իրադարձություններից մեկը^[29], մինչդեռ Թայմ ամսագիրն այն անվանել է երբևէ ամենաարագ տարածված տեսանյութը^[30]։

Կիրառումներ

2002 թվականին Թոմ Փոսթմեսը և Սյուզան Բրանսթինգն իրենց հետազոտության մեջ նշել են, որ ինտերնետ ակտիվիզմը հանգեցրել է մարդկանց միջև կոլեկտիվ գործողությունների աճին^[31]։ Հովարդ Դինի քարոզարշավի ղեկավար Ջո Թրիփին ասում է, որ համացանցը «կատարյալ հարմար է պոպուլիստական, ապստամբական շարժման համար»^[32]։ Քարոզարշավի վերաբերյալ իր հուշերում, որը հրատարակվել է «Հեղափոխությունը հեռուստատեսությամբ չի ցուցադրվի» անվամբ, Ջո Թրիփին ընդգծում է.

Ինտերնետի ծագումը բաց կոդով «ARPAnet»-ում, դրա հաքերային մշակույթը և ապակենտրոնացված կառուցվածքը մարտահրավերներ են ստեղծում կայացած քաղաքական թեկնածուների, կորպորացիաների և մեդիայի համար՝ առցանց տիրույթում վերահսկողություն հաստատելու համար։ Իսկ պետական իշխանությունը չի սիրում այն ​​ամենը, ինչ չի կարող վերահսկել։ Ինտերնետը միտումնավոր ստեղծվել է անկախ, և համացանցային հանրությունը բարձր է գնահատում այդ անկախությունը։ Առաջադեմ թեկնածուները և հեռանկարային ռազմավարություններ ունեցող ընկերությունները նույնպես առավելություն ունեն համացանցում։ Հեռուստատեսությունն իր էությամբ նոստալգիա է առաջացնում։ 1980-ականների ընթացքում Ռոնալդ Ռեյգանի արշավների գովազդները հմտորեն ստեղծվել էին հեռուստադիտողների շրջանում նոստալգիայի զգացում առաջացնելու համար։ Դրանք խոստանում էին Ամերիկան վերադարձնել ​​նախկին փառքին ու բարգավաճմանը։ Ի տարբերություն հեռուստատեսության՝ ինտերնետը միշտ առաջ է նայում և շարժվում առաջ՝ ընդունելով տեխնոլոգիաների և հաղորդակցության նոր զարգացումները ու առաջ մղելով նորարարությունները։

Ինֆորմացիայի տարածում

Համացանցը հարթակ է տրամադրում անկախ ակտիվիստներին՝ տարածելու իրենց ուղերձը, նույնիսկ եթե այն հակասում է ընդհանուր ընդունված համոզմունքներին կամ կարծիքներին^[33]։ «Listservers»-ը՝ ինչպիսիք են «Freedom News Group»-ը կամ «BurmaNet»-ը, կարևոր դեր են խաղում իրենց երկրներում^[3]:84՝ նպաստելով նորությունների և ինֆորմացիայի տարածմանը, որոնք այլ կերպ կարող են չհասնել լսարանին։ Ինտերնետ ակտիվիստները կազմակերպում են նաև խնդրագրեր, որոնք ուղղված են տարբեր կազմակերպությունների, կառավարությունների, շահագրգիռ խմբերի և կոչված են բարձրաձայնելու ակտիվիստների մտահոգությունները։ Բազմաթիվ շահույթ չհետապնդող և բարեգործական կազմակերպություններ կիրառում են այս մեթոդները՝ էլեկտրոնային փոստով խնդրագրեր ուղարկելով իրենց շահառուներին և խրախուսելով նրանց դրանք փոխանցել ուրիշներին։ Համացանցը նաև թույլ է տալիս ՀԿ-ների նման կազմակերպություններին անհատների հետ հաղորդակցվել արագ և մատչելի կերպով։ Անշուշտ, բազմաթիվ շահույթ չհետապնդող և իրավապաշտպան խմբեր օգտագործում են համացանցը՝ նախաձեռնելով սոցիալական հաղորդագրություններ պարունակող արշավներ՝ ֆինանսավորման կայուն հոսք ապահովելու համար^[34]։

Հեշթեգային ակտիվիզմ

Հիմնական հոդված՝ Հեշթեգային ակտիվիզմ

Հեշթեգային ակտիվիզմն ակտիվիստների կողմից հեշթեգների օգտագործումն է սոցցանցերում՝ իրենց նպատակին հասնելու համար^[35]։ «Հեշթեգային ակտիվիզմ» տերմինն առաջին անգամ լրագրության մեջ սկսվեց շրջանառվել 2011 թվականին^[36]։ Այդ ժամանակից ի վեր դրա օգտագործումը կապված է այնպիսի շարժումների հետ, ինչպիսիք են «#MeToo»-ն («Ես ևս»), «#BlackLivesMatter»-ը («Սևամորթների կյանքը կարևոր է»), «#SayHerName»-ը («Ասա՛ նրա անունը») և այլն։

Հեշթեգային ակտիվիզմի վառ օրինակ է սևամորթ ֆեմինիստական ​​շարժման կողմից հեշթեգների օգտագործումը՝ իրենց նպատակին հասնելու համար։ Հանրահայտ «IamJada» («Ես Ջեյդա եմ») հեշթեգը համացանցում հայտնվեց ի պատասխան «#Jadapose» («Ջեյդայի դիրք») ծաղրական հեշթեգի և շատ արագ տարածվեց այն բանից հետո, երբ համացանցում հայտնվեց 16-ամյա Ջեյդա Սմիթին լուսանկարը խմբակային բռնաբարությունից հետո^[37]։ Այս պարագայում հեշթեգն օգտագործվում էր որպես հակաբռնության ուղերձ։

Ֆեմինիզմի և կանանց իրավունքների պաշտպանության համար օգտագործվող հեշթեգային ակտիվիզմի մեկ այլ օրինակ էլ տեղի է ունեցել Չինաստանում COVID-19-ի բռնկման ժամանակ։ Համաճարակի վաղ փուլերում երկրի կառավարությունը միտումնավոր փորձում էր թաքցնել և նվազեցնել համաճարակի սրությունը։ Այս ընթացքում հիվանդանոցները, որոնք արդեն զգալի ծանրաբեռնված էին՝ COVID-19-ի դեպքերի աճի պատճառով, բախվեցին առաջին անհրաժեշտության պարագաների, այդ թվում՝ միջադիրների և նմանատիպ պարագաների պակասի հետ։ Չնայած այն հանգամանքին, որ բուժաշխատողների մեծ մասը իգական սեռի ներկայացուցիչներ էին, նրանց արգելվել էր օգտվել այդ պարագաներից^[38]։ Ի նշան բողոքի՝ «#RefusePeriodShame»-ի («Մի՛ ամաչիր դաշտանից») նման հեշթեգներ սկսվեցին շրջանառվել տիրող իրավիճակի և Ուհանի հիվանդանոցի ղեկավարության դեմ, որոնք համարվում էին ստեղծված իրավիճակի պատասխանատուները։ Կարճ ժամանակ անց, Չինական կոմունիստական երիտասարդական լիգայից Ծիանշանծիայո անվամբ մի վիրտուալ յութուբեր՝ երիտասարդ կնոջ ավատարով, ստեղծեց «#JiangshanjiaoDoYouGetYourPeriod» («Ծիանշանծիայո, դու դաշտան ունե՞ս») հեշթեգը։ Հեշթեգը «ծնվել» է Վեյբոյում հրապարակված մի գրառումից, որտեղ օգտատերը հեգնանքով տվել է այս նույն հարցը՝ նպատակ ունենալով ընդգծել հասարակության կողմից կանանց կենսաբանական ֆունկցիաների և պահանջմունքների ժխտման անհեթեթությունը։ Չնայած կառավարությունը հեռացրեց հեշթեգը, ինչպես ավելի վաղ հեռացրել էր «#RefusePeriodShame»-ը, այն հասցրեց լայնորեն տարածվել և շատ ավելի մեծ ուշադրություն գրավել։ Մինչև 2020 թվականի մարտի 15-ը այն հավաքել էր ավելի քան 89.200.000 դիտում^[38]։

Մարգինալացված խմբերը հեշթեգներ են օգտագործել նաև սոցիալական արդարության համար։ Դրանցից են «#BlackLivesMatter»-ը և «#JusticeForTrayvon»-ը («Արդարություն Թրեյվոնի համար»)՝ ի պատասխան ռասայական հիմքով բռնության և ոստիկանության կողմից պրոֆիլավորման, ինչպես նաև «#MeToo» և «#YesAllWomen» («Այո՛, բոլոր կանայք») հեշթեգերը՝ միասեռականության և գենդերային բռնության դեմ պայքարելու համար^[39]։

Սևամորթների կյանքը կարևոր է

Կադր #BlackLivesMatter շարժման ակցիաներից մեկից։

Հեշթեգային ակտիվիզմի ամենահայտնի օրինակներից մեկը «#BlackLivesMatter» («Սևամորթների կյանքը կարևոր է») սոցիալական արդարության շարժումն է, որը սկսվեց այն բանից հետո, երբ Ջորջ Ցիմերմանն արդարացվեց աֆրոամերիկացի դեռահաս Թրեյվոն Մարտինին սպանելու համար։ Շարժումը սկսվեց որպես հեշթեգ և մեծ դեր խաղաց ամբողջ աշխարհում ոստիկանական դաժանության և ռասայական պրոֆիլավորման (հանցագործության կասկածանքով անձանց թիրախավորման պրակտիկա, որը հիմնված է նրանց ռասայական կամ էթնիկ պատկանելության վրա) դեմ պայքարում։ Հեշթեգը, որն ի սկզբանե լայն տարածում գտավ սոցիալական ցանցերի օգտատերերի շրջանում, մեծ ուշադրության արժանացավ։ Միաժամանակ «Change.org»-ում ստորագրահավաք սկսվեց՝ կոչ անելով իշխանություններին մանրակրկիտ հետաքննել և քրեական պատասխանատվության ենթարկել Ջորջ Ցիմերմանին նրա արարքի համար^[36]։ Սոցիալական ցանցերի օգտատերերը` ներառյալ բազմաթիվ հայտնի մարդիկ, նախաձեռնեցին և սոցիալական ցանցերում տարածեցին նոր ստորագրահավաքներ՝ մինչև 2012 թվականի մարտի 26-ը միասին հավաքելով ավելի քան 2,1 միլիոն ստորագրություն։ 2012 թվականի ապրիլի 11-ին Ցիմերմանին մեղադրանք առաջադրվեց երկրորդ աստիճանի սպանության համար^[36]։

2013 թվականի հուլիսի 13-ին Ջորջ Ցիմերմանի արդարացվելուց հետո Ալիսիա Գարզան Facebook-ում հրապարակում արեց հետևյալ վերնագրով՝ «Սիրո գրառում սևամորթների համար», որտեղ ասում էր. «Մեր կյանքը կարևոր է, սևամորթների կյանքը կարևոր է»^[40]։ Այնուհետև Գարզայի ընկերուհին գրառումը վերածեց հեշթեգի։ Այդ օրվանից «#BlackLivesMatter»-ը կամ պարզապես «BLM»-ը վերածվեց ոստիկանության դաժանության, անզեն աֆրոամերիկացիների սպանությունների, ատելության հողի վրա և ռասայական դրդապատճառներով հանցագործությունների դեմ պայքարող շարժման^[41]։

«BlackLivesMatter»-ի ազդեցությունը չսահմանափակվեց միայն օնլայն հարթակներով։ «Black Lives Matter»-ի ստեղծումը նպաստեց ակտիվիստների կողմից օֆլայն բողոքի ակցիաների և հանրահավաքների կազմակերպմանն ամբողջ Միացյալ Նահանգներում՝ անկախ նրանց գտնվելու վայրից^[42]։ Ամերիկացի կոնգրեսականներ Իլհան Օմարը և Ալեքսանդրիա Օկասիո-Կորտեսը հրապարակայնորեն իրենց աջակցությունը հայտնեցին «Սևամորթների կյանքը կարևոր է» շարժմանը՝ դրանով իսկ ցույց տալով, որ կանգնած են ռասայական անարդարության դեմ պայքարի և հավասարությունը խթանելու շարժման նպատակների ու ջանքերի կողքին։

Ամենաթարմ օրինակը, որը ցույց է տալիս, թե ինչպես է «Սևամորթների կյանքը կարևոր է» շարժումը մղել ակտիվիստական գործողություններ իրականացնել օֆլայն, 2020 թվականի «BLM» բողոքի ակցիաներն են, որոնք սկսվեցին այն բանից հետո, երբ 17-ամյա Դարնելլա Ֆրեյզերը ֆեյսբուքյան ուղիղ հեռարձակմամբ ցույց տվեց, թե ինչպես է նախկին ոստիկան Դերեկ Շովինը սպանում Ջորջ Ֆլոյդին։ Բողոքի ակցիաներ տեղի ունեցան բոլոր 50 նահանգներում, ինչպես նաև աշխարհի բազմաթիվ երկրներում^[43]։

Երթ՝ հանուն մեր կյանքերի

2018 թվականի փետրվարի 14-ին Փարքլենդի ավագ դպրոցում տեղի ունեցած հրաձգությունից հետո ծնվեց «#MarchForOurLives»-ը («Երթ՝ հանուն մեր կյանքերի»)։ Մի խումբ ուսանողներ միավորեցին իրենց ուժերը սոցիալական մեդիայի հարթակներում այդ հեշթեգը ստեղծելու համար՝ Միացյալ Նահանգներում հրազենի վերաբերյալ ավելի խիստ կանոնակարգեր ունենալու համար։ Այս հեշթեգը վերածվեց լայնածավալ շարժման, որի արդյունքում ավելի քան 800 բողոքի ակցիաներ կազմակերպվեցին ամբողջ Միացյալ Նահանգներում, իսկ հիմնական ցույցը տեղի ունեցավ մայրաքաղաք Վաշինգտոնում^[44]։ Միայն Վաշինգտոնում բողոքի ակցիային մասնակցեց մոտ 200.000 մարդ^[45]։

ՏիկՏոկ

ՏիկՏոկ սոցցանցը սոցիալական խնդիրների լուծման հարթակ է դարձել՝ կարճ տեսանյութերի ստեղծման միջոցով։ Սա ավելի ցայտուն է դարձել հատկապես այն դեպքից հետո, երբ դիմահարդարման ուսուցողական տեսահոլովակը, որն ի սկզբանե նախատեսված էր այլ նպատակի համար, անսպասելիորեն վերածվեց բողոքի ակցիայի՝ ընդդեմ Չինաստանի՝ մուսուլմանական ույղուր համայնքի հանդեպ ունեցած վերաբերմունքի^[46]։ 2019 թվականի նոյեմբերի 26-ին տեսահոլովակն արգելափակվեց 50 րոպեով։ Էրիկ Հանը, որը Միացյալ Նահանգներում ղեկավարում է ՏիկՏոկի բովանդակության մոդերատորների թիմը, հայտարարեց, որ արգելափակումը «մարդկային սխալի» հետևանք է։ ՏիկՏոկի չինացի սեփականատերերը հայտարարեցին, որ իրենք որևէ բովանդակություն չեն հեռացնում սոցցանցից պարզապես այն պատճառով, որ տվյալ բովանդակությունը քննադատում է Չինաստանին կամ նրա կառավարությանը^[47]։ TikTok-ը համագործակցել է նաև ՄԱԿ-ի Գենդերային հավասարության և կանանց հզորացման կառույցի հետ՝ Հնդկաստանում կանանց նկատմամբ բռնության դեմ պայքարի արշավում, որը մեկնարկել էր 2019 թվականի նոյեմբերի 25-ին։ Արշավը կարելի է գտնել «#KaunsiBadiBaatHai» հեշթեգով։ Այն ներկայացնում է կարճ տեսանյութեր, որոնք պատկերում են տղամարդկանց և կանանց շփման ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական օրինակներ^[48]։

2020 թվականի հուլիսին TikTok-ը զգալիորեն նպաստեց «#FreeBritney» շարժմանը, որի նպատակն էր պաշտպանել Բրիթնի Սփիրսին նրա անձնական և ֆինանսական գործերի կառավարման հետ կապված իրավական հարցում։ Թեև շարժումը զգալիորեն բարձրացրեց դատական գործի վերաբերյալ հանրային իրազեկվածությունը, այն քննադատության արժանացավ նաև գործի վերաբերյալ կեղծ կամ ապակողմնորոշիչ տեղեկություններ, ինչպես նաև դավադրության տարբեր տեսություններ տարածելու համար^[49]։

Կիրառումը քաղաքական արշավներում

2004 թվականի նախագահական քարոզարշավ

2004 թվականի ԱՄՆ նախագահական ընտրությունների թեկնածուների վերաբերյալ քննարկումների ժամանակ Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանի Քաղաքականության, ժողովրդավարության և համացանցի ինստիտուտի տնօրեն Քերոլ Դարն այսպես բնութագրեց այն թեկնածուներին, որոնք ինտերնետն օգտագործում էին արդյունավետ ձևով՝ կողմնակիցներ հավաքելու համար. «Նրանք բոլորն էլ խարիզմատիկ են, վառ անհատներ և ըմբոստներ։ Քանի որ համացանցը ինտերակտիվ է և օգտատերերից պահանջում է ակտիվ ներգրավվածություն, ի տարբերություն հեռուստատեսության, որտեղ օգտատերերը պասիվ սպառողի դերում են, տրամաբանական է, որ թեկնածուն պետք է լինի մեկը, ում հետ մարդիկ ցանկանում են անմիջականորեն շփվել»^[50]։

Սա նպաստեց, որ ի հայտ գա քարոզարշավի նոր մեթոդ։ Այն ավելի ապակենտրոնացված էր, այսինքն՝ քարոզարշավի գործողությունները և հաղորդագրությունները տարածվում և կառավարվում են տարբեր անհատների կամ խմբերի կողմից, այլ ոչ թե խստորեն ուղղորդվում են մեկ կենտրոնական աղբյուրից։ Ջոն Հլինքոն, որը ներգրավված է եղել «MoveOn.org»-ի և Ուեսլի Քլարքի նախընտրական քարոզարշավի ինտերնետ արշավներում, ընդգծում է, որ քաղաքական քարոզչության հիմնական սկզբունքը կամ «մանտրան» միշտ եղել է հետևողական ուղերձի պահպանումը։ Սա նշանակում է, որ քարոզարշավի ուղերձը պետք է լինի միատեսակ և կրկնվող, որպեսզի հստակություն լինի և այն հասնի լսարանին. «Նախկինում այս մոտեցումը լավ էր աշխատում, բայց հիմա այն տանում է դեպի ձախողում։ Դուք ունեք երկու տարբերակ՝ կա՛մ կարող եք հավատարիմ մնալ ստալինիզմը հիշեցնող կոշտ, ավտորիտար կառույցին, որը խեղդում է ժողովրդական ջանքերը և պարտադրում խստորեն հավատարիմ մնալ դոկտրինին, կա՛մ էլ կարող եք ավելի ճկուն մոտեցում որդեգրել՝ թույլ տալով անհատներին նախաձեռնող լինել և անել այն, ինչ անելու են։ Գերադասելի է որոշակի աստիճանի ազատություն տալ, քանի դեռ բոլորն ունեն նույն նպատակները»^[51]։

2008 թվականի նախագահական քարոզարշավ

Կանզասի համալսարանի պրոֆեսոր Բուրդեթ Լումիսը ելույթ է ունենում հաղորդակցության ոլորտում մասնագիտացող ուսանողների առջև՝ ներկայացնելով ընտրությունների ժամանակ լրատվամիջոցների՝ որպես քաղաքական գործիք օգտագործվելու դերի պատմական զարգացումը և դրանց ազդեցությունն ընտրողների վրա:

30 տարեկանից ցածր ինտերնետ օգտագործողների երկու երրորդն ունի սոցիալական ցանցի հաշիվ, և 2008 թվականի ընտրությունների ժամանակ նրանց կեսն օգտագործել է այդ հաշիվները՝ թեկնածուների մասին տեղեկություններ գտնելու համար^[52]։ 2008 թվականին լոբբիստական «MoveOn.org» խումբը պաշտոնապես աջակցում էր սենատոր Օբամային՝ նրա նախագահական քարոզարշավի ժամանակ և օգտվելով Օբամայի հանրային աջակցությունից՝ մարդկանց խթանում էր գովազդային բովանդակություն ստեղծել ու տարածել քարոզարշավի ընթացքում։ «MoveOn.org»-ը նաև մրցույթ էր կազմակերպել՝ շարքային քաղաքացիներին խնդրելով Օբամայի վերաբերյալ դրական առցանց գովազդներ ներկայացնել։ Մրցույթի կազմակերպիչները ստացան 30 վայրկյան տևողությամբ Օբամային աջակցող 1000 հոլովակ, որոնք հեռարձակվեցին «YouTube»-ում^[53]։ Հանրային աջակցությունն ու դրան հաջորդած մրցույթն օրակարգի ձևավորման օրինակ է, որը գիտնականները ուսումնասիրում են այն ժամանակվանից, երբ սոցիալական մեդիան և առցանց բովանդակությունը սկսեցին ազդել նախագահական քաղաքականության վրա^[53]։

2008 թվականի նախագահական քարոզարշավի վերաբերյալ կատարված հետազոտությունն ուսումնասիրում էր, թե ինչպես են տարբեր սոցիալ-տնտեսական և մշակութային գործոններից ազդված գաղափարախոսությունները ներկայացվում առցանց։ Գիտնականները պարզեցին, որ 2008 թվականի ընտրությունները և առցանց քաղաքական գործունեության ազդեցությունը չեն հանգեցրել քաղաքական դաշտում նոր անհատների կամ խմբերի ի հայտ գալուն^[54]։ Հասարակագետները և քաղաքագետները քննարկում են դպրոցներում առցանց գրագիտության ուսուցման գաղափարը։ Նրանք առաջարկում են, որ մանկավարժները պետք է դասապլանում ներառեն բլոգինգի, բովանդակություն ստեղծելու վերաբերյալ դասեր։ Առաջարկի նպատակն է օգտագործել այն ոգևորությունը, որը երիտասարդները ցուցադրում են առցանց, և այն վերածել շոշափելի քաղաքական ներգրավվածության, ինչպիսիք են ընտրություններին մասնակցության աճը^[55]։

2016 թվականի նախագահական քարոզարշավ

2016 թվականի նախագահական ընտրությունները կրկին փոխեցին առցանց տիրույթը։ Առցանց մեդիայի ուսումնասիրմամբ զբաղվող գիտնականները նշում են, որ 2008 թվականին թվային գրագիտությունը խթանելու մտադրությունները փոխարենը հանգեցրել են ավանդական լրատվամիջոցների նկատմամբ աճող անվստահության։ Սոցիալական մեդիա հարթակներում տարբեր տարիքային խմբերի և քաղաքական պատկանելության անհատներին ձգում է այն ինֆորմացիան, որ համընկնում է իրենց տեսակետների հետ։ Նման հարթակներում առցանց անհատականությունները և կազմակերպությունները ավելի բարձր են գնահատվում, քան ավանդական լրատվամիջոցները^[56]։

Ոչ ավանդական ակտիվիզմ

Համացանցը շարժիչ ուժ է ծառայել «Գրավի՛ր Ուոլ Սթրիթը» և «Արաբական գարուն» շարժումների համար, որի մասնակիցներն ավելի ու ավելի շատ էին օգտագործում սոցիալական մեդիան՝ միմյանց հետ կապը պահպանելու ու լսարանի հետ հաղորդակցվելու համար։ Մյանմայում «Freedom News Group» առցանց թերթը բացահայտել է կառավարության կոռուպցիայի դեպքերը, ինչը հրահրել է բողոքի ցույցեր^[57][58]։

2017 թվականին «Քնած հսկաներ» կիբերակտիվիստական խումբը նմանատիպ այլ խմբերի հետ միասին բոյկոտի արշավ սկսեց ընդդեմ հակասական բովանդակություն հրապարակող պահպանողական «Breitbart News» կայքի։ Արդյունքում ավելի քան 2000 կազմակերպությունների դադարեցրին իրենց գովազդն այդ կայքում^{[59][60][61][62][63][64]}։

Կորպորատիվ ակտիվիզմ

Կորպորացիաներն օգտագործում են առցանց ակտիվիստների ռազմավարությունները՝ իրենց նպատակների համար ավելի մեծ աջակցություն ստանալու համար։ «BusinessWeek Online»-ից Քրիստոֆեր Փալմերին նշում է, որ ընկերությունները ստեղծում են կայքեր՝ իրենց հանրային իմիջը բարելավելու, մրցակիցների վրա ճնշում գործադրելու, մարդկանց կոնկրետ խմբերի շրջանում կարծիք ձևավորելու և քաղաքականության փոփոխություններ խթանելու նպատակով^[65]։

Այդպիսի օրինակ է հագուստ արտադրող «American Apparel» ընկերությունն իր «Legalize LA» կայքով։ Այս հարթակի միջոցով ընկերությունը խթանում է ներգաղթի բարեփոխումները՝ օգտագործելով այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են բլոգները, առցանց գովազդը, նորություններով կիսվելու հնարավորությունը և կրթական ռեսուրսները^[66][67]։ Ի պատասխան՝ բողոքի ակցիաներ կազմակերպողները տեսանյութեր են վերբեռնել «YouTube» և ստեղծել բոյկոտի վերաբերյալ կայք^[68][69]։

Ինֆորմացիայի տարածման կորպորատիվ մեթոդները կոչվում են «ասթրոթուրֆինգ», քանի որ ի տարբերություն «հասարակական ակտիվիզմի», այս շարժումները հիմնականում ֆինանսավորվում են մասնավոր աղբյուրներից^[70]։ «Ասթրոթուրֆինգ» տերմինն առաջացել է ամերիկյան «AstroTurf» ընկերության անվանումից, որն արհեստական ​​խոտածածկ է արտադրում մարզադաշտերի համար։ Առավել թարմ օրինակներից է աջ հայացքներ ունեցող «FreedomWorks.org» լոբբիստական խումբը, որը 2009 թվականի սեպտեմբերի 12-ին կազմակերպել էր «Հարկատուների երթը Վաշինգտոնում» և Պացիենտների իրավունքների պաշտպանության կոալիցիան, որն ԱՄՆ-ում դեմ է համընդհանուր առողջապահությանը^[71]։

Կրոնական ակտիվիզմ

Կիբերաղանդավորությունը կազմակերպման նոր ձև է, որին մասնակցում են խիստ ցրված փոքր խմբեր, որոնք հիմնականում անանուն են մնում սոցիալական փոխազդեցությունների ավելի լայն համատեքստում և գործում են հարաբերական գաղտնիության պայմաններում։ Այս խմբերը հեռակա կերպով կապված են հավատացյալների ավելի մեծ ցանցի հետ, որոնք ունեն ընդհանուր ծեսեր, վարքագիծ կամ սովորույթներ, ինչպես նաև ընդհանուր հոգևոր գրականություն և նվիրված են կոնկրետ առաջնորդի։ Արտասահմանյան աջակիցները տրամադրում են ֆինանսական օգնություն, մինչդեռ տեղական անդամները բաժանում են գրականություն, մասնակցում դիմադրության գործողություններին և արտաքին լսարանին ինֆորմացիա են փոխանցում ներքին իրավիճակի մասին։ Միասին, այս աղանդների անդամներն ու հետևորդները կառուցում են առցանց հավատքի ակտիվ համայնքներ՝ կիսվելով անձնական պատմություններով և միասին ուսումնասիրելով իրենց հավատքին վերաբերող նյութեր^[72]։

Քաղաքական ակտիվիզմ

Առցանց ծայրահեղականություն

Հավելյալ տեղեկություն՝ Ծայրահեղականություն

Համացանցը հասանելի է բոլորին։ Արդյունքում այն դարձել է մարդկանց համար իրենց տարբեր մտքերն ու կարծիքները կիսելու վայր։ Համացանցում արտահայտված կարծիքները հաճախ պարունակում են ծայրահեղ տեսակետներ։ Տարբեր տեսակի ծայրահեղականներ սկսել են մեծապես ապավինել ինտերնետին։ Այն դարձել է ավելին, քան իրենց նպատակներին հասնելու բազմաթիվ գործիքներից մեկը. հաճախ ինտերնետը այն հիմնական հարթակն է, որտեղ տեղի են ունենում նրանց շարժումների հիմնական մասը^[73]։ Մեր օրերում բյուրոկրատական համակարգերի վերաբերյալ ծայրահեղական գաղափարներով կիսվելը կամ նախապես պլանավորած բռնություններն ավելի հաճախ տեղի են ունենում առցանց։ Այլ կերպ ասած՝ «առցանց ծայրահեղականությունը» կարող է դիտվել որպես ինտերնետ ակտիվիզմի ենթախումբ, որն առաջ են քաշել ծայրահեղական հայացքներ ունեցող անհատները կամ խմբերը^[73]։

Սպիտակ ազգայնականություն

1998 թվականին Կու Կլյուքս Կլանի (KKK) նախկին առաջնորդ Դևիդ Դյուքը գրեց, որ իր կարծիքով ինտերնետը խթանելու է մի շարք իրադարձություններ, որոնք հանգեցնելու են ռասայական խնդիրների վերաբերյալ ավելի մեծ իրազեկման և ըմբռնման։ Ըստ նրա՝ այդ գործընթացները մեծ ազդեցություն են ունենալու աշխարհի վրա՝ ինտերնետի միջոցով արագ ինֆորմացիա տարածելու շնորհիվ^[74]։ Սպիտակ ազգայնականները շատ արագ հասկացան, որ համացանցը կարող է հզոր հարթակ ծառայել իրենց ուղերձը մեծ լսարանին հասցնելու համար։

Սպիտակ ազգայնականները վաղուց են օգտվում տեխնոլոգիական նորարարություններից։ 20-րդ դարի սկզբին, երբ կինոտեխնոլոգիաները հասանելի դարձան, Կու Կլյուքս Կլանը ստեղծեց իր սեփական կինոընկերությունները և սկսեց ֆիլմեր նկարահանել՝ իրենց ուղերձը տարածելու համար։ Նմանատիպ ֆիլմերից էր «Արդարության գինը» (1923 թվական)^[75]։ Մեկ դար անց, երբ թվային տեխնոլոգիաները տարածում գտան, Կու Կլյուքս Կլանն հարմարվեց նոր մեդիա միջավայրին և վերածվեց թվային շարժման։ Սակայն նրանք ոչ միայն հարմարվեցին թվային դարաշրջանին, այլև գտան դրա թույլ կողմերը, որոնց միջոցով կարողացան արագ և արդյունավետ կերպով տարածել իրենց գաղափարախոսությունները^[76]։ Օրինակ՝ լսարանի հետ հաղորդակցվելու համար ընտրում էին հատուկ անուններով դոմեններ կամ թաքնված քարոզչական բովանդակություն էին տարածում։

Սպիտակ ազգայնականների կողմից իրենց գաղափարախոսություններն առցանց տիրույթում առաջ տանելը, ինչպես նաև որոշ տեխնոլոգիական ընկերությունների կողմից ինտերնետը որպես բոլոր օգտատերերի համար հավասար հնարավորությունների հարթակ դիտարկելը, խրախուսում են սպիտակ ազգայնականներին շահարկել ալգորիթմները, որոնք օգտագործվում են Թվիթերի նման հարթակների կողմից՝ իրենց բովանդակությունը խթանելու կամ այն ավելի տեսանելի դարձնելու համար^[77]: Սոցցանցերի ալգորիթմները նպաստում են մարդկանց՝ իրենց համոզմունքներին համահունչ ինֆորմացիա փնտրելուն ու գտնելուն, ինչպես նաև այդ մարդկանց կապում են նմանատիպ տեսակետ ունեցող այլ անձանց հետ։ Որոնման համակարգերի որոշ առանձնահատկություններ աշխատում են հօգուտ սպիտակ ազգայնականների։ Օրինակ՝ երբ օգտվողները որոշակի բառեր են մուտքագրում որոնման տողում, ավտոմատ լրացման ֆունկցիան կարող է ռասիստական գաղափարներ առաջարկել։ Բացի այդ, որոնման համակարգերը կարող են առաջնահերթություն տալ և առաջինը ցուցադրել սպիտակ ծայրահեղականների կայքերը՝ ակամա օգնելով բարձրացնել դրանց հասանելիությունն օգտատերերի համար^[78]։

Շրջակա միջավայրի պաշտպանության ակտիվիզմ

Ակտիվիզմի վերաբերյալ առաջին գրքերից մեկը 1992 թվականին հրապարակված Դոն Ռիթների «Էկոլինքինգ. էկոլոգիական ինֆորմացիայի առցանց ուղեցույց բոլորի համար» գիրքն է։ Նյու Յորքի հյուսիսում բնակվող էկոլոգիական ակտիվիստ Ռիթներն ավելի քան 20 տարի զբաղվել է «Albany Pine Barrens» էկոհամակարգի ուսումնասիրությամբ և պահպանմամբ։ Նա եղել է «America Online» հարթակի փորձարկողը և 1988 թվականից մինչև դրա պաշտոնական մեկնարկը՝ 1990 թվականը, ղեկավարել է նրանց Էկոլոգիական ֆորումը։ Ռիթները, օգտագործելով շրջակա միջավայրի վերաբերյալ իր գիտելիքներն ու համակարգչային հմտությունները, գրեց ազդեցիկ մի գիրք, որը համարվում է շրջակա միջավայրի պաշտպանությամբ զբաղվող համայնքի հիմնական առցանց ուղեցույցը։ Ուղեցույցն օգնում էր նորեկներին օգտվել համացանցից, շրջակա միջավայրի վերաբերյալ տվյալներ գտնել, ամբողջ աշխարհում կապ հաստատել շրջակա միջավայրի պաշտպանությամբ զբաղվող ակտիվիստների հետ և առցանց ռեսուրսներն օգտագործել շրջակա միջավայրը պաշտպանելու համար^[79]։

2018 թվականի օգոստոսին կլիմայի փոփոխության դեմ պայքարող հայտնի ակտիվիստ Գրետա Թունբերգը Շվեդիայում սկսեց շրջակա միջավայրի պաշտպանությանը նվիրված շարժում։ Դա սկսվեց այն ժամանակ, երբ Գրետան, որն այդ ժամանակ 15 տարեկան էր, ոգեշնչվելով «#MarchForOurLives» (Երթ՝ հանուն մեր կյանքերի) շարժումից, իր տեսակետն արտահայտեց կլիմայի փոփոխության հրատապ խնդրի վերաբերյալ՝ շվեդական Ռիկսդագի (խորհրդարանի) դիմաց մեծ ցուցանակ պարզելով^[80]։ Այս ակցիան նշանավորեց «Դասադուլ՝ հանուն կլիմայի» շարժման սկիզբը, որը մեծ թափ ստացավ ամբողջ աշխարհում՝ հիմնականում լրատվամիջոցների լուսաբանման շնորհիվ և վերածվեց միջազգայնորեն ճանաչված նախաձեռնության, որը հայտնի է որպես «Ուրբաթներ՝ հանուն ապագայի»։ Խրախուսելով երեխաներին բաց թողնել ուրբաթ օրերին դասերը և միանալ գործադուլին՝ շարժումը մինչ օրս ազդեցություն է գործում կառավարությունների վրա՝ բարձրացնելով շրջակա միջավայրի պաշտպանության խնդիրների վերաբերյալ իրազեկվածությունը^[80]։

2020 թվականին Անգլիայում, Ուելսում և Հյուսիսային Իռլանդիայում National Trust-ը սկսեց #BlossomWatch («Ծաղկման դիտում») արշավը, որը մարդկանց խրախուսեց կիսվել միմյանց հետ գարնան առաջին նշաններով, մասնավորապես՝ ծաղկման պատկերներով^[81]։

Սեռական հանցագործությունների դեմ պայքարի ակտիվիզմ

Սեռական հանցագործությունների դեմ արշավները հաճախ տեղի են ունենում առցանց տիրույթում, որտեղ մարդիկ ավելի հանգիստ են զգում զգայուն թեմաներ քննարկելիս։ Այդպիսի շարժումներից է «#NotGuilty» («Մեղավոր չեմ») շարժումը։ Շարժումն սկսվեց 2015 թվականի ապրիլին, երբ Օքսֆորդի համալսարանի ուսանողուհի Այոնի Ուելսն իր համալսարանական թերթում նամակ հրապարակեց՝ ուղղված իր վրա հարձակում գործած անձին^[82]։ Նամակում Այովան նկարագրում էր, թե ինչպես է ենթարկվել սեռական բռնության և ինչպես է շարունակել իր կյանքը դրանից հետո։ Եզրափակելով նամակը՝ նա խրախուսում էր ընթերցողներին պատասխան նամակով կիսվել սեռական բռնությունների վերաբերյալ իրենց սեփական փորձով՝ օգտագործելով «#notguilty» հեշթեգը։ Նա այնքան շատ նամակներ ստացավ տեղացիներից, որ որոշեց կայք ստեղծել՝ «notGuiltyCampaign.co.uk»: Սա գրավեց ամբողջ աշխարհի ուշադրությունը և դրդեց բազմաթիվ անհատների պատմել իրենց պատմությունները^[83]։

Նմանատիպ շարժումներից է «Me Too»-ն («Ես նույնպես»), որը սկսվեց Հոլիվուդում։ «Ես նույնպես» արտահայտությունը ստեղծել էր ակտիվիստ Թարանա Բըրքը դեռևս 2006 թվականին՝ նպատակ ունենալով «կարեկցանքի միջոցով ուժեղացնել կանանց»։ Սակայն, արտահայտությունը լայն ճանաչում ձեռք բերեց ավելի քան մեկ տասնամյակ անց, երբ դերասանուհի Ալիսա Միլանոն այն օգտագործեց թվիթերյան մի գրառման մեջ, որտեղ բացահայտեց կինոպրոդյուսեր Հարվի Վայնշտեյնի դեմ սեռական մեղադրանքների բազմաթիվ դեպքերը^[84]։ Միլանոյի գրառումից հետո երկար ժամանակ չպահանջվեց, որպեսզի «#MeToo» հեշթեգը տարածվի առցանց տարբեր հարթակներում։ Ընդամենը մեկ օրվա ընթացքում հեշթեգն ավելի քան 500 000 անգամ օգտագործվեց «Twitter»-ում, 4,7 միլիոն անգամ էլ՝ «Facebook»-ում։ Արտահայտությունն ի սկզբանե նպատակ ուներ լույս սփռել Հոլիվուդում երիտասարդ դերասանների և դերասանուհիների՝ սեռական ոտնձգությունների ենթարկվելու տարածվածությունը։ Շարժումը մեծ թափ ստացավ հիմնականում այն պատճառով, որ Հոլիվուդի մի քանի հայտնի գործիչներ օգտագործեցին հեշթեգն իրենց սոցցանցերի գրառումներում^[84]։ Շարժումն արագորեն ընդլայնվեց՝ ընդգրկելով սեռական հանցագործությունների բոլոր տեսակները՝ հատկապես աշխատավայրում տեղի ունեցողները։ Ի սկզբանե շարժումը հիմնականում կենտրոնացած էր սպիտակամորթ հետերոսեքսուալ կանանց սեռական բռնության ենթարկվելու վրա, սակայն շարժման ընդլայնմանը զուգընթաց՝ այն դարձավ ավելի ընդգրկուն՝ ներառելով տարբեր սեռերի, սեռական կողմնորոշումների և էթնիկ պատկանելության անհատների պատմությունները։

Այս շարժումները նպատակ ունեին տղամարդկանց և կանանց հնարավորություն տալ կիսվելու իրենց պատմություններով նմանատիպ հայացքներ ունեցողների հետ՝ առանց մեղադրելու կամ մեղավոր զգալու։ Դրանք մեծ ուշադրություն հրավիրեցին սեռական հանցագործությունների վրա, ինչպես նաև բանավեճերի առիթ հանդիսացան, թե ինչ գործողություններ պետք է ձեռնարկվեն՝ խնդրի լուծման համար^[85]։ Այսպիսի շարժումներին ուղղված քննադատությունը վերաբերում է դրա մասնակիցների շարժառիթների և գործողությունների վերաբերյալ թերահավատությանը և թե արդյոք այդ մասնակիցները կարող են անկեղծ չլինել՝ հետապնդելով անձնական օգուտներ^[86]։ Այդուհանդերձ, «Ես նույնպես» շարժումը, հասնելով Եգիպտոս, բացահայտեց շարժման բացասական կողմը։ Բռնաբարության մի հայտնի գործով վկայի կալանավորումն ընդգծեց կառավարության նախապատվությունը ավանդական սոցիալական արժեքներին, քան երկրում կանանց իրավունքներին^[87]։

Հաքերային ակտիվիզմ

Ինտերնետ ակտիվիզմի օրինակներ են՝ DoS (Denial-of-Service) հարձակումները, կայքերի նկատմամբ անօրինական կերպով վերահսկողություն սահմանելը և դրանց բովանդակությունը փոփոխելը, «Տրոյական ձիեր» վիրուսների վերբեռնումը և էլեկտրոնային փոստով զանգվածային նամակներ ուղարկելը։ Թեև այս երևույթը դժվար է ճշգրիտ սահմանել, «հաքերային ակտիվիզմ» տերմինը բնորոշում է հաքերային հմտությունների օգտագործումը քաղաքական նպատակներին հասնելու համար։ Երբեմն այս տերմինը համարվում է նաև «կիբերահաբեկչության» ձև^[88]։ Հաքերային ակտիվիզմով զբաղվող խմբերը տարբեր մեթոդներ են օգտագործում կազմակերպությունների, կայքերի կամ ֆորումների վրա հարձակումներ գործելու համար։ Այդ մեթոդները կարելի է դասակարգել տարբեր կատեգորիաների՝ ելնելով դրանց կիրառած հատուկ մարտավարություններից։ Այդ մարտավարություններից են «DDoS հարձակումները», «դոքսինգը» և «կայքերի խեղաթյուրումը» (անգլ.՝ Webdefacement), որոնցից յուրաքանչյուր մի փոքր տարբեր մեթոդներ է օգտագործում՝ վերջնական նպատակին հասնելու համար^[88]։

Ազդեցությունն ամենօրյա քաղաքական քննարկումների վրա

Որոշ վերլուծաբանների կարծիքով՝ ինտերնետը կարելի է օգտագործել որպես հարթակ՝ կարծիք ձևավորող առաջնորդների հետ շփվելու և համագործակցելու համար, որոնք ազդում են ուրիշների մտածելակերպի և վարքի վրա։ Ըստ Քաղաքականության, ժողովրդավարության և ինտերնետի ինստիտուտի՝ առցանց քաղաքական գործունեությամբ զբաղվողները յոթ անգամ ավելի ազդեցիկ են իրենց շրջապատի կարծիքների և վարքագծի ձևավորման գործում՝ համեմատած սովորական մարդու հետ։ Սովորաբար ամերիկացիների միայն 10%-ն է համարվում ազդեցիկ։ Այդուհանդերձ, Քաղաքականության, ժողովրդավարության և ինտերնետի ինստիտուտի ուսումնասիրությունը պարզեց, որ առցանց քաղաքականությամբ զբաղվողների 69%-ն ազդեցիկ է^[89]։

Տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաներ

Տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաները (ՏՀՏ) նպաստում են հաղորդակցության և տեղեկատվության արագ և արդյունավետ կազմակերպմանը։ Հաշվի առնելով «Facebook»-ում, «Twitter»-ում օգտատերերի մեծ քանակությունը, ինչպես նաև կայքերում առկա ծավալուն բովանդակությունը՝ անհատները հնարավորություն ունեն կրթվելու իրենց հետաքրքրող ցանկացած թեմայի վերաբերյալ։ Թեև սա ընդհանուր առմամբ դրական բան է, այն կարող է նաև ռիսկեր պարունակել։ Օրինակ՝ մարդիկ կարող են հեշտությամբ և արագորեն ծանոթանալ ընթացիկ նորություններին։ Սակայն հոգնելու պոտենցիալ վտանգ կա, երբ նրանք մեծ ծավալով ինֆորմացիա են ստանում։ Բացի այդ, ամենածայրահեղական տեսակետները, որոնք հաճախ ավելի բարձր են հնչում, կարող են խեղաթյուրել խնդրի հանրային ընկալումը։

Սոցիալական ցանցերը, որոնք տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաների մաս են կազմում, ըստ էության քաղաքական գործիքների ժամանակակից տարբերակներն են, որոնք գոյություն են ունեցել նաև նախքան տեխնոլոգիական դարաշրջանը^[90]։ Մեր օրերում անհատները մասնակցում են առցանց ֆորումների կամ թվիթերյան քննարկումների, քան գնում են քաղաքապետարանի հանդիպումներին։ Համացանցի միջոցով մարդիկ կարող են մոբիլիզացվել ամբողջ աշխարհում։ Համացանցի շնորհիվ կանայք կարող են կապեր հաստատել տարբեր երկրների այլ կանանց հետ և աշխատել միասին՝ իրենց երկրներում սեփական իրավունքները պաշտպանելու և փոփոխությունների հասնելու համար։ Նման փոխգործակցության շրջանակներում փոխանակվող տեղեկատվությունը սովորաբար հիպերտեքստային է, այսինքն՝ այն թվայնացված է և հասանելի ներբեռնվող ձևաչափերով, որոնք հեշտությամբ հասանելի են յուրաքանչյուրին։ ՄԱԿ-ի կազմակերպությունները նույնպես օգտագործում են «հիպերտեքստային» ձևաչափեր^[90]։ Նրանք կարող են մանրամասներ հրապարակել գալիք գագաթնաժողովների մասին, տարածել հանդիպման արդյունքները փաստող տեղեկագրեր և կիսվել տեսանյութերի հղումներով, որոնք բոլորը կարելի է հեշտությամբ ներբեռնել մեկ հպումով^[90]։ ՄԱԿ-ը և բազմաթիվ այլ կազմակերպություններ տարածում են այս ինֆորմացիան` նպատակ ունենալով կոնկրետ ուղերձ փոխանցել առցանց հարթակներում` դրանով իսկ ազդելով որոշակի հարցի վերաբերյալ հանրային կարծիքի վրա^[91]։

Հաշվի առնելով հեշտ հասանելի տեղեկատվության առատությունը` աճող միտում կա, որը հայտնի է որպես «սլեքթիվիզմ» կամ «քլիքթիվիզմ»։ Թեև լավ է, որ տեղեկատվությունը կարող է արագ և արդյունավետ կերպով տարածվել ամբողջ աշխարհում, սակայն կա մի բացասական կողմ. մարդիկ հաճախ անտեսում կամ արագ մոռանում են համակարգչի էկրաններից ստացած ինֆորմացիան^[90]։ Վիրուսային արշավներն արդյունավետ են նախնական հետաքրքրություն առաջացնելու և քննարկում խթանելու համար, սակայն ժամանակի ընթացքում դրանց ազդեցությունը նվազում է։ Մարդիկ կարող են սկսել հավատալ, որ սոցցանցերում պարզապես սեղմելով «հավանել» կոճակը կամ տեղեկատվություն տարածելը, բավարար ներդրում է և իրենք փոփոխությունների են հասել։

Դրամահավաքի կարողություն

Համացանցը նպաստել է նաև նրան, որ փոքր դոնորները քարոզարշավների ֆինանսավորման գործում ավելի էական և ազդեցիկ դեր խաղան։ Նախկինում փոքր դոնորներից նվիրատվություններ հայթայթելը ծախսատար էր, քանի որ ստացած գումարի մեծ մասն ուղղվում էր տպագրական նյութեր պատրաստելու և դրանք փոստով տվյալ ընկերությանն ուղարկելու վրա^[92]։ «MoveOn» լոբբիստական խմբի նման կազմակերպությունները պարզել են, որ կարող են նվազագույն ծախսերով զգալի նվիրատվություններ հավաքել փոքր դոնորներից. իրենց ամենամեծ ծախսերը հիմնականում կրեդիտ քարտով գործարքների ժամանակ բանկային պահումներն էին։ Քաղաքականության, ժողովրդավարության և համացանցի ինստիտուտի տնօրեն Քերոլ Դարն ասում է, որ այժմ հնարավորություն կա մասնակցելու քաղաքական գործընթացներին՝ առանց մեծ ֆինանսական ներդրումների. «Սա փոխում է ամեն ինչ»։

Համացանցը նաև հնարավորություն է տալիս սովորական քաղաքացիներին շոշափելի ներդրում ունենալ մարդասիրական օգնության նախաձեռնություններում, որոնք ուղղված են գլոբալ աղետների կամ ողբերգությունների հետևանքների մեղմանը, ինչպիսին է «Հույս Հայիթիի համար» հեռուստամարաթոնը, որը մեկնարկեց 2010 թվականին երկրում տեղի ունեցած երկրաշարժից երեք օր անց։ Հեռուստամարաթոնը և դրա հեռարձակումն արդյունավետ եղան աջակցության կոչեր ներկայացնելու և նվիրատվությունների արագ հավաքագրման հարցում^[93][94]։

Էթիկա

Քանի որ ինտերնետ տեխնոլոգիան շարունակում է զարգանալ՝ առաջարկելով ինֆորմացիա ստանալու, տարածելու և օգտագործելու նոր ուղիներ, ինտերնետ ակտիվիզմն առաջ է քաշում էթիկական հարցեր, որոնք ուշադրություն են պահանջում։ Ինտերնետ ակտիվիզմի աջակիցները պնդում են, որ ինտերնետ ակտիվիզմը կարող է նպաստել սոցիալական առաջընթացին, բայց միայն այն դեպքում, եթե անհատները պահպանեն անձնական և մասնագիտական էթիկայի բարձր չափանիշներ^[95]։ Առցանց ակտիվիզմի ջատագովները պնդում են, որ զարգացող տեղեկատվական և հաղորդակցական տեխնոլոգիաները մեծացնում են սահմանափակ ռեսուրսներով ակտիվիստական խմբերի քաղաքական ազդեցությունը^[96]։ Այս տեսակետի կողմնակիցները կարծում են, որ առցանց ակտիվիզմն առավել արդյունավետ է, երբ այն համակցվում է ավանդական կամ պատմական ակտիվիզմի մեթոդների հետ։

Ի հակադրություն ինտերնետ ակտիվիզմի կողմնակիցների՝ քննադատները մտահոգված են, որ առցանց արշավները կարող են լղոզել փաստերի և կարծիքի միջև սահմանը, և որ «որոշ առցանց ակտիվիստներ կարող են առաջնահերթություն տալ սեփական շահերին, քան հասարակական բարօրությանը»^[95]։ Այս քննադատները զգուշացնում են առցանց ակտիվիզմում նկատվող սովորական մանիպուլյացիաների դեմ, որտեղ անհատները կամ խմբերը կարող են շահագործել բարեգործական նպատակները՝ հանուն ֆինանսական շահի, ազդել ընտրողների վրա և ուռճացնել իրենց սեփական կարևորությունը կամ ազդեցությունը։ Այս իմաստով, էթիկական ենթատեքստն այն է, որ երբ ակտիվիզմը հիմնականում ծառայում է սոցիալական խնդիրների նկարագրմանը՝ առանց ակտիվորեն ձգտելու փոփոխություններ իրականացնել, այն չի համապատասխանում հասարակությունը դեպի լավը փոխակերպելու իր ներուժին^[95]։ Գրախոսներից մեկը մատնանշում է յոթ թակարդ, որոնցից պետք է խուսափել ինտերնետ ակտիվիզմում` ինքնագովազդ շարժման հաշվին, աննպատակ զանգվածային նամակներ, հաքերային ակտիվիզմ, հեղինակային իրավունքի խախտում, փնթփնթոց, գաղտնիության խախտում և վախեցնելը^[97]։

Քննադատություն

Ժողովրդագրական խնդիրներ

Կան քննադատներ, որոնք կարծում են, որ ինտերնետ ակտիվիզմը, ինչպես տեխնոլոգիական բաց ունեցող մյուս ոլորտները, հանգեցնում է անհավասար ներկայացվածության^[98][99]։ Այսինքն՝ այն անհատները, որոնք ավելի լավ հասանելիություն ունեն ռեսուրսներին կամ ունեն տեխնոլոգիական հմտությունների ավելի բարձր մակարդակ, հակված են ավելի մեծ ազդեցություն կամ ներկայացվածություն ունենալ ինտերնետ ակտիվիզմում։ Տեխնոլոգիաների սահմանափակ հասանելիությամբ կամ անբավարար տեխնոլոգիական հմտություններ ունեցող անհատների կամ խմբերի համար կարող է դժվար լինել արդյունավետ մասնակցել առցանց ակտիվիստական գործունեության։ Նշված խմբերը, ինչպիսիք են էթնիկ և ռասայական փոքրամասնությունները, սոցիալ-տնտեսական ցածր կարգավիճակ ունեցողները, կրթական ցածր մակարդակ ունեցող անձինք և տարեցները, հատկապես խոցելի են այս մարտահրավերի նկատմամբ։ Ռասիզմը և սեքսիզմն այն հիմնական խնդիրներից են, որոնց վրա կենտրոնանում են ինտերնետ ակտիվիստները^[100]։

Թհեու Նամն ուսումնասիրել է, թե ինչպես են սոցիալական ցանցերն ազդում ժողովրդագրական տարբեր խմբերի քաղաքական ներգրավվածության վրա։ Համալսարանական ուսանողներն ամենաակտիվն են քաղաքական նպատակներով սոցիալական ցանցերն օգտագործելու գործում։ Նրանց հաջորդում են ավելի քիչ սպասված խումբ՝ աշակերտները։ Ավելին, հետազոտությունը ցույց է տվել, որ ոչ սպիտակամորթ քաղաքացիներն ավելի շատ են քաղաքական տեղեկատվություն սպառում, քան սպիտակամորթները։ Այս երկու բացահայտումները հակասում են այն գործոններին, որոնք սովորաբար օգտագործվում են քաղաքական ներգրավվածության մակարդակը կանխատեսելու համար։ Չնայած այս անսպասելի բացահայտումներին, ավագ սերունդները, տղամարդիկ և սպիտակամորթներն ամենաակտիվն են ներգրավված քաղաքական գործունեության մեջ՝ համեմատած ժողովրդագրական այլ խմբերի։ Քաղաքական մոբիլիզացիոն գործողությունները, օրինակ՝ դրամահավաքը, կամավորությունը և բողոքի ակցիաները, պահանջում են շարունակական հետաքրքրվածություն, ռեսուրսներ և գիտելիքներ^[101]։

Բևեռացում

Կալիֆոռնիայի համալսարանի պրոֆեսոր Բարբարա Էփշթեյնը մտահոգություն է հայտնել, որ համացանցը հնարավորություն է տալիս նմանատիպ հայացքներ ունեցող անձանց շփվել միմյանց հետ, ինչը կարող է պատրանք ստեղծել, որ նրանք ավելի մեծ ցանցի կամ համայնքի մաս են, քան իրականում կան։ Նա զգուշացնում է, որ համակարգիչների միջոցով հաղորդակցվելը, որի ժամանակ չկա անձնական փոխազդեցություն, կարող է թուլացնել մարդկանց միջև կապերը, որոնք ավանդաբար կենսական նշանակություն ունեն սոցիալական շարժումների համար^[102]։

Մյուս կողմից, Սքոթ Դյուք Հարիսը՝ «San Jose Mercury News»-ից, ասում է, որ ինտերնետն իրար հետ կապում է ոչ միայն պատերազմին դեմ արտահայտվողներին, այլև այն իրականում միավորում է նաև տարբեր մարդկանց՝ սկսած ձախ հայացքներ ունեցող խմբերից, ինչպիսին է «ANSWER»-ը («Գործեք հիմա՝ դադարեցնելու պատերազմը և վերջ դնելու ռասիզմին»), մինչև զբաղված մայրեր, որոնք նախընտրում են «MoveOn»-ը և նույնիսկ պահպանողական ակտիվիստներին^[103]։

Սլեքթիվիզմ

Հիմնական հոդված՝ Սլեքթիվիզմ

Ակտիվիստ Ռալֆ Նեյդերը կարծում է, որ ինտերնետն առանձնապես արդյունավետ չէ մարդկանց գործողությունների դրդելու համար։ Նա պնդում է, որ Միացյալ Նահանգների Կոնգրեսը, կորպորացիաները և Պենտագոնը, պետք է չվախենան քաղաքացիների կողմից համացանցն օգտագործելու հետևանքներից^[104]։ Խոսելով սլեքթիվիզմի մասին՝ Իթան Ցուկերմանը պնդում է, որ նվազել է ակտիվիզմի ավանդական ձևերի ազդեցությունը կամ նշանակությունը^[105]։ Քաղաքացիները կարող են «Facebook»-ում «հավանել» ակտիվիստական մի խումբ, այցելել նրանց կայքը կամ մեկնաբանություններ թողնել բլոգում, սակայն նրանք չեն մասնակցում օնլայն տիրույթից դուրս՝ օֆլայն քաղաքական գործունեության, ինչպիսին է կամավորությունը կամ քարոզչությունը։ Քննադատները պնդում են, որ այն պնդումը, թե ինտերնետ ակտիվիզմն այնքան ազդեցիկ չէ, որքան ակտիվիզմի ավանդական ձևերը, արևմտակենտրոն է, քանի որ այն թերագնահատում է ինտերնետ ակտիվիզմի հնարավոր ազդեցությունը ավտորիտար կամ ռեպրեսիվ ռեժիմներում^[106]։ Լրագրող Քորթնի Ռադշը պնդում է, որ արաբ երիտասարդության համար նույնիսկ նվազագույն մասնակցությունը, օրինակ՝ կարծիքների առցանց արտահայտումն է արժեքավոր, քանի որ դա նրանց ազատ խոսքի իրավունքի դրսևորումն է^[107]։ Բացի այդ, նա նշում է, որ նման արտահայտումները կարող են գրավել լրատվամիջոցների ուշադրությունը՝ դրանով իսկ լսելի դարձնելով երիտասարդների ձայնը։ Հյուսիսային Կարոլինայի համալսարանի պրոֆեսոր Զեյնեփ Թուֆեքչին պնդում է, որ նախքան համացանցի ի հայտ գալը փողոցային բողոքի ցույցերն ավելի ուժեղ էին, քանի որ դրանց կազմակերպումը զգալի ժամանակ և ջանք էր պահանջում^[108]։

Գիտնականները տարակարծիք են այն հարցում, թե արդյոք ինտերնետը կխթանի, թե կնվազեցնի քաղաքական մասնակցությունը՝ ներառյալ սլեքթիվիզմը^[109]։ Նրանք, ովքեր պնդում են, որ քաղաքական մասնակցությունը կակտիվանա ինտերնետի աճող օգտագործման հետ, կարծում են, որ ինտերնետը հնարավորություն է տալիս հավաքագրել և հաղորդակցվել ավելի մեծ թվով անհատների հետ, և ներգրավվելու համար ավելի էժան մեթոդներ է ապահովում նրանց համար, ովքեր ժամանակ կամ մոտիվացիա չունեն ավանդական միջոցներով ներգրավվելու համար։ Իսկ նրանք, ովքեր վախենում են, որ համացանցը կարող է բացասական ազդեցություն ունենալ ակտիվիզմի վրա, պնդում են, որ այն ժամանակը, որ մարդիկ անցկացնում են ինտերնետում՝ հատկապես սոցիալական մեդիայի կամ առցանց այլ գործողությունների վրա ծախսելով, կարող է նվազեցնել այն ժամանակը, որը նրանք այլ կերպ կնվիրեին ավանդական ակտիվիստական գործողություններին մասնակցելուն։ Բացի այդ, նրանք մտահոգություն են հայտնում, որ առցանց ակտիվիզմը կարող է փոխարինել օֆլայն ակտիվիզմի ձևերին։

Փյու հետազոտական կենտրոնը պարզել է, որ սոցիալական հարթակները հաճախ շփոթեցնում են, ինչի հետևանքով ինֆորմացիա սպառողներն ու առցանց ակտիվիստները կարող են սխալմամբ հավատալ, որ իրենք փոփոխություններ են բերում՝ պարզապես գրառումներ հրապարակելով, մինչդեռ նման վարքագիծը կարող է միայն նպաստել առցանց համայնքներում առկա համոզմունքների և կարծիքների ամրապնդմանը, այլ ոչ թե խթանել բովանդակալից ներգրավվածությանը կամ փոփոխություններին^[110]։ Կենտրոնի ուսումնասիրությունը ցույց է տվել նաև, որ մեծահասակների մոտ 79%-ը կարծում է, որ «սլեքթիվիզմը» շեղում է մարդկանց ուշադրությունն իսկապես կարևոր խնդիրներից^[110]։ Բացի այդ, նրանց մեծամասնությունը հայտնել է, որ սոցիալական մեդիայի օգտագործումը բացասական փորձառություն է եղել իրենց համար^[109]։

Լրագրող և գրող Մալքոլմ Գլադուելը պնդում է, որ սոցիալական մեդիայի և ինտերնետի միջոցով ակտիվիզմը չի կարող հաջողության հասնել, քանի որ այն խրախուսում է պասիվ ակտիվիզմ, որը մարդկանցից չի պահանջում զգալի ջանքեր գործադրել։ Օրինակ՝ երբ սոցիալական ցանցերում մարդիկ «հավանում են» բողոքի մասին որևէ գրառում, նրանք դա ընկալում են որպես գործին նպաստող արարք, ինչը նվազեցնում է ավելի շատ ռեսուրսներ պահանջող և պոտենցիալ ավելի ազդեցիկ գործողություններ կատարելու հավանականությունը, ինչպիսին է, օրինակ, բողոքի ակցիային մասնակցելը^[111][112]։

«Black Lives Matter» և «MeToo» շարժումները ցույց են տալիս, թե ինչպես ինտերնետ ակտիվիզմը կարող է ավելի նշանակալի լինել, քան սլեքթիվիզմը։ Գիտնականները պարզել են, որ ինտերնետային ակտիվիստական համայնքները և օֆլայն գործող ակտիվիստական համայնքները սերտորեն համագործակցում են միմյանց հետ և ոչ թե երկու առանձին միավորներ են^[113]։ Ինտերնետ ակտիվիզմն ակտիվիստներին հնարավորություն է տալիս համակարգել և պլանավորել իրենց գործունեությունը՝ առանց իրեն սահմանափակելու գտնվելու վայրով։ Փյու հետազոտական կենտրոնը պարզել է, որ ամերիկացիների 80%-ին հաջողվել է փոփոխությունների հասնել՝ տեղեկատվություն տարածելով սոցիալական տարբեր թեմաների մասին^[109]։

Ինտերնետ ակտիվիզմը հատկապես հարմար է հաշմանդամ անձանց համար՝ անկախ այն բանից, թե նրանց սահմանափակումները ֆիզիկական են, մտավոր, թե ֆինանսական։ Հանրային տարածքների անմատչելիության պատճառով շատերը դժվարանում են ֆիզիկապես մասնակցել բողոքի ակցիաներին^[114]։

Կատարողական ակտիվիզմ

Հիմնական հոդված՝ Կատարողական ակտիվիզմ

Կատարողական ակտիվիզմը, ինչպես սլեքթիվիզմը, անհատների այնպիսի վարքագիծն է, որոնք հանդես են գալիս որպես ակտիվիստ կամ լոբբիստ՝ հաճախ սոցիալական ցանցերում և հիմնականում անձնական շահի, այլ ոչ թե սոցիալական փոփոխությունների հասնելու համար։ Այս տերմինը բացասաբար է օգտագործվում՝ բնութագրելու այն անհատներին, որոնք ազնիվ մղումներ չունեն կամ չափազանցնում են իրենց ակտիվիստական գործունեությունը։ 2020 թվականի «BLM»-ի բողոքի ցույցերից հետո «կատարողական ակտիվիզմ» տերմինը մեծ ճանաչում ձեռք բերեց, քանի որ շատերն ակտիվացան սոցիալական մեդիաներում՝ աջակցելու «Black Lives Matter» շարժմանը։ Շատերը կասկածի տակ էին դնում բազմաթիվ նոր ակտիվիստների և նրանց աջակիցների մտադրությունները։ 2021 թվականի հունիսի 2-ին միանման միլիոնավոր պատկերներ հեղեղեցին «Instagram»-ը։ Այդ պատկերները սև քառակուսիներ էին՝ «#BlackoutTuesday» («Մթնեցնելու երեքշաբթի») հեշթեգով^[115]։ Այս առցանց բողոքի ակցիայի նպատակն էր լսելի դարձնել սևամորթների ձայները սոցիալական ցանցերում։ Այդուհանդերձ, շատերը քննադատեցին բողոքի այս ակցիան՝ պնդելով, որ այն հակառակ արդյունքն ունեցավ, քանի որ մեծաթիվ քառակուսի պատկերները, հեղեղելով սոցիալական ցանցերը, «քողարկեցին» «#BlackLivesMatter» հեշթեգը^[116]։ Մարդիկ սկսեցին «կատարողական ակտիվիզմի» մեջ մեղադրել նրանց, ովքեր մասնակցել էին «Blackout Tuesday» ակցիային, սակայն ոչ մի քայլ չէին արել «Սևամորթների կյանքը կարևոր է» շարժմանը մասնակցելու համար։

Պետական ճնշում

«Ցանցային մոլորություն» գրքում Եվգենի Մորոզովը հակադրվում է կիբերուտոպիզմի հայեցակարգին։ Նա բացատրում է, թե ինչպես է համացանցն արդյունավետորեն օգտագործվում ակտիվիստներին հակազդելու և պետական բռնաճնշումները հնարավոր դարձնելու համար^[117]։ Չինաստանը սրա վառ օրինակն է։ Չինաստանում ինտերնետ գրաքննությունը հաճախ կիրառվում է Չինաստանի Կոմունիստական կուսակցության քաղաքական կայունությունը պահպանելու համար^[118]։ Չինաստանում ինտերնետ գրաքննության ամենահայտնի դեպքը տեղի է ունեցել Covid-19 համավարակի բռնկման ժամանակ, երբ Չինաստանն ակտիվորեն ճնշում էր վիրուսի մասին ցանկացած տեղեկատվություն։ Իրավիճակի մասին մանրամասները հանրությանը հայտնի դարձան բժիշկ Լի Վենլյանի շնորհիվ, սակայն նրա տարածած տեղեկատվությունը կեղծ պիտակվեց^[119]։

Ծանոթագրություններ

1. «Edwards, Frank, Philip N. Howard, and Mary Joyce. Digital Activism and Nonviolent Conflict. The Digital Activism Research Project». digital-activism.org. 2013 թ․ նոյեմբեր. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 17-ին.
2. McCaughey, Martha; Ayers, Michael D. (2003 թ․ հունվարի 1). Cyberactivism: Online Activism in Theory and Practice. Psychology Press. ISBN 9780415943208. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 18-ին – via Google Books.
3. Dariusz Jemielniak; Aleksandra Przegalinska (2020 թ․ փետրվարի 18). Collaborative Society. MIT Press. ISBN 978-0-262-35645-9. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 23-ին.
4. Ghobadi, S., Clegg, S. (2015). «'these days will never be forgotten': Critical Mass Approach to Online Activism». Information and Organization. Elsevier. 25: 52–71. doi:10.1016/j.infoandorg.2014.12.002.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
5. Vitak, J., Zube, P., Smock, A., Carr, C. T., Ellison, N., & Lampe, C. (2011). It's Complicated: Facebook Users' Political Participation in the 2008 Election. Cyberpsychology, Behavior & Social Networking, 14(3), 107-114.
6. «Apparently They Don't Like Succinct and Articulate': Journalists, Activists, and the Battle over News». Soundbitten: The Perils of Media-Centered Political Activism. 1.
7. pupeno. «CPSR - document_view». cpsr.org. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
8. Gurak, L.J. (1997). Persuasion and Privacy in Cyberspace: The Online Protests over Lotus MarketPlace and the Clipper Chip. New Haven: Yale University Press.
9. «Bongo Doit Partir | Pour la Construction d'un Gabon nouveau». Արխիվացված է օրիգինալից 2019-08-07-ին. Վերցված է 2024-06-26-ին.
10. «Document». www.amnesty.org. 2003 թ․ օգոստոսի 12.
11. «Document». www.amnesty.org. 2003 թ․ հոկտեմբերի 15.
12. «A world of many worlds». Iran-bulletin.org. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 18-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
13. «www.agp.org – Brief history of PGA». Nadir.org. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հոկտեմբերի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
14. «Independent Media Center». Indymedia.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ փետրվարի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
15. «Media Activism, Indymedia History, Mar. 11, 2005». Indybay.org. 2005 թ․ մարտի 11. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
16. Smith, Jackie (2001). «Globalizing Resistance: The Battle of Seattle and the Future of Social Movements» (PDF). Mobilization. 6 (1): 1–20. doi:10.17813/maiq.6.1.y63133434t8vq608. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2020 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
17. "Indymedia.org: A New Communications Common in Cyberactivism: Online Activism in Theory and Practice pp. 59. Eds. Ayers, Michael D., Mccaughey, Martha. Copyright 2003, Routledge, New York, NY
18. «News Hour – Trending Now: Kony 2012». Global TV. 2012 թ․ մարտի 6. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 7-ին.
19. Lees, Philippa; Zavan, Martin (2012 թ․ մարտի 7). «Kony 2012 sheds light on Uganda conflict». Ninemsn. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 7-ին.
20. «Jackson Center To Show KONY2012». The Post-Journal. 2012 թ․ փետրվարի 14. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 7-ին.
21. «Uganda rebel Joseph Kony target of viral campaign video». BBC News. 2012 թ․ մարտի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ սեպտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 21-ին.
22. Myers, Julia (2012 թ․ մարտի 7). «A call for justice». Kentucky Kernel. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 13-ին.
23. Neylon, Stephanie (2012 թ․ մարտի 7). «Kony fever hits York!». The Yorker. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 8-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 7-ին.
24. Molloy, Mark (2012 թ․ մարտի 7). «Kony 2012: Campaign Shedding light on Uganda Conflict a Huge Online Success». Metro. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 7-ին.
25. Nelson, Sara C. (2012 թ․ մարտի 7). «Kony 2012: Invisible Children Documentary Sheds Light On Uganda Conflict». Huffington Post. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ մարտի 7-ին.
26. Rainie, Lee; Hitlin, Paul; Jurkowitz, Mark; Dimock, Michael; Neidorf, Shawn (2012 թ․ մարտի 15). «The Viral Kony 2012 Video». Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունվարի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 6-ին.
27. Kanczula, Antonia (2012 թ․ ապրիլի 20). «Kony 2012 in numbers». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 10-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 20-ին.
28. Polly Curtis; Tom McCarthy (2012 թ․ ապրիլի 20). «Kony 2012: what happens next?». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 22-ին.
29. «Memorable World Moments of 2012 | PBS NewsHour | Dec. 24, 2012». PBS. 2012 թ․ դեկտեմբերի 24. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ սեպտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
30. Carbone, Nick (2012 թ․ դեկտեմբերի 4). «Kony 2012 | Arts & Entertainment | TIME.com». Entertainment.time.com. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 16-ին.
31. «Towards cyberactivism 2.0? Understanding the use of social media and other information technologies for political activism and social movements».
32. «Citizen 2.0: How the Internet Shapes Citizen Participation». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ փետրվարի 4-ին.
33. "Classifying Forms of Online Activism: The Case of Cyberprotests Against the World Bank" in Cyberactivism: Online Activism in Theory and PRACTICE, Eds. Ayers, Michael D., Mccaughey, Martha, pp. 72-73. Copyright 2003, Routledge, New York, NY
34. Tatarchevskiy, Tatiana (2011 թ․ մարտի 1). «The 'popular' culture of internet activism». New Media & Society (անգլերեն). 13 (2): 297–313. doi:10.1177/1461444810372785. ISSN 1461-4448. S2CID 206726985.
35. «What is Hashtag Activism? - Definition from Techopedia». Techopedia.com. 2012 թ․ նոյեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 29-ին. Վերցված է 2017 թ․ սեպտեմբերի 15-ին.
36. Jackson, Sarah J.; Bailey, Moya; Foucault Welles, Brooke (2020 թ․ մարտի 10). #HashtagActivism: Networks of Race and Gender Justice (անգլերեն). doi:10.7551/mitpress/10858.001.0001. ISBN 9780262356503. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 18-ին.
37. «Digital Defense: Black Feminists Resist Violence With Hashtag Activism». Feminist Media Studies. 15.
38. Yang, Yue (2021 թ․ հունիսի 3). «When positive energy meets satirical feminist backfire: Hashtag activism during the COVID-19 outbreak in China». Global Media and China (անգլերեն). 7: 99–119. doi:10.1177/20594364211021316. ISSN 2059-4364. S2CID 236269704.
39. Jackson, Sarah, J.; Bailey, Moya; Welles, Brooke Foucault (2020). #HashtagActivism: Networks of Race and Gender Justice. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. էջեր 1–10, 123–133. ISBN 9780262043373.{{cite book}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
40. Ince, Jelani; Rojas, Fabio; Davis, Clayton A. (2017 թ․ սեպտեմբերի 2). «The social media response to Black Lives Matter: how Twitter users interact with Black Lives Matter through hashtag use». Ethnic and Racial Studies (անգլերեն). 40 (11): 1814–1830. doi:10.1080/01419870.2017.1334931. ISSN 0141-9870. S2CID 149165778. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 18-ին.
41. Asmelash, Leah (2020 թ․ հուլիսի 26). «How Black Lives Matter went from a hashtag to a global rallying cry». CNN (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 10-ին.
42. Duvall, Spring-Serenity; Heckemeyer, Nicole (2018 թ․ հուլիսի 3). «#BlackLivesMatter: black celebrity hashtag activism and the discursive formation of a social movement». Celebrity Studies (անգլերեն). 9 (3): 391–408. doi:10.1080/19392397.2018.1440247. ISSN 1939-2397. S2CID 148920621. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ օգոստոսի 15-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 18-ին.
43. Burch, Audra D. S.; Cai, Weiyi; Gianordoli, Gabriel; McCarthy, Morrigan; Patel, Jugal K. (2020 թ․ հունիսի 13). «How Black Lives Matter Reached Every Corner of America». The New York Times (ամերիկյան անգլերեն). ISSN 0362-4331. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 12-ին.
44. Wilson, Hayley (2019). «March for Archives: An Examination of Five Different Institutions and Their Collecting Efforts of Material from the March for Our Lives protests». cdr.lib.unc.edu. doi:10.17615/0az6-bd10. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 12-ին.
45. «How many people attended March for Our Lives? Crowd in D.C. estimated at 200,000». www.cbsnews.com (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ մարտի 25. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 12-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 12-ին.
46. «TikTok 'makeup tutorial' goes viral with call to action on China's treatment of Uighurs». The Guardian. 2019 թ․ նոյեմբերի 27. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
47. «TikTok apologises for deleting Feroza Aziz's video on plight of Muslim Uyghurs in China». ABC News. 2019 թ․ նոյեմբերի 29. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 30-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
48. «TikTok teams up with UN Women to raise awareness about violence against women in India». South China Morning Post. 2019 թ․ դեկտեմբերի 2. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ դեկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2019 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
49. «Why Britney Spears' Recent TikToks Have Left Many People Concerned For Her Health». Junkee (ամերիկյան անգլերեն). 2020 թ․ հուլիսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 4-ին.
50. "Website Reels In Political Newbies" Արխիվացված 2003-10-05 archive.today Hanstad, Chelsie Salisbury, Bill Pioneer Press, St. Paul, MO accessed February 12, 2008
51. Արխիվացված 2004-09-24 Library of Congress Web Archives
52. Hirzalla, F., van Zoonen, L., & de Ridder, J. (2011). Internet Use and Political Participation: Reflections on the Mobilization/Normalization Controversy. Information Society, 27(1), 1-15.
53. Ragas, Matthew W.; Kiousis, Spiro (2010 թ․ հոկտեմբերի 29). «Intermedia Agenda-Setting and Political Activism: MoveOn.org and the 2008 Presidential Election». Mass Communication and Society. 13 (5): 560–583. doi:10.1080/15205436.2010.515372. ISSN 1520-5436. S2CID 144596666.
54. Nam, Taewoo (2011 թ․ օգոստոսի 2). «Whose e-democracy? The democratic divide in American electoral campaigns». Information Polity. 16 (2): 131–150. doi:10.3233/ip-2011-0220. ISSN 1875-8754. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 10-ին.
55. Kahne, Joseph; Middaugh, Ellen (2012 թ․ նոյեմբեր). «Digital Media Shapes Youth Participation in Politics». Phi Delta Kappan. 94 (3): 52–56. doi:10.1177/003172171209400312. ISSN 0031-7217. S2CID 144355309.
56. Lavi, Liron (2020 թ․ ապրիլ). «Time and Meaning-Making in the "Hybrid" Media: Evidence From the 2016 U.S. Election». Journal of Communication. 70 (2): 195–218. doi:10.1093/joc/jqaa003. ISSN 0021-9916.
57. Kleinfield, N. R.; Buckley, Cara (2011 թ․ սեպտեմբերի 30). «Wall Street Occupiers, Protesting Till Whenever». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 16-ին.
58. The Role of the Internet in Democratic Transition: Case Study of the Arab Spring Արխիվացված 2012-07-05 Wayback Machine, Davit Chokoshvili, Master's Thesis, June 2011
59. «Activists Are Pushing Back Against Tech Platforms That Quietly Empower Hate Groups». Fast Company (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ մայիսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 10-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 11-ին.
60. Kerr, Dara. «Lyft, HP won't advertise on Breitbart. Uber, Amazon remain». CNET (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 11-ին.
61. Kennedy, Pagan (2017 թ․ հունվարի 7). «How to Destroy the Business Model of Breitbart and Fake News». The New York Times. ISSN 0362-4331. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ սեպտեմբերի 18-ին. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 10-ին.
62. Henley, Jon; Oltermann, Philip (2016 թ․ դեկտեմբերի 8). «German firms including BMW pull advertising from Breitbart». The Guardian (բրիտանական անգլերեն). ISSN 0261-3077. Վերցված է 2017 թ․ հունվարի 5-ին.
63. «Coalition Gather More Than One Million Petition Signatures Urging Amazon To Drop Breitbart». 2017 թ․ մայիսի 8. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2017 թ․ մայիսի 25-ին.
64. Garcia, Raphael Tsavkko. «Anonymous Twitter accounts in Brazil are pressuring advertisers to drop conservative media campaigns». Insider. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ սեպտեմբերի 15-ին. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 14-ին.
65. Christopher Palmeri, Up Front: How To Make A Corporate Cause Click Արխիվացված 2007-11-13 Wayback Machine, BusinessWeek Online, January 12, 2004. retrieved October 31, 2007.
66. «Legalize LA subpage». Americanapparel.net. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
67. Story, Louise (2008 թ․ հունվարի 18). «Politics Wrapped in a Clothing Ad». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ օգոստոսի 14-ին. Վերցված է 2008 թ․ հունիսի 26-ին.
68. YouTube: Save Our State vs. American Apparel Արխիվացված 2019-08-14 Wayback Machine "5 patriots from the organization Save Our State protest American Apparel and its "Legalize LA" campaign (amnesty for illegal aliens)."
69. «Boycott American Apparel.com». Boycott American Apparel.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 17-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
70. Anderson, Walter T. "Astroturf – The Big Business of Fake Grassroots Politics." Արխիվացված 2011-01-29 Wayback Machine Jinn 5 January 1996 accessed Feb 12, 2008
71. «IIS7». Protectpatientsrights.org. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 26-ին. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 17-ին.
72. Patricia M. Thornton, "The New Cybersects: Resistance and Repression in the Reform era. " In Elizabeth Perry and Mark Selden, eds., Chinese Society: Change, Conflict and Resistance (second edition) (London and New York: Routledge, 2003), pp. 149-50.
73. Winter, Charlie 1; Neumann, Peter 1; Meleagrou-Hitchens, Alexander 2; Ranstorp, Magnus 3; Vidino, Lorenzo 2; Fürst, Johanna1 International Centre for the Study of Radicalisation (ICSR) at King's College London 2 Program on Extremism (2020). «Online Extremism: Research Trends in Internet Activism, Radicalization, and Counter-Strategies». International Journal of Conflict and Violence (English). 14: 0_1, 1–20. doi:10.4119/ijcv-3809. ProQuest 2466060586. Արխիվացված օրիգինալից 2023 թ․ հունվարի 17-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link) CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
74. Clemmitt, Marcia (2017 թ․ մարտ). «Alt-Right Movement». CQ Researcher. 27: 241–64 – via CQ Press.
75. Rice, Tom (2015 թ․ դեկտեմբերի 8). «How the Ku Klux Klan seized cinema to become a force in America». theconversation.com (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
76. Daniels, Jessie (2018 թ․ փետրվար). «The Algorithmic Rise of the "Alt-Right"». Contexts. 17: 60–65. doi:10.1177/1536504218766547.
77. Daniels, Jessie (2017 թ․ հոկտեմբերի 19). «Twitter and White Supremacy, A Love Story». damemagazine.com (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ նոյեմբերի 12-ին. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
78. Noble, Safiya (2018). Algorithms of Oppression. New York: New York University Press. ISBN 978-1479837243.
79. "Personal Computers; Learning to Save Trees". NYT Times. Peter H Lewis, May 12, 1992.
80. Rahaman, Habibur (2021 թ․ հունիսի 1). «Doctor Stockmann and Greta Thunberg: Some Implications of Intellectual Resistance, Eco-activism and Unschooling» (PDF). Journal of Unschooling and Alternative Learning (անգլերեն). 15 (29): 36–61. ISSN 1916-8128. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 9-ին.
81. Morris, Steven (2021 թ․ ապրիլի 24). «Blossom watch day: National Trust urges UK to share blooms». The Guardian (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հուլիսի 15-ին. Վերցված է 2022 թ․ հուլիսի 15-ին.
82. «About». #NotGuilty (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 27-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 27-ին.
83. Wells, Ione (2016 թ․ հոկտեմբերի 10), «How we talk about sexual assault online», TED Talk (անգլերեն), Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 20-ին, Վերցված է 2018 թ․ մարտի 27-ին
84. Oleszczuk, Anna (2020 թ․ սեպտեմբերի 4). «#Hashtag: How Selected Texts of Popular Culture Engaged With Sexual Assault In the Context of the Me Too Movement in 2019». New Horizons in English Studies (անգլերեն). 4 (5): 208–217. doi:10.17951/nh.2020.5.208-217. ISSN 2543-8980. S2CID 229015540. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ սեպտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 19-ին.
85. Fonda, Jane (2018 թ․ հունվարի 1). «After #metoo». Nation. 306: 22–25 – via EBSCO.
86. «Beware the #MeToo Backlash—It Masks Ugly Lies About Women». Women's eNews (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2018 թ․ մարտի 31-ին.
87. «Witness detentions cast shadow over Egyptian 'MeToo' movement». Reuters. 2021 թ․ հունվար. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 19-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 1-ին.
88. Aydelia Gareeva; Kira Krylova; Olga Khovrina (2020). «Hacktivism: a new form of political activism». Journal of Society and the State (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ հոկտեմբերի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
89. «Political Influentials in the 2004 Presidential campaign» (PDF). Institute for Politics, Democracy and the Internet, Graduate School of Political Management. 2004 թ․ փետրվարի 5. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2004 թ․ ապրիլի 7-ին.
90. Shepherd, Laura (2010). Gender Matters in Global Politics. Routledge.
91. Shepherd, Laua (2010). Gender Matters in Global Politics. Routledge.
92. Lindahl, Wesley (2019). Principles of Fundraising: Theory and Practice. Jones and Bartlett Publ. էջեր 69–83. ISBN 978-0763759148.
93. McAlister, Elizabeth (2012). «Soundscapes of Disaster and Humanitarianism: Survival Singing, Relief Telethons, and the Haiti Earthquake». Small Axe. 16 (3): 22–38. doi:10.1215/07990537-1894078. S2CID 144995319. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ հունիսի 28-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 28-ին.
94. McAlister, Elizabeth (2012). «Soundscapes of Disaster and Humanitarianism: Survival Singing, Relief Telethons, and the Haiti Earthquake». Small Axe. 39. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ հունիսի 28-ին.
95. Jaber, Rimah (2016 թ․ փետրվարի 22). «Ethics in Online Activism: False Senses of Social Action or Effective Source of Change?». Carnegie Council for Ethics in International Affairs. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 15-ին.
96. Jenny Pickeril "Rethinking political participation: Experiments in internet activism in Australia and Britain." Curtin University of Technology, July, 2002. Retrieved 2017-3-18.
97. Tom Head, "A Short Guide to the Ethics and Etiquette of Online Activism." Pearson, August 4, 2010. Retrieved 2017-3-18.
98. «IRMJ01mcmanus» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ փետրվարի 10-ին.
99. Nielsen, Jakob (2006 թ․ նոյեմբերի 20). «Digital Divide: The Three Stages (Jakob Nielsen's Alertbox)». Useit.com. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
100. Carlson, Bronwyn; Frazer, Ryan (2018). «Social Media Mob: Being Indigenous Online» (PDF). Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 13-ին.
101. Nam, T. (2011). Whose e-democracy? The democratic divide in American electoral campaigns. Information Polity: The International Journal of Government & Democracy in the Information Age, 16(2), 131-150.
102. Scott Duke Harris (2003 թ․ փետրվարի 3). «Scott Duke Harris: Anti-war Movement Marshals Forces Online». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2003 թ․ փետրվարի 16-ին. «All the Internet traffic may represent an "echo chamber" of virtual activism rather than meaningful protest, warns Barbara Epstein, a University of California-Santa Cruz professor of the history of consciousness. The Internet, she says, "allows people who agree with each other to talk to each other and gives them the impression of being part of a much larger network than is necessarily the case." The impersonal nature of communication by computer, Epstein suggests, may have a more insidious effect, undermining important human contact that always has been crucial to social movements. During the Vietnam War, "a large sector of a generation got drawn in, in a very personal way. They went to a protest because their roommate was going. The movement became the center of social life. It became the most exciting place on campus."»
103. Scott Duke Harris (2003 թ․ փետրվարի 3). «Scott Duke Harris: Anti-war Movement Marshals Forces Online». Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2003 թ․ փետրվարի 16-ին. «The Internet connects an ideologically broad anti-war constituency, from the leftists of A.N.S.W.E.R. to the pressed-for-time "soccer moms" who might prefer MoveOn, and conservative activists as well. And for its part, MoveOn is itself part of an anti-war coalition that includes the NAACP, the Sierra Club, the National Organization for Women and the National Council of Churches.»
104. Lasar, Matthew (2009 թ․ մայիսի 12). «Ralph Nader: Internet not so hot at "motivating action"». Ars Technica. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 18-ին.
105. «Causebuilder Resources and Information». Causebuilder.info. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ նոյեմբերի 24-ին.
106. «Cyberactivism and the Arab Revolt: Battles Waged Online and Lessons Learned (Part 1 of 9)». YouTube. Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ դեկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 18-ին.
107. Radsch, Courtney (2012 թ․ մայիս). «Unveiling the Revolutionaries: Cyberactivism and Women's Role in the Arab Uprisings» (PDF). Rice University. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2012 թ․ հոկտեմբերի 4-ին. Վերցված է 2012 թ․ սեպտեմբերի 28-ին.
108. Malchik, Antonia (2019 թ․ մայիսի 6). «Why in-person protests are stronger than online activism». The Atlantic. Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2019 թ․ մայիսի 6-ին. «The ease with which current social movements form often fails to signal an organizing capacity powerful enough to threaten those in authority»
109. Andrew Perrin. «23% of users in U.S. say social media led them to change views on an issue; some cite Black Lives Matter». Pew Research Center (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
110. Auxier, Brooke; McClain, Colleen. «Americans think social media can help build movements, but can also be a distraction». Pew Research Center (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ հոկտեմբերի 6-ին. Վերցված է 2022 թ․ հոկտեմբերի 11-ին.
111. Gladwell, M. (2010). «Small Change». The New Yorker. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 1-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 26-ին.
112. Joseph, S. (2012). «Social Media, Political Change and Human Rights». College International & Comparative Law Review. 35 (1): 301–310.
113. Greijdanus, Hedy; De Matos Fernandes, Carlos A.; Turner-Zwinkels, Felicity; Honari, Ali; Roos, Carla A.; Rosenbusch, Hannes; Postmes, Tom (2020 թ․ հոկտեմբերի 1). «The psychology of online activism and social movements: relations between online and offline collective action». Current Opinion in Psychology (անգլերեն). 35: 49–54. doi:10.1016/j.copsyc.2020.03.003. ISSN 2352-250X. PMID 32330859.
114. Li, Hanlin; Bora, Disha; Salvi, Sagar; Brady, Erin (2018 թ․ ապրիլի 21). «Slacktivists or Activists?: Identity Work in the Virtual Disability March». Proceedings of the 2018 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems. CHI '18. Montreal QC, Canada: Association for Computing Machinery. էջեր 1–13. doi:10.1145/3173574.3173799. hdl:1805/18469. ISBN 978-1-4503-5620-6. S2CID 5062011.
115. Whitten, Jessica Bursztynsky, Sarah (2020 թ․ հունիսի 2). «Instagram users flood the app with millions of Blackout Tuesday posts». CNBC (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 9-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 12-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
116. Sinanan, Jolynna (2020 թ․ հունիսի 4). «Blackout Tuesday: the black square is a symbol of online activism for non-activists». The Conversation (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2021 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2021 թ․ ապրիլի 12-ին.
117. Morozov, E. (2011). The Net Delusion The Dark Side of Internet Freedom. New York: Public Affairs.
118. Xu, Beina; Albert, Eleanor (2017 թ․ փետրվարի 17). «"Media Censorship in China."». Council on Foreign Relations. Արխիվացված օրիգինալից 2020 թ․ հուլիսի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ մայիսի 14-ին.
119. Cao, Xun; Zeng, Runxi; Evans, Richard (2022 թ․ հուլիս). «Digital activism and collective mourning by Chinese netizens during COVID-19». China Information (անգլերեն). 36 (2): 159–179. doi:10.1177/0920203X211054172. ISSN 0920-203X.

Գրականություն

• Baranowski, Paweł (2015). «Online Political Campaigning during the 2014 Regional Elections in Poland». Media and Communication. 3 (4): 35–44. doi:10.17645/mac.v3i4.368.
• Eric J.S. Townsend, E-Activism Connects Protest Groups. Web Makes It Easy To Organize Rallies Quickly, But Sheer Volume Of E-Mail Can Hinder Cause, Hartford Courant, December 4, 2002.
• Steven F. Hick and John G. McNutt, Advocacy, Activism, and the Internet: Community Organization and Social Policy, Lyceum Books, 2002. 0-925065-60-9.
• Garance Franke-Ruta, "Virtual Politics," The American Prospect, Volume 14, Issue 9, October 1, 2003.
• Ghobadi, S., Clegg, S. 2014, 'these days will never be forgotten': Critical Mass Approach to Online Activism, Information and Organization, Vol 25 Issue 1, pp 2–71
• Joss Hands, "@ is for Activism: Dissent Resistance and Rebellion in a Digital Culture", Pluto Press, 2011. 0-7453-2700-1
• Amy Harmon, "Politics of the Web: Meet, Greet, Segregate, Meet Again," New York Times, January 25, 2004.
• Mark Surman & Katherine Reilly, "Appropriating the Internet for Global Activism," Yes Magazine, Spring 2004.
• Carlos Watson, "The Rise of the Online Citizen," CNN.com, March 17, 2004, suggests that blogs may be "Democrats' answer to talk radio," citing a study by George Washington University showing that "online political citizens" outnumber Republicans almost 2 to 1 (49% to 27%).
• Matt Stoller, "When Mainstream Political Kibitzing Comes Online," The Blogging of the President 2004, April 4, 2004.
• Joe Trippi, The Revolution Will Not Be Televised: Democracy, the Internet, and the Overthrow of Everything (Regan Books, 2004), 0-06-076155-5.
• John Emerson, "An Introduction to Activism on the Internet," January 2005.
• Michael Dartnell, Insurgency Online: Web Activism and Global Conflict University of Toronto Press, 2006. 978-0-8020-8747-8
• Molly Beutz Land, Networked Activism, Harvard Human Rights Journal / Vol. 22, 2009, p. 205–244. (PDF, 225 kb)
• Richard Kahn and Douglas Kellner, New Media and Internet Activism: From the 'Battle of Seattle' to Blogging, New Media & Society / Vol 6; 2004, Pages 87–95. (PDF)
• Xu Ling, Network actions - new media and political confrontation in the Internet age (Chinese Edition) (Huazhong Normal University Press (December 1, 2011)), 9787562252825.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ինտերնետ ակտիվիզմ» հոդվածին։