Բուխարա

Բուխարա (ուզբ.՝ Buxoro, Бухоро), Կենտրոնական Ասիայի ամենահին քաղաքներից մեկը, Ուզբեկստանի Բուխարայի մարզի վարչական կենտրոնը։ Բուխարան գտնվում է Ուզբեկստանի հարավարևմտյան մասում։ Քաղաքի տարածքում մշակութային-հնագիտական շերտը կազմում է ավելի քան 20 մ։ Այսպիսի խորությունից հնէաբանները գտել են բնակելի և հասարակական կառույցների մնացորդներ, սպասք, մետաղադրամներ, աշխատանքի գործիքներ, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 4-րդ դարով։ Բուխարան քաղաք-թանգարան է, ավելի քան 140 պատմամշակութային կառույցներով։ Իր բնակչության թվով Բուխարան Ուզբեկստանի հինգերորդ մեծ քաղաքն է։ 2014 թվականի ապրիլի 24-ի տվյալներով քաղաքի բնակչությունը կազմում է 272,710 մարդ։ Քաղաքը տեղակայված է Մետաքսի ճանապարհի և այդ իսկ պատճառով էլ ժամանակին այն խոշոր առևտրային քաղաք է եղել։

Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ Բուխարա (այլ կիրառումներ)

Բնակավայր
Բուխարա
ուզբ.՝ Buxoro
Երկիր	Ուզբեկստան
Համայնք	Բուխարայի մարզ
Առաջին հիշատակում	500
Մակերես	39,4 կմ²
ԲԾՄ	225±1 մետր
Բնակչություն	▲280 187 մարդ (հունվարի 1, 2020)
Ժամային գոտի	UTC+5
Փոստային դասիչ	2001ХХ
Պաշտոնական կայք	bukhara.uz
Բուխարա (Ուզբեկստան)
Բուխարա Վիքիպահեստում

Անվանումը

19-20-րդ դարերի անգլիական գրականության մեջ հանդիպում է Բուխորո տարբերակը կամ Բուհե/Պուհե（捕喝）տարբերակը չինարենում^[1]։ Համաձայն Encyclopædia Iranica-ի Բուխարա անվանումը հավանաբար վերցվել է սոգդիանական բուխարակ ("Լավ ճակատագրի վայր")^[2], որն էլ իր հերթին վերցվել է սանսկրիտի վիհարա բառից, որը նշանակում է բուդդայական տաճարներ։ Հնագույն ժամանակներում Բուխարան, լինելով Մետաքսի ճանապարհի վրա, եղել է խոշոր բուդդայական կենտրոն։

Մուհամմեդ իբն Ջաֆար Նարշակին իր Բուխարայի պատմություն աշխատության մեջ նշում է՝

Բուխարան ունի բազում անվանումներ։ Դրանցից մեկը Նումիջքաթն է։ Շատ հաճախ դրան անվանում են նաև "Բումիսքաթ": Բուխարան ունի արաբերեն երկու անվանում։ Դրանցից մեկը "Մադինաթ ալ Սուֆրիայան" նշանակում է - "պղնձե քաղաք", իսկ մյուսը "Մադինաթ ալ Թուջարն" է, որը նշանակում է "վաճառականների քաղաք": Բայց, բոլորից առավել տարածվածը Բուխարան է։ Խորասանում չկա ուրիշ մի քաղաք, որ ունենա այդքան անվանում[3]։

Սկսած միջին դարերից, քաղաքը հայտնի է Բուհարա անունով/ بخارا արաբական և պարսկական աղբյուրներում։ Ժամանակակից ուզբեկերենում արտասանվում է Բուխորո։

Տրանսպորտ

Բուխարայի գնացքի կայարանը

Բուխարայի օդանավակայանը իրականացնում է ամենօրյա չվերթներ դեպի Ռուսաստան և Ուզբեկստանի այլ քաղաքներ։ M37 մայրուղին միացնում է քաղաքը Թուրքմենստանի խոշոր քաղաքներին, ներառյալ նաև Աշխաբադը։ Բուխարան նաև երկաթուղային կապով կապված է Ուզբեկստանի այլ քաղաքների հետ։

Դեմոգրաֆիա

Ուզբեկստան, Բուխարա, համեմունքների և մետաքսի տոնակատարություն

Համաձայն պաշտոնական տվյալների՝ քաղաքի բնակչության մեծամասնությունը (82%) կազմում են ուզբեկները, 6%` ռուսները, 4%` պարսիկները, 3%՝ թաթարները, 1%՝ կորեացիները, 1%՝ թուրքմենները, 1%՝ ուկրաինացիները, 2%՝ այլ ազգերի ներկայացուցիչներ^[4]։ Մինչդեռ, ուզբեկական պաշտոնական տվյալները շատ հաճախ քննադատվում են արևմտյան տեսաբանների կողմից, որոնք նշում են, որ Բուխարայի բնակչության մեծամասնությունը կազմում են պարսկախոս տաջիկները՝ էթնիկ ուզբեկների հետ, որոնք հանդիսանում են աճող փոքրամասնություն^[5][6][7]։

Քույր քաղաքներ

• Նիսա, Թուրքմենստան
• Կոնյե Ուրգենչ, Թուրքմենստան
• Մերվ, Թուրքմենստան
• Գոնուր տեպե, Թուրքմենստան
• Սամարղանդ, Ուզբեկստան
• Դուշանբե, Տաջիկստան
• Խուդջանդ, Տաջիկստան
• Համադան, Իրան
• Նիշապուր, Իրան
• Բալխ, Աֆղանստան
• Սանտա Ֆե, ԱՄՆ

Պատկերասրահ

• 
  Արագիլի բույնը պալատի պատին, 1915 թ-ից առաջ
• 
  Թագի Զարգարոն առևտրական տունը, 16-րդ դարի կառույց
• 
  Ալ Բուխարի հուշարձանը
• 
  Բուխարա 2009
• 
  Բուխարա 2009

Ծանոթագրություններ

1. "UMID" Foundation, Uzbekistan. «General Info». Արխիվացված է օրիգինալից 2001 թ․ հունվարի 26-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
2. Richard N Frye, 'Bukhara i. In pre-Islamic times' Արխիվացված 2009-01-02 Wayback Machine, Encyclopædia Iranica, 512.
3. Narshaki,Richard Nelson Fyre, The History of Bukhara, Pg 27
4. «Viloyat haqida - Shahar va tumanlar (About the province - Cities and districts)» (Uzbek). Buxoro Region administration. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 15-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 4-ին. {{cite web}}: External link in |publisher= (օգնություն)CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
5. Karl Cordell: Ethnicity and Democratisation in the New Europe, Routledge, 1998. Pg. 201: "... Consequently, the number of citizens who regard themselves as Tajiks is difficult to determine. [...] Samarkand State University (SamGU) academic and international commentators suggest that there may be between six and seven million Tajiks in Uzbekistan, constituting 30% of the republic's 22 million population, rather than the official figure of 4.7% (Foltz 1996;213; Carlisle 1995:88)..."
6. Paul Bergne: The Birth of Tajikistan. National Identity and the Origins of the Republic. International Library of Central Asia Studies. I.B. Tauris. 2007. Pg. 8 ff.
7. B. Rezvani: "Ethno-territorial conflict and coexistence in the Caucasus, Central Asia and Fereydan. Appendix 4: Tajik population in Uzbekistan" (). Dissertation. Faculty of Social and Behavioural Sciences, University of Amsterdam. 2013

Արտաքին հղումներ

• Forbes, Andrew, & Henley, David: Timur's Legacy: The Architecture of Bukhara and Samarkand (CPA Media).
• UNESCO World Heritage list: Historic Centre of Bukhara
• Audio interview with Bukhara resident about life in Bukhara Արխիվացված 2011-07-01 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բուխարա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 2, էջ 602)։